|
2000
|
|
|
Oraingo honetan, Donostiako eta euskal pilotako historiaren pilotaleku garrantzitsuenetariko bati emango diogu txanda. Atotxako pilotalekuari hain zuzen ere, edo hobeto esanda, Atotxako pilotalekuei,
|
bat
baino gehiago izan baitira.
|
|
|
Sorrera honetan Juan San Martin, Bittor Kapanaga, Jabier Zubiaurre, Jose Luis Ugarteburu, Jose Antonio Eizagirre eta beste askorekin batera Imanol ere protagonistetariko bat izan zen. Euskararen eta euskal kulturgintzan lan egiteak arrisku
|
bat
baino gehiago esan nahi zuen garai hartan, euskararekin eta euskal herriarekin zerikusia zuen guztia ezkutuan egin beharra zegoen; horren erakusgarri, esate baterako, Yon Etxaidek 1955ean euskal literaturaz emandako hitzaldia Egotxiagako pagadian izatea.
|
|
|
" Elkarrizketa edo isolamendua" bezalako dilema
|
bat
baino gehiago egon da azken urteotan. Lehenago, bake prozesu batetan ala prozesu soberanista batetan ote geunden izan zen.
|
|
|
Hortakotz, niri dagokidanean, nire kultura eta hizkuntza propialak baskoak ez direnez (bertzeak bertze, ama hizkuntza gaztelania dugu familiako guzti guztiok, eta, dokumentu historikoak miratuta, gure aitzinekoak oro ere gaztelaniarik aratzenean izan dira egundainoz geroz aritu) eta neure asabengandik jaso ditudan ondarea, tradizioneak, munduaren ikusmoldea... baskoak ez direnez, ez naiz baskoa. Egia da eskuara ikasi dudala eta honek menturaz Juan Jose Ibarretxe bezalako
|
bat
baino gehiago erroztatzen nauela herri honetan, baina nahiz ingelesa ere dakidan, Shakespeare-ren obrak gogoko ditudan eta tea izugarri gustatzen zaidan, ez naiz nazionalitate ingelesekoa. Gainerat berriz, basko izaiteak deus ez dakarkit; aitzitik, eskuararen jakiteak nire bizitza osoa du inarrosi.
|
|
|
Baina sexualitate kontzeptua askoz ere zabalagoa da. Sexualitatea emakume edo gizon bezala munduan egoteko modu bat da, eta sexu harremanak alderdi
|
bat
baino ez dira.
|
|
|
1999ko inbertsioak 15.000 milioi pezetara iritsi ziren, baina kopuru hori motz geratzen da urte horretan 2.150 etxebizitza berri egin zirela kontuan hartuz gero. Ur depuradora
|
bat
baino ez dago herrian eta ur deposito bakarra dute. Abuztuan, ohiko 40.000 biztanleak 60.000tik gora direnean, ur arazoak izan ohi dituzte.
|
|
|
60 urte joan dira harrezkero eta patuak edo kasualitateak nahi izan du lantegi zahar hark orain bere izena izatea. Mikel Arrizabalagaren ustez," Martinekin zor handia dago eta hau zor hori kitatzeko zati txiki
|
bat
baino ez da, guk eskaini dezakeguna. Gizarte honetan, eta batez ere euskalgintzan, badira Martinekin zorretan daudenak eta oraindik zor hori kitatu ez dutenak, arrazoi desberdinengatik"
|
|
|
HORREN inguruan, ezin dugu ahaztu ETA erakundeak publikoki adierazi duela bere praktika armatua alde batera uzteko prest dagoela Euskal Herriko eskubide politikoak gauzatzeko prozesu demokratikoarekiko konpromiso tinkoa baldin bada. Beraz, borroka armatua elkarlanerako arazo gaindiezina bilakatzen zaien sektore horientzat, badago eskaintza zehatzik, askotan aipatutako su eten berri
|
bat
baino eraginkorragoa, hots; ETAren borroka armatua baztertzea Euskal Herri osorako prozesu demokratikoaren truke. Horrek aurkamendu militarra dena konfrontazio demokratikoa bilakatuko luke.
|
|
|
Adimenaren espetxetik ateratzeko balio dizu hizkuntza batek. Mintzaira
|
bat
baino gehiago jakitean izugarri zabaltzen zaizu munduaz duzun ikuspegia, hala da, mundua leku garaiago batetik ikusteko parada ematen baitizu. Komunikazioa ez ezik, ikusmolde bat, logika bat ere baduelako.
|
|
|
Norgehiagoka San Mamesen jokatu zen eta 4 0eko emaitzak euskal jokalarien nagusitasuna erakutsi zuen. Hurrengo partidarako beste bi urte itxaron behar izan ziren, oraingoan Errumaniaren aurka jokatzeko, baina arazoak beste behin ere taldeetatik etorri ziren, hauek jokalariak uzteko oztopo
|
bat
baino gehiago erakusten baitzuten. Askotan gertatzen den moduan, Euskal Selekzioaren aldeko hitzak hortxe geratzen ziren, hitzetan.
|
|
|
Dena den, beldurra eta aurreiritziek ere zerikusi handia dute oraindik. Alde batetik beti da aberasgarria gizonezko gehiagok izena ematea, modu horretan
|
bat
baino gehiagoren sexualitatea ere ezagutuko genukeelako; baina bestetik, ez da ezinbestekoa, azken batean, ikastaroaren muina norberaren sexualitatea atzematean datza-eta".
|
|
|
" Hemen bizi den arren, ez ditu bere erroak galdu. Irakurketa
|
bat
baino gehiago dauka gainera, alegia, ezin dela iritzirik eman, beti dagoelako arrazoi bat modu batera edo bestera jokatzera bultzatzen zaituena".
|
|
|
Harresiz inguratu zuten, gipuzkoarren erasoei eta sendien arteko gudei aurre egiteko. Bere historia luzean pertsonaia garrantzitsu
|
bat
baino gehiago sortu du, eta horren ondorioa ikusgai dugun jauregi bilduma zabala. Garrantzitsuena San Balentin Berriotxoakoa da.
|
|
|
Kultur munduan sorkuntza inprobisatuaren lekua oraindik ez da behar bezainbeste errekonozitu, munduan horretaz zer dagoen ere ez da ezagutzen. Sorkuntza inprobisatua kulturbide unibertsal bat izan da, gaur egungo kulturetan ez du beharbada proiekzio handirik, baina ez dugu horregatik akonplejatuta sentitu behar, agian aukera bat da, arazo
|
bat
baino gehiago. Beste gauza bat da kulturbide honi behar dena baino sona gehiago ematea.
|
|
|
Gehienez 5 kilometro dituen itzuli eder honetan, tartean ibaia lurperatzen den isurbidea, Legezalde amildegia eta iturbegi
|
bat
baino gehiago behatzeko parada dugu.
|
|
|
Honen inguruan esan behar da programa hau beste bat dela eta beste posible askorekin ere osagarria izan daitekeela. Beste
|
bat
baino hobea edo kaskarragoa den edo ez esperientziak esan du. Esan ere egin behar dut" Euskaraz Mintza" programak" Euskaraz Bizi" rekin kontestu bertsuan ikusten dudala baino aipatu lez inoiz ere ez lehian.
|
|
|
3 km. beranduago, urtegia inguratzen segitu nahi badugu, ezkerrera jo dugu, beste 3 kilometrotan Marieta zeharkatuz (35,5 km.). Hemendik aurrera urtegiko hurbiltzeko gure ezkerrera bideska
|
bat
baino gehiago aurkituko dugu, baina horietako batzuk egoera txarrean daude. Ondo daudenak (askaldegi eta guzti prestatutako guneak) Marietatik 3,5 kilometrotara hasten dira.
|
|
|
Hizkuntza
|
bat
baino gehiago izatea ondare haundia eta gizartearen aberastasun seinalea da. Gaurko gizartean gaztelania edota frantsesa menperatzea izugarrizko pribilegioa da.
|
|
|
Hizkuntzaren berreskurapen prozesua orain dela mende
|
bat
baino gehiago hasi zen Nafarroan. Izan dira orain arte eta izanen dira etorkizunean egoera zailak, gora eta beheranzko aldaera eta joerez beteak.
|
|
|
Istorio hauek ikuspuntu ezberdinak azalduz kontatzen dizkigu: " Irakurleari erakutsi nahi nion edozein istoriok ikuspuntu
|
bat
baino gehiago duela, literaturan, batez ere." (Elizondo, Edurne: Egunkaria VII) Honela, pertsonaia ugari aurkezten dizkigu liburuan.
|
|
|
Pertsonaia bakoitzaren ahotsa eta ikuspuntua mosaiko baten zatitxo
|
bat
baino ez dira eta irakurleak zatitxo horiek banan banan ikusi eta irudia osatu du. Gauzak horrela, batzutan agertzen zaizkion zatitxoek elkar osatzen dute; bestetan, ordea, kontrajarrita egongo dira.
|
|
|
Lehen zatian plano bakarra aurkezten zaigun arren, bigarren zatitik aurrera aurreikusgarria zirudien narrazioa korapilotuz joango da. " Honela, partitzeko orduan liburu osoaren haria zena ez da azkenean kristal zati hautsi
|
bat
baino, ispilua eratzen duten kristal zati guztien arteko bat." (Egunkaria) Egileak berak dioskun bezala," Hasieran, beharbada, errealagoa, sinesgarriagoa da kontakizuna, baina apurka apurka gero eta gauza eta pertsonaia bitxiagoak hasten dira agertzen." (Egunkaria XII) Ondorioz, bigarren zatian aurrera egin ahala, eleberrian hiru plano ezberdin azaltzen zaizkigula ikusi ahal izango... Hiru plano hauek bigarren zatiko lehen atalean egiten dute bat.
|
|
|
Aitzitik, honen guztiaren bidez giro malenkoniatsua sortuko du:" Testu gehienak tristeak dira sentimendu hits eta goibela islatzen dute. Badira pare
|
bat
baino gehiago tragikoak direnak, hasieratik bukaeraraino. Ukitu kafkiarrik ez zaie falta, gainera." (El Diario Vasco I)
|
|
|
Estrasburgon Europako Kontseiluak eskualdeetako edo gutxituriko hizkuntzei buruzko Eurogutuna 1992ko otsailaren 19 aurkeztu eta laster European Ombudsman Institute erakundeak batzarra antolatu zuen, bere eskualdean hizkuntza
|
bat
baino gehiago mintzatzen ziren herrietako arartekoak deituaz. Ombudsmanok, Bonn-eko Legebiltzarrean bildurik, Eurogutun horren aurrean, bakoitzak bere iritziak agertzea eskatzen zitzaigun.
|
|
|
2001.ean, Hizkuntzen Urtearen helburuak
|
bat
baino gehiago izango omen dira. Batetik, hizkuntz aniztasunak Europako Batasunaren barnean berez dakarren ondare aberastasunaz europarrak jabearaztea eta, bestetik, hizkuntzen ikasketak bizitza osoan bultzatzea.
