|
2001
|
|
|
Kontseilu horren erabakia autonomia erkidegoek beren azken iradokizunak egin zain dago, eta horrek esan nahi du Senatuaren eta Kongresuko Osasun Batzordearen osoko bilkuraren agindua bete behar dela, tatuajeak eta “piercing” egiten diren establezimenduetarako araudia eskatu baitzuten, praktika horiek ugaritu egin baitira. Kasu askotan, establezimendu horiek xedapen autonomikoek arautzen dituzte,
|
baina
Lurralde arteko Kontseiluak baldintza tekniko komunak ezartzea erabaki du, lurralde nazional osoan osasun babes baliokidea bermatuko dutenak. Lehenik eta behin, lokalen tamainak eta kokapenak garbitasuna erraztu dute eta espazio, argiztapen eta aireztapen nahikoa izan dute.
|
|
2002
|
|
|
Erakunde honen gaur arteko lorpenik adierazgarriena Ipar Euskal Herriko Antolaketa eta Garapenerako Eskema egitea izan da, zeina lurraldearen egituran eragiten duten aktore guztientzako erreferentzia den, nahiz eta oinarri legalik izan ez. Eskema horrek azpiegiturak, ingurumena, ekonomia, habitata eta gisako kontuak lantzen ditu;
|
baina
lurraldearen antolaketarenalorra gainditzen duten zenbait auzitan ere badu zeresanik; esaterako, heziketan, ingurune kulturalean eta hizkuntzan.
|
|
|
Azaletik ezagutzen badut ere, urrutira jo gabe oso adibide aproposa dugu Kataluniako Generalitateak sortutako Universitat Oberta de Catalunya (UOC). Finantzazio publikoko erakunde pribatu horrek pertsonal propio gutxi dauka,
|
baina
lurralde hartako unibertsitateetako irakasleekin sortutako harremanei esker, ikasketa asko eskaintzen ditu eta zabalkunde handia izan du azkeneko urteetan. Horrelako zerbait egiteko Euskal Herrian, Eusko Jaurlaritzak ez du muga legalik EAEn; edozein tokitatik lotzeko modua izango lukete ikasleek; gastuen aldetik, unibertsitate presentzialak baino askoz ere txikiagoak edukiko lituzke; etaEHUren izaera eta egiturak aldatzen ez direnez, ez luke bestelako arazorik gaur egungo unibertsitatearen agintariekin.
|
|
|
Etorkizuneko Euskal Unibertsitatea euskara ardatz duen ele askotariko gune modura ulertzen dugu. Irakasteko, ikasteko, ikertzeko eta eguneroko harremanetarako hizkuntza nagusia euskara izango duena,
|
baina
lurralde bakoitzean ofizialak diren hizkuntzak (gaztelania frantsesa) eta gaur egun" lingua franca" bihurtu den ingelesa ere euskararekin batera irakasteko eta ikasteko eta bereziki kanpoko harremanetarako eta ikerketen argitalpenetarako erabiliko liratekeen hizkuntzak izan liratekeela uste dugu. Euskal Unibertsitatearen eredu honetan ez luke lekurik orain UPV/EHUn indarrean dagoen euskararen eta gaztelaniaren bide paraleloaren ereduak, are gutxiago oraindik ere nagusia den ele bakarreko ereduak.
|
|
2003
|
|
|
Alde batetik, gelditzeak izugarri jaisten ditu batez besteko abiadurak, etahorrexegatik trenbideak hobeto moldatzen dira geldialdirik gabeko eta distantziaertain eta luzeko ibilbideetan; eta hortaz, hirigune handien arteko lotura areagotzen du
|
baina
lurraldeko gune ertainen bizkar.
|
|
|
Zirkulazio istripuak saihesteko, Aeslemek “Egin zaitez ikusi” kanpaina aurkeztu zuen, Madrilgo Farmazialarien Elkargo Ofizialarekin, 3M Fundazioarekin, Cofares Fundazioarekin eta Trafiko Zuzendaritza Nagusiarekin (DGT) lankidetzan. Ekimen hau Madrilen hasi zen,
|
baina
lurralde nazional osoko (20.000 inguru) farmazia guztiek hartuko dute parte. María del Mar Cogollos Aeslemeko lehendakariak nabarmendu zuenez, “ezinbestekoa da istripuak prebenitzeko hezkuntza, gehienak giza faktore baten ondorio baitira, eta askotan saihets baitaitezke”.
|
|
|
Indarra galdu du,
|
baina
lurraldeak irabazi ditu.
|
|
2004
|
|
|
Azken hogeita bost urteko politikek hiztun kopurua" mantendu" bai,
|
baina
lurralde eta mintzoaren kaltetan eragin izan dute eta ez dira euskaldunon hizkuntza eskubideak bermatzeko gauza izan. Are okerrago, hauen bortxatze sistematikoa ekarri dute.
|
|
2005
|
|
|
Hori dela-eta lexiko eta morfologiako elementu batzuk aztertu ostean, ondokoa proposatu zuen: penintsularen hegoaldean euskararekin zer ikusirik zuen hizkuntza bat hitz egingo zela,
|
baina
lurralde honek ele hau galduko zuela iberizazio prozesuaren ondorioz, eta beraz, bata desagertuz zihoan heinean, bestea ezarri zela, berezitasun batekin: bi hizkuntzen arteko kontaktuaren ondorioz, iberierak, euskararen itxuradun mintzaira horren hainbat elementu linguistiko onartuko zituela.
|
|
|
Hori ez da gertatzen ari Madrilgo Erkidegoan, adibidez, urbanizazio politika oso garrantzitsua baitago eta ez baitu kontuan hartzen biodibertsitatea babestea. Oso ondo dago Guadarrama mendilerroan Parke Natural bat egitea,
|
baina
lurraldearen gainerakoa askoz ere errepide gehiagorekin txikitzen badugu, behar frogatua ez duten etxebizitza eraikuntzekin, golf zelaiekin eta abarrekin. gutxi balio du. Kontraesana da.
|
|
|
8 Etniarteko gerrak arkaismoan eta zaharkerian sartu dira, Nazio Estatu, komunitate, subiranotasun, muga, lurzoru eta odolaren kontzeptu mamua erabiliz. Arkaismo hori ez da guztiz okerra,
|
baina
lurralde, lurzoru, hiri eta gorputzen ontopologia berria asmatu behar da, egokitzen ez diren gizabanakoek eta kulturek bere lekua eta denbora aurki ditzaten.
|
|
2006
|
|
|
Horiek guztiak egiteko behar izan zituzten bi orduetan Wulffek begira izan zituen bi inuitak. " Beste nonbait izan balitz –esan zuen, gero, Inukitsupalukek–, lera gainean jarri eta herrestan eramango genuen, aurreko egunetan izotzetan egin genuen bezala,
|
baina
lurralde hartan zorua tontortxo eta zulo zen dena, eta gizon hura bizkarrean eramatea zen bide bakarra. Baina gutako inor ez zen gai horretarako.
|
|
2007
|
|
|
2 Euskal Herriko elebidunen artean euskara erabiltzen dutenen proportzioa, oro har, ez da askorik aldatu azken 20 urteotan,
|
baina
lurraldez lurralde aztertuta alde aipagarriak agertzen dira: EAEko elebidunen erabilera proportzio bertsuan mantendu dira, