|
2015
|
|
|
–Bigarrena, engainatua izango dela edota arrisku handitan dagoela oso argi ikusten duelako, deabruak ez baitu ate txiki baino besterik behar guri mila amarrukeria egiteko. . Hirugarrena, desira bizi
|
bat
dagoenean irudimenak berak eta pertsonak berak uste izaten du desira duen hura ikusi egiten duela, eta entzun, egunean barrena gauza baten irrikaz eta hura gogo gogoan darabiltela ari direnek, gero amets egitera datozen bezala. –Laugarrena da, ausarkeria handia dela nik neure bidea hautatu nahi izatea, zer komeni zaidan jakin gabe; horregatik, Jaunaren esku utzi behar dut, Hark ezagutzen bainau, komeni den bidetik eraman nazan, guztian haren borondatea egin dadin.
|
|
|
–Alde handia dago nire iritziz; baliteke ni oker egotea. ...Jaunak ematen dituen gozotasunez zerbait azaldu beharra izango denez gero, hobeki dator, eta onurarik gabea badirudi ere, izan dezake onura pixka bat, gauza bakoitza zer den jakinez, hoberena denari jarraitzen saia zaitezten; eta hori poz handia da Jainkoak haraino eramaten dituen arimentzat eta nahasmena guztia dutela uste dutenentzat, eta apalak badira eskerrak ematera joko dute; horren faltaren
|
bat
balego, barruko garraztasun batek emango die zertan ez dela; bada, perfekzioa ez datza gozotasunetan, gehien maite izatean baizik, eta saria ere berdin, eta justiziaz eta egiaz ondoen jokatzean.
|
|
|
Lurrin gozo bat sumatzen du, nolabait esateko? barneko sakonune hartan lurrin usain gozozkoak botatzen diren sutontzi
|
bat
balego bezala; ez da surik ikusten, ezta non dagoen ere; baina beroak eta ke usain gozozkoa arima osoan sartzen da eta askotan, esan dudanez, gorputzak ere parte hartzen du.
|
|
|
Kontua da nik ez nekiela nola bizi, hemen sartu nintzenean; izan ere, jendea merezi duen baino askoz ere begirune handiagoz tratatzean, akatsen bat gertatzen bada, ez da hori burlatzat hartzen; baina hain benetan hartzen dute iraintzat, non barkamena eskatu beharra izaten baituzu,, diodanez? akatsen
|
bat
dagoenean; eta Jaunak nahi beza sinets dezatela.
|
|
|
Bada, hau igarorik, bazkal ondoren atseden pixka bat hartu nahirik (gau osoan ia ez bainuen atsedenik izan, ezta beste batzuetan ere lan eta ardurarik gabe egoterik, eta egunero neka neka eginik bainengoen), nire monasterioan eta hirian eginda zegoenaren berri izan zelarik, zalaparta handia zen esan ditudan arrazoiengatik, nolabaiteko aitzakiaren
|
bat
bazegoela zirudien-eta.
|
|
|
Lurra lokatz oso zikin eta kirasduna iruditu zitzaidan, eta zomorro ugari eta gaiztoak zituela bertan. Amaieran hutsune
|
bat
zegoen horma batean egina, arasa antzera, eta hantxe estu estuan sartua ikusi nuen neure burua.
|
|
|
Jaunak honela eratu zuen: toki handi batean, hemendik hogei legoa baino gehiagora, andre
|
bat
zegoen atsekabe handiaz bere senarra hil zitzaiolako. Hain atsekabeturik zen, non beldur baitziren haren osasunak txarrera joko ote zuen.
|
|
|
Kristo zutoinari lotua dagoeneko ermitara joan zen. Hala deritzo Teresak berak agindurik eta, nolabait esateko, bere zuzendaritzapean buruturiko koadro
|
bat
dagoelako. Isabel San Domingorenak honela kontatzen du:
|
|
|
Eta batzuk eskandalizatzen badira, beste batzuk damutu egiten dira. Besterik ezean, Kristogandik eta honen Apostoluengandik igarotakoaren irudi
|
bat
balego, orain inoiz baino beharrezkoagoa da-eta.
|
|
|
5 Nire beldurra aurrera zihoala ikusi nuenez gero, otoitza hazi egiten zelako, uste nuen honetan on handiren
|
bat
zegoela edota gaitz handi handia. Izan ere, nik neukana naturaz gaindiko gauza zela ikusten nuen, batzuetan ezin nion eutsi eta.
|
|
|
Eta, hau gabe, beste gaitz handi
|
bat
dago: arima galtzea; izan ere, hasieran gehienbat nork bere buruaz soilik ardura hartu behar dugu, eta kontu egin lurrean Jainkoa eta bera baizik ez daudela; eta hau da benetan komeni zaiona.
|
|
|
Jainkoak emana da guztia; baina, dirudienez, honetarako asko lagun diezaiokegu geure buruari, geure zirtzilkeria eta Jainkoarekin dugun esker gaiztoa, gure alde egin zuen guztia, haren Nekaldia oinaze larriekin, haren bizitza hain nahigabetsua gogora ekarriz; haren egintzak ikusteaz poztuz, haren handitasuna, zein maite gaituen, beste gauza asko dira, kontuz aprobetxatu nahi izanez gero bidean sarri sarri aurkitzen dituenak, arreta handirik gabe ibilita ere. Honekin batera maitasun pixka
|
bat
balego, arimak atsegin hartzen du, bihotza sentibera jartzen da, malkoak datoz; batzuetan indarrez ateratzen ditugula dirudi, beste batzuetan Jaunak ematen dizkigula, erresistentziarik jar ez dezagun. Haren Maiestateak ahalegintxo hura, Jaun hain handiagatik negar egiten duela ikusteak ematen dion pozbidearen dohain handiaz, ordaintzen digula dirudi; eta ez naiz harritzen, baduelako arrazoirik asko kontsolatzeko:
|
|
|
1 Toledo hirian gizon zintzo eta Jainkoaren zerbitzari
|
bat
zegoen, merkataria; ez zuen ezkontzerik nahi izan egundo ere; katoliko oso jatorraren bizitza zeraman, bene benetako eta prestutasun handiko gizona zen. Bidezko salerosketetan irabazten zuen ogasuna, Jaunaren gogoko izango zen obraren batean erabili nahian ari zen.
|
|
|
Han eskatu zion baimena nik monasterioa funda nezan. Berak oso pozik emango zuela baimena esan zuen; bada, Kanarietan ere nahi izan zuen eta honelako monasterio bat izaten saiatu zen, haietan gure Jauna zein ongi zerbitzatzen zen bazekielako; izan ere, halako
|
bat
zegoen herrikoa zen bera eta ni asko ezagutzen ninduen. Horrela, esan zidan Gotzainak, baimen kontuagatik ez geratzeko, hura asko poztu zela-eta; eta Kontzilioak idatziz eman beharrik ez dela eta beraren borondateaz izan dadila dioenez gero, baimena emantzat har zitekeela.
|
|
|
Ba ote du egoterik Aitak Semea eta Espiritu Santua gabe? Ez, esentzia bat bera delako, eta
|
bat
dagoen lekuan hirurak daude, ezin zatituzkoak direlako. Nola ikusten dugu, bada, hiru Pertsonak bereizirik daudela, eta nola hartu zuen giza haragia Semeak eta ez Aitak ezta Espiritu Santuak ere?
|
|
|
Han ikusi nuen neure Eliseo, ez noski beltzez, edertasun bitxi batez baizik; buru gainean harribitxizko lore sorta antzekoa zuen, eta han haren ondoan zebiltzan neskatila ugari abarrak eskuetan zituztela; guztiak ari ziren Jainkoari gorazarrezko kantuak kantatzen. Nik begiak ireki besterik ez nuen egiten ea barreiatzen nintzen, baina ez zen aski gogoa hartatik aldentzeko, baizik eta txoritxoen eta aingeruen soinu
|
bat
zegoela begitantzen zitzaidan; arimak hartaz gozatzen zuen, nik entzun ez arren; hura atsegin hartan zen. Ni konturatu nintzen han ez zegoela gizonezkorik hura baino besterik.
|
|
|
Eta, beraz, gure Jaunari eskatzen jarraitu zuen, eta batez ere berariazko otoitza egiten zion san Andresi. Behin, desira honekin zegoela, ez daki berak itzarrik ala lotan (nolanahi izan zela ere, argi dago ikuskari ona izan zela gero gertatu zenagatik), etxe batean zegoela iruditu zitzaion, eta han patioan korridorearen beheko aldean, putzu
|
bat
zegoela; eta toki hartan belardi bat eta gauza berdea ikusi zituen, hain edertasun handiko lore zuri batzuekin, non ezin esanezkoa baita ikusi zuen era. Putzutik hurbil san Andres agertu zitzaion pertsona oso agurgarri eta eder baten antzera, berari begiratzeak atsegin emateko eran, eta esan zion:
|
|
|
Fundazioak egin ziren urteen kontuari dagokionez, baten batean oker esan ote dudan nolabaiteko susmoa dut, gogora etor dakidan ahal dudan arreta izaten badut ere. Garrantzi handirik ez duenez, geroago zuzendu baitaiteke, gogoratzen ditudan bezala esaten ditut; hutsen
|
bat
balego ere, alde handirik ez da izango.
|
|
|
3 Andre
|
bat
zegoen han, oinordeko baten emaztea, Ana Jimena izenekoa. Hau behin bisitatzera etorri zitzaidan Ávilara eta Jainkoaren mirabe zintzoa zen, eta moja izateko bokazioa izan zuen beti.
|
|
|
2 Ez nuen asko merezi izango poz hau, bada, honetan nengoela, Eboliko printzesaren, Ruy Gómez Silvaren emaztearen, morroi
|
bat
zegoela han esatera etorri zitzaizkidan. Joan nintzen hara, eta nire bila zetorren, orain dela hainbat denbora bion artean Pastranan monasterio bat fundatzeko asmotan ari ginelako.
|
|
|
6 Andre honek esan zidan pozik zegoela une hartan joan nintzelako, ni ezagutzeko gogo biziaz zen eremutar
|
bat
baitzegoen han, eta hark eta haren lagunek zeramaten biziera gure Erregelari asko hurbiltzen zaiona zela iruditzen zitzaiola. Nik bi fraide soilik nituenez gero, gogora etorri zitzaidan, hau izatea lortuko banu, gauza handia litzatekeela.
|
|
|
11 Jaun
|
bat
zegoen hurbileko gaztelu batetik guri begira, eta errukia harturik, laguntzera bidali zuen pertsona bat, baina une hartan ontzia ez zegoen soka lodirik gabe eta hari tiraka ari ziren gure anaiak, beren indar guztiak hartan jarriz; baina uraren indarrak eraman egiten zituen, eta bat edo beste lurrera erori ziren. Benetan barrua ukitu zidan ontzizainaren semeak eta ez zait sekula ahaztuko:
|
|
|
18 Gogoan dut ni egon nintzen toki batean, gure monasterio
|
bat
zegoenekoan, emakume bat ezagutu nuela, Jainkoaren mirabe handia oso, herri guztiak esaten zuenez, eta hala izan behar zuen. Egunero Jauna hartzen zuen eta ez zuen bere aitor entzule berezirik, eta egun batean joaten zen Jauna hartzera eliza batera eta bestean bestera.
|
|
|
6 Orain, gure Jaunaren laguntzaz, gure hasierako Erregelako monasterioak egiten dira gure hauen antzera, otoitz eta hildura bidetik doazenak; beraien mende egon behar dugu; gure Aita txit agurgarriak eman du baimena, eta badira pertsona eta fraideak horretarako joera dutenak eta etxeak ere ugari; dena dela, toki honetan horretarako jarrera sumatuko banu, hemen
|
bat
egon dadin saiatuko naiz, nire esku dagoelako, eta horretarako agiriak ditudalako; horrela, nik fundaturiko monasterioak Jeneralaren eta honek agintzen dionaren mende egongo lirateke soilik.
|
|
|
Ez dakit zer nahi duen gure Jaunak, hemendik irteteko eta aingeru honi hitz egiteko hainbeste bihurgune izateaz. [2] Gaur eskabide antzeko bat idatzi diot, ongi deritzote nik hori egiteari eta ikusiko da zertan amaitzen den?, hara joateko, baina beste eragozpen
|
bat
dago, eta hauxe da: beldur naizela ez dudala aurkituko bidean aita frai Anjel, jaiak igaro ondoren Madrilera etorriko zela idatzi baitu; hala ere, artzapezpikuarena amaitzen bada, ez dut uste horregatik geldituko garenik; datorren asteartean irtengo gara.