|
|
|
Gipuzkoako irakurleen joera ere nahiko markatua da, EL DIARIO VASCOrenaudientzia ikusita. Hemen, egunkari irakurleen kopurua altuagoa da (%60, 7) etagainera, duplikazio maila %16koa; beraz, egunkari
|
bat
baino gehiago irakurtzendutenen presentzia ezin da ahaztu. Bizkaian DEIA bigarren egunkaririk indartsuenabada, Gipuzkoan GARAk betetzen du leku hori.
|
|
|
Batez beste, populazioaren erdiak (%54, 1ek) egunkariak irakurtzen ditu; gainera, Hego Euskal Herrian duplikazio maila altua dagoenez, egunkari
|
bat
baino gehiagoerosteko joera dauka jende askok.
|
|
|
Taula honetan are ageriago geratzen da kanal bien arteko aldea, beren edukiei dagokienez. ETBlen berton ekoitzitako produktuak heren bi baino gehiago diren bitartean, ETB2n Euskal Herrian osorik ekoitzitako programek heren
|
bat
baino zertxobaitgehiago osatzen dute. Gainerakoetan, erdia baino apur bat gehiago kanpoan ekoitzitako programak dira, eta %11 kanpoko eta bertako ekoizpenaren nahasketa.
|
|
|
Emakidak hamar urtetarako izango dira, sistema analogiko guztietan bezala, iraupen bereko denbora tartetarako luzagarriak. Halaber, zenbait muga ezarri dira, besteak beste, hedapen estataleko programetan deskonexioen iraupenari dagokiolarik, gehienez jota ere, emisio denboraosoaren %30?, eta enpresen arteko kontzentrazioaren gainekoak (galaraziz, salbuespenetan izan ezik, pertsona fisiko zein juridiko bakar bati hedadura eremu bereko frekuentzia
|
bat
baino gehiagoren titularitatea edo horietan parte hartze gehiengodunaizatea).
|
|
|
Eta hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapenerako emakidabat baino gehiago eman zaizkio pertsona fisiko edo juridiko berari, soil soilik jadanik eman direnenkopuruagatik irrati eskaintzan pluraltasuna behar den mailan ziurtatua geratzen baldin bada. Azkenik, pertsona fisiko edo juridiko batek ezin du sozietate emakidadun
|
bat
baino gehiagotan parte hartzegehiengodunik izan, hedadura eremu bertsua duten FMko irrati zerbitzuen ustiapena egiten dutenean.
|
|
|
Telebista lokalaren40 legeak, udal mailan emititu eta hartuko diren lurrazalekotelebistak (gehienez bi udaleko, bat udalak berak gestionatu lukeena zuzenean, eta bestea, ekimen pribatuari eman liezaiokeena, bost urteko aldi baterako emakida baten bidez) arautzen ditu (nahiz eta udal
|
bat
baino gehiago hartzea ere posiblejotzen den, arrazoi demografiko eta teknikoek hori posible edo gomendagarri egitendutenean). Horren arabera, Autonomia Erkidegoei dagokie emakida prozedurak ezartzeko (emisio ordu eta programazioaren gaineko baldintzak barne) eta horiek erabakitzeko eskuduntza, nahiz eta, edozein kasutan, horretarako Estatuak emandako frekuentzia esleipena beharrezkoa izango duten, Telebista Lokalaren Plangintza Tekniko batenbidez41 Mugarik Gabeko Telebistaren direktibaren egokitzapenak ere berretsi egitendu programazioaren gaineko baldintzak ezartzeko eskuduntza hau, arrazoi kulturaletanoinarrituta.
|
|
|
Gaur egun baliogabetuta egon arren, Kable Bidezko Telekomunikazioei buruzkoLegean eta horren garapena den Araudi Teknikoan43 ezarritako irizpideen arabera eginda kablearen garapena Espainiar Estatuan. Horrek Estatua zenbait demarkazio geografikotan banatzea ekarri zuen, gehienez jota ere 2 milioi biztanlekoak izan zitezkeenak44.Demarkazioen oinarria udalak ziren, eta zentzu horretan Udalei zego kien, hain zuzenere, horiek onartzea; alabaina, demarkazio batek udal
|
bat
baino gehia go hartuko zuenkasuetan, Autonomia Erkidegoek izango zuten hori onartzeko eskuduntza, betiereudalen proposamen eta baimenarekin; halaber, Erkidego ezberdinetako udalak hartukolituzketen demarkazioek Sustapen Ministerioaren baimena behar zuten. Azkenean, zehaztutako 43 demarkazio horietako bakoitzean 2 lizentzia eman dira.
|
|
|
Herri
|
bat
baino gehiago da egoera horretan bizi dena, hots, besteek ezarritakomugak hertsiegi dituena, bere bere propioak gura dituena, besteak beste bera izateko, besteen artean burua zutik egon ahal izateko baino ez bada ere. Herri bat bainogehiago da munduan bere mapa identitario ezaguturik ez duena eta besteekinposatutako mapa ikasi beharra duena.
|
|
|
Datu hau egiazkoa da, guztiok ezaguna: telebistek albistegi
|
bat
baino gehiagoeskaintzen dute egunean zehar. Baina hori bezain egiazkoa da, albistegi guztiek ezdutela entzulego bera.
|
|
|
7 Eguraldi datuak eskaintzean, lurralde
|
bat
baino gehiago besarkatzen edoukitzen duten tokiak erabiltzea proposatzen da. Besaiden, esate baterako, bategiten dute mendebaldeko hiru lurraldeek; Larrunen, adibidez, bat egiten duteIparraldeak eta Hegoaldeak; Aralarrek, bestalde, bat egiten ditu Gipuzkoa etaNafarroa.
|
|
|
euskalduna bat batean ohartu da, abiadura azkarreko mundu interkomunikatuan bizi dela. Hala ere, arazoa ez da euskaldunak modernia ostean bizi behar izatea; hori datu
|
bat
baino ez da. Bi hitzetanjarrita, hauxe da puntua:
|
|
|
Besteen etxean atzerritar garenoi begirale lanak dagozkigu, agian baita iritzi emailearenak ere, baina inoiz ez epailearenak. EA, EAJ etaEH hiru alderdi nazionalisten txosten politikoei buruz nire iritzia eman dezadaneskatu zait, eta erronka onartzea erabaki dut, nahiz eta badakidan jakin, gaia guztizkorapilatsua dela eta, hartaz, aukera guztiak dauzkadala
|
bat
baino gehiago mintzeko. Horregatik, aldez aurretik barkamena eskatzen dizut zuri, irakurle horri; kontuan har ezazu ondorengoa nire iritzi pertsonala dela, nirea bakarrik.
|
|
|
Hori esaten digu Txillardegik Xabier Isasiren lanetako bataipatuz eta goraipatuz: . Artikulua ez da irakurtzen erraza; eta honek, zoritxarrez, uxatu egingo du irakurle
|
bat
baino gehiago. Euskal Soziolinguistika beste fase bateansartu dela agertzen da zailtasun horietan; hemendik goiti ez baita posible izangoeuskararen problematikaz lau kaikukeria esanda inor betetzea.
|
|
|
Zer izan da existentzialismoa? Filosofia jakin
|
bat
baino gehiago, galdeketafilosofikoari ekiteko modu arrunt bat, erdigunean gizakiaren existentzia begiestenduena beti, gogoeta ororen oinarrizko datu konkretu artekogabea, inmediatoa, bezala.Abiapuntua gizon emakume konkretua da. Singularra.
|
|
|
Edo, arestianerabilitako terminoetan esanda: askapen politikak preskribituriko efektu garrantzitsua, baina beste efektu posibleen arteko
|
bat
baino ez dena, politikaren elementu esentzialbilaka daiteke.
|
|
|
OPek aldi berean funtzio
|
bat
baino gehiago bete dezakete; une horretan egin denerabilerak argituko digu zein adiera duen. Esaterako,, beraz?:
|
|
|
Gure kezka oinarritzen duen ikerketa
|
bat
baino gehiago ezagutzen dugu. VanHout ek eta Muysken ek18 hizkuntz elementuen mailegagarritasuna neurtzen dutelarik, mailegatzea errazten duten ezaugarrien artean honako hau jartzen dute hirugarrenlekuan:
|
|
|
b. Hitzak[+ am] morfema
|
bat
baino gehiago badauzka, lehendabizikoakerabakitzen du azaleko azentuaren kokagunea. Hitzean eratorpen atzizkibortitz bat badago, atzizki honek oinarri osoaren azentuera erabakitzen du.
|
|
|
Franco-k ez zuen Estatu Gobernuen Gidaritza 1936ko urriaren1ean baizik hartu, eta artean ere Gobernu Taldea ez zen Gobernu,. Junta Tecnica delEstado? zeritzan
|
bat
baino (Sole Tura 1971: 17).
|
|
|
Hiru silaba baino gehiagoko azentu unitateetarako ereduaren aplikazioa (unitateok azentu bigarrenkaria eduki dezakete). Modelatuaren azterketakazentu unitate luzeetan pultsu
|
bat
baino gehiago kokatu behar dugula adieraziko balu, modulu azentuatzaileak kontuan hartu luke eta azentubigarrenkaria txertatu.
|
|
|
hori nola gertatzen den ikusi.Imanol ek esan bezala,, murrizketa prozesu batean murgiltzen gara, dago (z) kigun hizkuntz (et) ako soinuak bereizteko?. Hala dirudi, haurrakinguruan hizkuntza
|
bat
baino gehiago daukanean, bietarako prestatzen duelabere oharmena eta sistema biak nahikoa beregain gordetzeko gaitasuna duela.Roy Major en (Major 1987) oinarrizko lana baino askoz gehiago etaelebitasun mota ugarietakoak behar dira ondorioak sendotzeko. Guk, orain, hemen, parada ezin hobea genuke horrelako azterketak burutzeko.
|
|
|
Hizkuntzaren barne eragin hori estrukturalismoarenitzalean bereganatu zuen Txillardegik, euskararen aldeko bere tesiak funtsatzeko; baina, oso oker ez banago, gaur egun ez luke hori dagoen dagoenean onetsiko gureeuskaltzale sutsuak. Nago ñabardura
|
bat
baino gehiago egingo lizkiokeela ordukoplanteamenduari: haatik, hizkuntzaren eta naziogintzaren arteko barne loturaz ez lukegauza handirik aldatuko orduko hartatik.
|
|
|
Segidan datozkigun hitzok esan zituen garaian esateak, are gorago daramaTxillardegiren merezimendua. Gaur bertan ere euskaltzale
|
bat
baino gehiago uzkurtuegiten baita honelakoak aditu orduko: –Askatasuna izan ala ez izan, etniaren zerbitzuko erresuma bat sor ala ez sor.
|
|
|
Ildo horretatik, artikulu honetan planteatzen da nola bihur daitekeen faktore zeharoakulturatzaile, normalizazio baldintzetan komunikaziorako, kultur transmisiorako etagizakion aberastasunerako sortua den baliabide bat. Ondoko lerrootan, beraz, EuskalHerriko makina bat herritan gertatutakoaren adibide
|
bat
baino ez da eskainiko, historialarriak eskuarki erakusten ez duena.
|
|
|
ondasun ez monetarioen produkzio kostuak. Argi dago, hemendik aurrera, ezen moneta metaliko huts bat ezin dela, inongo kasutan, egonkorragoa izan banku moneta
|
bat
baino.