|
|
|
2 Egiaz, ez dut esango nik orain ongi esandako gauzarik, horretarako gogo eskasa baitut. Aringarri
|
bat
dago soilik, eta hau da: izan dezakedan eta izan dudan beldurra. Sancta Santorum?
|
|
|
– ...o duen gutun bat idatzirik nuenean, aita García Manriquek bidali zidan hau, eta hark hemen eskatzen duen honetan ez da zertan gelditu eta beldur izan, berorren agurgarritasunak egin baizik; izan ere, gutuna idatzi nuenean, egin duten gauza berriaz izuturik, Pedro de la Bandak eskrituraren bat eskatuko ziela uste nuen eta ez zitzaiola esan aita García Manriqueri, eta horrela, diot, gauza berriren
|
bat
badago, jakinaraz diezadala. Baina hark hemen dioena egiteko, ez dut aurkitzen nik inolako eragozpenik, ez ama Ines Jesusenak, ezta ama prioreak ere, egin gabe uzteko; eta horrela, mesedez, egin dezatela eskatzen diot.
|
|
|
Baina hark hemen dioena egiteko, ez dut aurkitzen nik inolako eragozpenik, ez ama Ines Jesusenak, ezta ama prioreak ere, egin gabe uzteko; eta horrela, mesedez, egin dezatela eskatzen diot. Eta eragozpenen
|
bat
balego ere, nahiko da hitzarmena eginik egotea; izan ere, ez deritzagu hain ongi gurekin zuten hitzarmena hautsi dutenei. Salamancako zaldunei, haiek imita ditzagun.
|
|
|
Hiru aldiz idatzi diot berorren gorentasunari Gizakundeko etxe honetan nagoenez gero, hau da, gutxi gorabehera, hiru aste bitartean; uste dut haietako bat ere ez dela berorren gorentasunaren eskuetara iritsi. Hemen berorren sufrimenduetatik parte handi
|
bat
dagokit niri, eta neure aldetik hemen ditudanak eta haiei sufrimendu hau gehituz gero, gure Jaunari gehiago eskatzeko ardurarik ez dut. Izan bedi bedeinkatua guztiagatik; gauzak horrela, argi ematen du berorren gorentasuna haren erreinuaz gozatuko duena izan behar duela, berorren eta maite dituenen hainbeste gaixotasunen kaliza edatera ematen baitio.
|
|
|
Eta baita ama priore ordeak irakurtzen eta korukoa ongi ez jakitea eta konstituzioaren aurka doa. Nork esaten dio berorren agurgarritasunari arazoren
|
bat
balego, nahi duena bidali ezin duenik. Eta oso gaixorik balego, uste dut nik Gabriela ez dela irtengo berorrek esaten dionetik; eta berorren agurgarritasunak ardura eta erantzukizuna ematen badizkio, berak badu etsenplu txarrik ez emateko adinako bertuterik, eta horrela, poztu naiz berorren agurgarritasuna harenganako uste onaz ikusteaz.
|
|
|
Gauza bitxia da moja hauei zor diena. Belo zuridun
|
bat
dago hemen, berorren aitatasunaren alde ehun zigorrada hartu dituena. Dena etorriko da ongi, hainbeste on arimei egin diezaien.
|
|
|
5 Oi, nork hitz egin diezaiokeen berorri, hainbat gauzaren kontu emateko!; izan ere, historia bat da gertatu dena eta gertatzen ari dena, ez baitakit zertan amaituko den. Gauza berriren
|
bat
egon dadinean, luze idatziko diot berorri, gutunak ziur joango direla esaten baitit. Ongi etorriko zitzaidan berorrek halako adiskidea zuela Madrilen jakitea eta orain ere ongi etorriko zait, beharbada.
|
|
|
2 Beroriek orain Burgosen daudenez gero, ez deritzat ongi, berorrek nahi badu, horri gar guztia eman gabe uzteari, Jainkoak halakoa ematen baitio emakume horri, Katalina andereari. Beharbada, misterioren
|
bat
dago. Berak idatzi dit.
|
|
|
Dena dela, emakume gaixo hori nahasi egin da; uste dut ez zaigula komeni, behintzat, Ordenara itzul dadin. Gaitzen
|
bat
balego, honelako gauzek hasiera hauetan egin dezaketen kaltea da. Hemengoarena bezalako pozik eza balitz, ez nintzateke harrituko; baina ezinezkotzat dut, halako pozik eza izan balu, berak hainbeste disimulatu ahal izatea.