|
|
|
Aburuaren esparruan sarturik, antolatzen diren tertuliak puri purian daude Hego Euskal Herriko irrati estazioetan. Espainian, arrakasta handia lortu zuen SER 1984an uhinetaratu zuen La Trastienda izeneko tertuliak, eduki politikoak jorratu zituen lehenbiziko irrati tertulia espainiarrak; baina denboraldi
|
bat
baino ez zuen iraun (Toral, 1997, 72). Talk Show formatuan horrenbeste ugaldu diren tertuliak Euskal Autonomi Erkidegoko irrati publikoan ere errotu dira entzunaldi zabalena lortzen den ordutegian.
|
|
|
Euskal hizkuntzan hitz
|
bat
baino gehiago erabili behar ditugu gaztelaniazko edo frantsesezko audiencia/ audience hitzen bidez adieraz daitezkeen esangurak geure egiteko. Alde batetik, entzule indizea edo entzuleria berbak darabiltzagu euskaraz honako hau adierazteko:
|
|
|
Informazio sorburu ditugunez gero, irratilari berriemaileek beti eduki behar dute gogoan albiste agentziak informazioaren oinarri eta hastapena direla. Abiaburu direnez gero, informazio horiek janztea ere komeni da apur
|
bat
baino ez bada ere. John Hasling ek (1980, 143) hitz egiten digu honetaz:
|
|
|
Egia izanen ote da informazio ofizialaren jasotze errazegia informaziobideak kontrolatzeko beste neurri bigun
|
bat
baino ez dela. Bai horixe.
|
|
|
Sistema komertzialaren eraginkortasuna handia izan zen, publizitateak akuiluturik lehiakortasuna sortuz. Gogora dezagun 1917an 125 mila irrati hargailu zeudela merkatuan, zortzi urte geroago bost milioi eta erdi aparatu, eta 1950 urtean edo 72 milioi, hau da, familia bakoitzeko
|
bat
baino gehiago.
|
|
|
Letren kopurua eta hizkuntzek dituzten soinuen kopuruak ez dira zertan berdinak izan, bistan denez. Badira letra batzuk, fonema
|
bat
baino gehiago errepresentatzeko balio dutenak. Horrela, esaterako, g kontsonanteak hiru fonema eman ditzake euskaldun peto eta diglosikoen artean (hala ere, euskal alfabetoan, ge?
|
|
|
Lehenengo urteetan, urtean olatu
|
bat
baino ez zuen egiten CIESek. Gaur egun, aldiz, bi olatu ematen dituzte argitara, udaberrian eta udazkenean.
|
|
|
1962 urteko nekazaritza erroldan Karrantzan 12.901 lur-sail zeuden, gehienak hektarea
|
bat
baino txikiagoak. Herentzietan behin eta berriz zatituak, sailak txikiegiak ziren, errentagarritasuna asko murriztuz.
|
|
|
Beste baserri batzuek, berriz, Bizkaiko zein Kantabriako baserrien ezaugarriak bateratzen dituzte: aurrealdean, gainjarritako balkoi
|
bat
baino gehiago eta teilatuak etxearen bi alboetarako isuriak izateaz gain, miru buztan ereduko bisera (moriskoa) dute aitzinaldean. Dena dela, baserri eredu hau hedatuago dago Turtziozen eta Aguera ibaiaren arroan.
|
|
|
dio Escolanok280) eta, beste batzuen artean, jarrera politikoen berri ematen digutelako281 Kontrol ideologikora zuzenduta dauden praktika politikoek ematen digute honen froga garbia282; zentzu horretan, Moyano legeak aurreneko urteetako testuliburuen inguruko politika sistematizatu zuen, eta 1868ko iraultzak nolabaiteko etena ekarri bazuen ere,. Restauración? delakoak bere egin zituen 1857ko legearen irizpide nagusiak, mende erdi
|
bat
baino luzeago indarrean iraungo zutenak.
|
|
|
Erraza zen. Adore pixka
|
bat
baino ez. Erraza zen.
|
|
|
Txemari, bere partetik, sei edo zazpi animalia bururatu zitzaizkion Eiderri deitzeko. Baina irribarre txiki
|
bat
baino ez zitzaion irten, gogoratzean hilda zegoela. Hilda eta hilobiratuta, dudarik balitz ere.
|
|
|
Gau
|
bat
baino gehiago igaro zuen Txemak zoritxarreko Irlanda hartan lorik egin gabe, gogoratu ezinik ze kristo pasa zitzaion burutik disket hura aurkitu zuenean Eiderren gelako kutxa zahar batean. Ziurrenik ilusioa, nerabe garunbako batek bere gelako nesken koadernoak atzeko orrialdetik zabaltzen dituen bezalaxe, ea nonbaiten bere izena dagoen idatzirik.
|
|
|
Eguraldi normala, egunak pasa ahala frogatzeko aukera izan dudanez, eta beraz beldurrik gabe esan dezaket ohitzen hasia naizela gainean izaten ditudan hodeien presentziara. Egun pare
|
bat
baino ez badaramatzat ere, aspalditik nago ohituta hodeiez kargatutako Irlanda honetara: hau guztia nolakoa ote zen imajinatzen hasi nintzen egunetik; beti etorri izan zaizkit burura lehertzeko zorian dauden kotoi zikinezko zeruak.
|
|
|
Bere ohea eta nirea lotzen dituen eskailera txikian gora egin du, eta segituan atera ditu koadernoa eta boligrafoa, egunak eman dizkionak papereratzeko asmoz. ...ik, bien bitartean, disimulurik gabe begiratzen nuen azpiko literatik, Rocíoren gorputza goiko koltxoiaren bigunetan nola sartzen zen; eta igartzen nizkion ukondoak mugitzen, eta belaunak eta hanken puntak ohea emeki ostikoz jotzen, eta orain ahozpez etzanda ari zela idazten eta gero alboz, eta koltxoiak bigunagoa ematen zuen holakoetan, dudarik gabe bere izterrak ziren haiek ukitzeko besoa pixka
|
bat
baino ez nuenean altxatu behar.
|
|
|
Nire bizitza osoan beste Rocío
|
bat
baino ez dut ezagutu. Uste dut Rocío Pérez de Mainueta deitzen zela.
|
|
|
Esan diot lasaitzeko, furgoneta osteagatik ez digutela isun handiegia jarriko. Eta gainera, aukera geneukala esateko beste bostei egindako txantxa
|
bat
baino ez zela hura guztia. Azken finean, ez zegoen urduritzeko arrazoirik.
|
|
|
Pertsona bat asko maitatu arren jauzi handiegia da, bizitza osoan eraikitako mundua goitik behera haustea ez da filmetan bezain erraza. Eta gainera, nork esaten dit Ralphengana sentitzen dudana ez dela amodio zoro
|
bat
baino. Ez al dut Ralph maite, hain zuzen ere urrun aurkitzen delako, ez didalako loturarik suposatzen?
|
|
|
Ez al dut Ralph maite, hain zuzen ere urrun aurkitzen delako, ez didalako loturarik suposatzen? Eta ez al da hau guztia garai txar
|
bat
baino. Zergatik jarraitzen dut, bestela, Txemarekin?
|
|
|
–Galdera
|
bat
baino ez: zuen artean zerbait gertatzen zen?
|
|
|
Ez da hain harritzekoa. Beno, bai, guretzat kolpe izugarria, ezta?, baina azkenean datu
|
bat
baino ez da izango istripu hau, puntu beltz batean hildako beste gidari bat. Horrela gertatu zen, eta bihar beste familia bati gertatuko zaio, eta ezin da pentsatu istripu horiek egoera psikologiko jakin batek sortu dituenik.
|
|
|
Baina utzidazu aholku bat ematen: akaso ez zara konturatzen, baina memoria bizkarrean daramazun karga
|
bat
baino ez da, eta bidean laga behar duzu ezinbestean. Bestela ez zara inora ere helduko.
|
|
|
Argazkiekin fidatzen naiz askotan, eta berorien bidez ikasi dut jendearen espresioa dela ikus daitekeen monumenturik benetakoena, Tibeten, Perun eta Sevillako Triana auzoan. Eta Dublin ere, inork ezer esan ez didan arren, aurpegi erraldoi bat da, hiri
|
bat
baino gehiago. Kalean eman ditudan ordu urriek erakutsi didatenez, hiri hau bere jendea da; milioika aurpegi txiki bizidunez osatutako aurpegi erraldoi oraindik bizidunagoa.
|
|
|
Ahalegin horren ondoren, kitto. Oroitzaren puzzle handia osatzeko pieza txikitxo
|
bat
baino ez zitzaion falta: 1993ko uztailekoa hain zuzen," Eire" izeneko disketaren barruan gordetzen zen memoria pusketa.
|
|
|
Baina Txemak, komuneko bizitza irrealean, bereganatu egin zuen tabernari polita, eta ohean etzanda irudikatu zuen aurpegirik gabeko begirada hura. Baina saiatu zen arren, imajinazioak neskaren jarrerak aldatu zituen arren (ipurdiz gora, hankak guraize
|
bat
baino irekiago...), plazerrezko kexuak sortzen ahalegindu zen arren, zakila gora eta behera leun eta gogor erabili zuen arren, mina baino ez zion eman saiatze horrek. Izan ere, ez baita guztiz egia aurpegirik gabeko begirada bat zenik.
|
|
|
Eta segidan erran zidan: " Eta ez diat purgatorioan sinesten, eta linboan ere ez, zeren eta, nola ezkutatuko die Jainkoak bere begitartea bataiatu gabe hiltzen diren haurrei, baldin Jainkoa eskuzabala bada eta eskuzabaltasuna bera bada?" Eta osabak hura erran zidan, eta ni are harrituago geratu nintzen, don Frantziskori —baita ene inude Felisa zenari ere— purgatorioari eta linboari buruzko historia
|
bat
baino gehiago aditu izan nienez gero, eta neure bederatzi urteekin purgatoriorik eta linborik gabeko mundurik imajinatzen ez nuenez gero. Eta gero erran zidan:
|
|
|
" Libertatea aipatu diat, eta libertatea duk ene bizitzako ametsa... Baina denbora batean amets
|
bat
baino hagitzez gehiago izan zuan... Edo ez al dakik ezen jaun Esteban Etxegoien —gure etxeko ardi beltza— eta haren bi anaiak —jaun Eusebio Etxegoein eta jaun Pedro Etxegoien— ezin anaikiroago konpondu zirela, hura protestant zen arren eta bertze biak katoliko, ezkutuan eta isil gordean ibili behar izan gabe?"
|
|
|
—Graziana, munduko erresumarik indartsuenetan, hala Espainian nola Frantzian, eliza eta estatua hertsiki loturik doaz, eskua elkarri emanak... eta, haien eredurat, Urbiaingo erresuma tipi honetan ez gara gutiago izanen. Beraz, zer iduritzen zaizu, baldin Joanes Baionako dominikoen komenturat igorriko bagenu, non, dakizun bezala, lagun
|
bat
baino gehiago dudan?