|
|
|
Espiritu Santuaren grazia izan bedi beti berorren jauntasun txit argiarekin. Berorren erantzunaren zain egon naiz, diotenez, Aste Santuan edo pixka bat geroago eman zioten nire gutun bateko eskariaren erantzuna noiz jasoko; Madrilen egingo zen monasterio baterako baimena eskatzen nion berorren jauntasun txit argiari; fundazio hori atsegin zitzaiola berorri esan zidan eta une hartan ez zidan baimenik eman orduan eragozpen
|
bat
zegoelako, dagoeneko gure Jaunak kendu duena. Ez dakit berorrek gogoan duen, baina egoera hura igaro ondoren egingo zidala mesede hau esan zidan; eta, beraz, ziurtzat izanik, ni fundazio horretarako gauza batzuk prestatuz joan naiz, etxe merkeagoa aurkitzeko, erosoago baitzen haren maiestatea Madrilera etorri baino lehenago egitea.
|
|
|
8 Jaunaren erabakiak ez ditugu ulertzen, eta izan daiteke ni orain beste toki batera joatea komeni izatea; izan ere, artzapezpikuaren aldetik halako erresistentzia izateak, benetan nahi duela uste baitut? misterioren
|
bat
dagoela esan nahi du. Ez diot honetaz ezer esan hemengo gotzainari; bera oso okupatua dago eta ezin bisitatu izan nau egun hauetan.
|
|
|
3 Berorren aitatasunak arimei erremedioa ematearren soilik egin nahi duenez gero, izatez hala izan bedi, eta saia bedi haiei lagunduko diena lortzen, eta ezar beza agindu bat, hau da, fraideen monasterio
|
bat
dagoen lekuan, inor ez dadila joan mojetara hauek ezin egonik jartzera. Antequeran Millan dagoela uste dut; beharbada, ona izango da; haren gutunak behintzat, berorren aitatasunari idazten dizkionak, jostagarriak dira niretzat.
|
|
|
3 Jakin beza hemengo abadea Palentziako gotzain jaunaren adiskide mina dela, eta nik neuk ere hitz egin dut berarekin eta oso begi onez ikusten nau; dagoeneko beste hornitzaile
|
bat
dago. Jainkoak mezurik ematen badigu, San Alejoko baimena ziur izango dugu.
|
|
|
Orain, hainbeste buruhauste izan ditugunez gero eta hor izatea beste monasterio hauentzat aukerak eskaintzen dituelako, fundazioa egitera nago. Eta eragozpen handi
|
bat
dago, artzapezpikuak ez duela baimenik emango, ziurtatzen didate, baldin eta errentarekin fundatzen ez bada. Eta han errenta ona eman dezaketen eta sartu aurretik eman ahal izateko, aspaldidanik hau nahi luketen batzuk izan arren, ez daude libre.
|
|
|
Baduela ogasuna esan dit, baina ez dela saltzeko erakoa esan didate. Aukeraren
|
bat
dagoenean, beste batzuekin lortuko nukeen baino gutxiago lortuko banu ere, nik ahal dudana egingo dut, berori eta Albornoz jauna zerbitzatzea baita nire gogoa, zorra eta berorien otoitzen laguntza dudalako. Nik neure otoitzekin, apalak badira ere, berorrek agintzen didana egingo dut.
|
|
|
ziur asko lapsus bat izango da; Luisa Salbatzailearena esan nahiko zuen (Godínez Sandoval), fundatzaileen iloba. Beaseen beste ahizpa
|
bat
zegoen, Leonor Bautista Jesusena (Pérez Castillejo).
|
|
|
Baltasar Vargas lizentziatu domingotarra. Trentoko Kontzilioko kanonak interpretatzeko Pio IV.ak izendaturik zegoen kardinalen kontseilu
|
bat
zegoen eta horra egin zuten kontsulta.
|
|
|
Karmeldar oinutsen ikastetxe bat Salamancan egiteaz ari da. Baldintza
|
bat
zegoen tartean: bildutako emakumeen etxe baten ardura ere har zezatela bikario bezala.