|
|
|
Zeren eta, ge hienbat, Gero n azaltzen diren anekdota bitxiak baitzizkigun irakurtzen eta diktatzen... edo jaun Marcelek berak euskararat traduzitu edo moldatu bertze hainbat, berak hango eta hemengo liburuetarik ikasiak. Horrekin ez dizut erran nahi ezen jaun Marcel ere isilpeko eta ezkutuko protestant bat zela edo izan zela, zeren katolikoa baitzen, baina bai gehiago sinesten zuela Jainko miserikordios bat Jain ko mendekos
|
bat
baino, eta sineste horrek gehiago bulkatzen zuela eskuaren luzatzerat, bertzeen eskuen hersteko, hatzaren luzatzerat baino, bertzeen seinalatzeko eta haien baztertzeko, nola luzatzen baitzuen gure aitak noiznahi den... eta gure amak ere bai, aldian behin.
|
|
|
—Ut ut ut! Nahiago diat basoko txakur bat, izenik gabekoa, txakur eskolastiko
|
bat
baino...!
|
|
|
Zeren ez bainengoen ni sasoin hartan ipuinetarako, ez neure buruaren engainatzeko, eta zeren prestik eta gerturik bainengoen, halatan, ene jokamolde hartaz trufa zitezkeèn estudianteen soei eta haien erran merranei buru egiteko, baldin zirkunstantziek hartarat baninderamaten... Nahiz eta oraindanik aitortzen dizudan ezen ez zela halakorik gertatu, inguruan egokitu zitzaizkidan ikasle haietarik
|
bat
baino gehiago ene egoera bertsuan zegoelako, erran berri dizudan bezala, eta ohitura hura zutelako, beren burua zafratzekoa.
|
|
|
Eta zure behako hura gogorra zen, zorrotza, iluna, hodei astun baten gerizpean sortua bezala. Eta exijentzia bat zen, manua eta ordena, eske
|
bat
baino areago. Gero, haatik, eguzki izpi batek hodeia zulatu, eta zure be hako hark argitzerat egin zuen.
|
|
|
—Ba al dakizu ezen Axularren prediku
|
bat
baino gehiago aditua izan naizela umetan. Zeren eta Urdazubin iragan bainuen nik neure haurtzaroa, Bidarrain jaioa izan arren, eta hura noizik behin etortzen zen Urdazubirat ere.
|
|
|
" Hori ezinezkoa da, zeren, nola karnaba hala usoa, nola harri tipia hala harri handia, naturaleza bereko objektu guztiak abiadura berean erortzen baitira, baldin puntu beretik erortzerat uzten baditugu". Eta, handik harat, jauntxo guztiak eta aita Bartolome ere ezetz erraiten hasi zirtzaizkion, ezetz eta ezetz, zeren eta klar eta ebident baitzen ezen harkaitz bat —Mendai tze ko Harkaitza, konparazione— harri tipi
|
bat
baino fitezago eroriko zela, eta fitezago ere eginen zuela eta denbora laburragoan, ondorez, bi punturen arteko bide goiti beheitikoa. Eta osaba Joanikotek erran zien:
|
|
|
—Nahiago nuke egiaren ohoreaz mintzatu bazintzaizkit ohorearen egiaz baino... Eta egia ipuin
|
bat
baino zerbait gehiago da... —ihardetsi zion osaba Joanikotek.
|
|
|
Zeren, bere garaiko astronomiari aterabide bat bilatu nahian, hala mintzatzen baitzen astronomo poloniarra, Ptolomeoren planeta sistemaz, haren zehazgabetasuna eta haren funsgabeko konplikazioneak gogoan: "(...) artista batek, bere koadrorako, eskuak, oinak, burua eta gainerako menbroak modelo diferentetarik hartu behar izanen balitu bezalakoa da, halako moldez, non zati bakoitza ezin hobeki marraztua egon daitekeen, baina gorputz osoarekiko eta haren osotasunarekiko loturarik gabe; eta nola zatiak ez datozen bat eta ez duten bat egiten, hala, munstro bat izanen da guztiaren emaitza, gizon
|
bat
baino gehiago". Ptolomeoren sistemaz ari zen Koperniko, eta zientziaz, azken finean, baina zenbatetan pentsatu izan dudan ezen hitz haiek ongi isla dezaketela gizonaren barrena, haren muina eta arima!
|
|
|
Derradan ezen orduantxe egon nintekeela, nehoiz egoitekotan, aitaz harro, zezen kontu harekin, iduriturik ezen Iliadako, Odiseako edo Greziako bertze edozein historiatako zeinahi heroiren ahaide izan nintekeela —ez al zen, bada, Zeus bera ere zezen historia haietarik batean ere nahastu, noiz eta zezenaz mozorrotu baitzen, Europa zeritzan neskatxa bahitu eta Kretarat eraman ahal izaiteko? — baina, ondikotz, tiroaren eraginagatik aitak gibelerat egin zuen... hain gibelerat, non zalditik erori eta hantxe geratu baitzen, ipurdi gainean, lurrean iltzaturik bezala, grabitate indarraren meneko hura ere, jauregiko jaun eta jabe zen arren, bertzalde. Eta egiaztatzen nuelarik, gisa hartan, ezen harrotasunetik ahalkerako bidea ezin laburragoa dela, txalo, biba eta bertzelako oihuen artean, irri
|
bat
baino gehiago ere entzun ahal izan nuen, tragediaren hariak eta komediarenak orduan ere korapilaturik eta bat eginik.
|
|
|
Nago ezen sehietarik
|
bat
baino gehiago osaba Joanikoti zor zion begiruneagatik joan zela, eta obedientzia hutsagatik, zeren, harako bidean, guztiak joan baitziren, ohi ez bezala, isilik, urduri eta ekurugaitz, barren kezka batek erraiak janen balizkie bezala. Eta ni ere, egia erran, ez nindoan guztiz lasai eta jabal.
|
|
|
Eta jauziz jauzi zebilen ene arima, eta ene oinak lurrez lur eta hiriz hiri, zeren Bolognatik Florentziarat jo baikenuen gero, Pedro Huizi ostari zuen hirirat... Baina Pedro Huiziren kontuekin hasi baino lehen, osabarekin izan nuen auziaren aitzin gibelak azaldu nizkizuke lehenik, gure arteko harremanen puntu ilun
|
bat
baino gehiago argi ditzaketenak.
|
|
|
Eta, anitzetan, harreman pertsonalak negozioa bera ere baino aintzakoagotzat hartzen zituen. Eta horrek
|
bat
baino gehiago ekarri zion. Labur erranik, bada, lanoegia eta onegia zen Urbiaingo jauna izaiteko eta bi olaren jabe izaiteko, baita kargu haien eta erantzukizun haien irioiteko eta aitzina eramaiteko ere, zeren ez baitzen Makiaveloren edo Hobbesen eskolakoa, ezta aragoar errege faltsuaren arrazakoa ere.
|
|
|
Nola egin zezakeen, bai, hark hain trankil eta hain lasai lo, lorategian gertatuaren egile eta eragile izanik, eta nik ez, ikusle baizik ez izanik? Egiteko haietarat ohitua eta usatua zegoelako ote zen, eta, beraz, Madrilgo gortean emazteki
|
bat
baino gehiago ezagutu izan zuelako.... Edo arno gehiegi edan zuelako...?
|
|
|
—Zer erran nahi didazu horrekin, andere Graziana, txakur
|
bat
baino gehiago zela Luthero...? —ihardetsi zion osabak, hitzetik hortzerat— Ordea, behin baino gehiagotan aditu izan dut, baita jauregi honetan ere, ezen Luthero txakur bat zela.
|
|
|
Baina ez dakit, egia erran, penitentzia ere halakoa izanen ote den: izan ere, alde batetik, entzuna naiz halako meza
|
bat
baino gehiago, eta ohitua nago, halatan, haien soinuetarat, eta, bertzetik, bada hura baino musika ederragorik, batzuen ustetan, eta musika hori isiltasunarena da.
|
|
|
—" Kasik" erran duzu eta ongi erran duzu, Graziana. Baina apez
|
bat
baino gehiago ere ezagutu izan dugu emaztekiren batekin bizi izan dena, baita seme alabak izan dituztenak ere, eta horregatik ez zen mundua akabatu... Bai, egia da hori lehen izan zela eta, urte batzuetarik honat, gauzak aldatzen ari direla, eta Elizak ere bere neurriak hartu dituela, Trentoko kontzilioaren ondotik partikularzki:
|
|
|
—Gaur ez da egunik onena, beharbada, horren ihardesteko. Baina bihar merkatu eguna da, eta etxaldeetako kapataz eta arduradun
|
bat
baino gehiago hemen izanen da, segur...
|
|
|
—Eta zer gertatuko litzateke hala balitz eta, halatan, haien infernuan sartuko bagina eta handik ateratzen lagunduko bagenie...? Zeren Utopia, leku
|
bat
baino gehiago, arimaren behako hori izan baitaiteke, benturaz, munduko mesprezatuenekin bat egiterat bulkatzen gaituena, Joanes...
|
|
|
Eta hala ibili nintzen nihaur ere neure bortz amorio haiekin, bakoitzaren edertasunarekin edertasun handiago baten bila, nahasten nituelarik, konparazione, honen begiak haren kokotsarekin, edo honen biloa haren masailekin, harik eta ohartu nintzen arte, lehenik, ezen ezin nezakeela erretratu hura nehola ere osa, zeren Nenbo beltza baitzen eta bertze laurak zuriak, eta hautu hartan orin
|
bat
baino gehiagorako nahi bainuen nik Nenbo, eta zeren Laura haur bat baitzen eta Rosa de Osorio adinetara heldua, eta nekez lot zitezkeen haien gorputz zatiak, munstro bat eta nahaste borraste guztizko bat sortzeko ez bazen bederen, nola erraiten baitzuen Kopernikok; eta ohartu nintzen, hondarrean, ezen Zeuxisena ez zela ene desira eta ez ene gutiziamendua, zeren bakoitza zen bezala maite nahi bain...
|
|
|
Eta bakea nahi nuen, eta Rosa bakezko emaztekia zen, mantsoa eta hitz onetakoa, sosegatua eta soseguz ere mintzo zena, nahiz eta iraganean haren bihotzak tormenta
|
bat
baino gehiago pairatu behar izan zuen. Eta gozo zen, atsegin eta plazent...
|
|
|
Zeren haien paradisua, nola baitzen lurrekoa eta lurrean eraikia, eta nola lurrean deus ez baita deusen beldur ez denik, hala, ez zen osoa ez guztizkoa, eta zeren haiek ere beren beldurrak baitzituzten... Eta gizon zuriaren beldur ziren batik bat... gizon zuri gehienak deabrutzat zituztenez gero, hauek haien lurrak inbaditu, eta sarraski
|
bat
baino gehiago egin zutenetik; baina, beldur hartaz gain, bazituzten bertze beldur suerte batzuk ere, hala nola arestian aipatu piztiei zietena, edo eritasunari eta heriotzari...
|
|
|
—Xakea joko
|
bat
baino gehiago duk, zeren gaua eta eguna duk... eta borroka bat duk, gauaren eta egunaren artean.
|