|
|
|
Nik, frai Pedro Fernándezek, Gaztelako probintzian Karmengo Ordenaren komisario apostolikoa naizen honek, onartzen dut uko egite hura aipaturiko amaren eskariz, beraren nagusia naizenez gero, eta Gizakundeko komentualtasuna kendurik, hasierako erregelako komentuetako komentual egiten dut, eta orain Salamankako oinutsetako komentual izendatzen dut; eta orain duen Gizakundeko komentuko priore kargua edozein bidetatik amaitzen dela, kendu egiten dut aipaturiko monasterio hartatik eta aipaturiko Salamancako monasterioko bizilagun izendatzen dut; eta era berean, kargu hori duen bitartean, komentualtasunari dagokionez, Salamancako monasterioko izan dadila nahi dut; dena dela, ez diot, horratik kentzen Gizakundeko priore kargua, Salamancako komentukoa izan arren, ongi bete baitezake. Eta Karmeldarren Ordenan honen aurkako legeren
|
bat
balego, oraingoz indargabetu egiten dut eta neure eskumenez esandakoa egiten dut.
|
|
|
esatean ez dut esan nahi erlijioso bizitzan sartzea; egon daitezke horretarako eragozpenak, eta leku batean nahiz bestean arima perfektua gauzetatik askatua eta apala egon daiteke; hori beraren neke handiagoaz, prestaera gauza handia baita. Baina sinets iezadazue gauza bat, ohorearen edo diruaren gose pixka
|
bat
badago (eta hau berdin izan daiteke monasterioetan nahiz haietatik kanpo, haietan arriskuetatik babestuago badaude ere eta, beraz, handiagoa litzateke errua), urte luzeetan otoitzari emanak egon arren (edo, hobeto esan, gogoetazko otoitzari emanak, otoitz perfektuak aztarna hauek kentzen baititu), egundo ez dutela asko aurreratuko ezta ez direla iritsiko otoitzaren egiazko fruituak gozatzera ere....
|
|
|
Maita itzazue halakoak barruak eskatu ahala. Gutxi izango dira, baina perfekziora iritsi den bat edo
|
bat
balego, Jaunak ager dadila nahi izaten du. Gero, halakoen beharrik ez dagoela esango dizuete, Jainkoaz nahiko dela.
|
|
|
–, horrelako
|
bat
dagoelako: gaitz handirik izan gabe, aieneka aritzen dena dagoelako.
|
|
|
Liburu honetan esan dezadan guztian men egiten diot Erromako Eliza Ama Santuak ontzat duenari, eta gauzaren bat haren aurkakoa balitz, nik behar bezala ez ulertzeagatik litzateke. Eta, beraz, gure Jaunaren maitasunagatik, eskatzen diet hau ikusteko diren jakintsuei, azter dezatela berariaz eta zuzendu horretan hutsen
|
bat
balego, eta beste gauzetan izan ditzakeen beste asko. Ezer onik balego, izan bedi Jainkoaren aintza eta ohorerako eta haren Ama txit santu, gure Zaindari eta Andrearen zerbitzurako, beraren duin izan ez arren, haren abitua baitaramat aldean.
|
|
|
Eta bai gogo onez eramango nukeela nik sufrimendua, haietako bat zuzenduko balitz! Izan ere, horrelako
|
bat
dagoelako, gehienek ez diote inori sinesten, gaitz larri larriak baditu ere.
|
|
|
3 Orain uste dut nik, Jainkoak pertsona bat mundua zer den argi argi ezagutzeraino ekar dezanean, eta zer den mundua, eta beste mundu
|
bat
dagoela, eta batetik bestera dagoen aldea, eta bata betikoa dela eta bestea amesturikoa, edota zer den Kreatzailea maitatzea edo kreatura maitatzea (hau esperientziaz ikusita, pentsatzea eta sinestea baino haratago doana), edota ikusi eta probatzeraino zer irabazten den batarekin eta zer galtzen bestearekin, eta zer den Kreatzailea eta zer kreatura, eta otoitzean beragandik ikasteko gogoaz doanar...
|
|
|
Dena dela, gotzain hauek ez dutela Teresaren bizitzan aztarren ezagunik utzi, dio Lino Akesolok. Baina hau gaineratzen du, mendea bukatu baino lehen hirugarren euskaldun
|
bat
dagoela hango gotzain aulkian: Lorentzo Otadui Abendaño, lehenengoa bezala, oñatiarra.
|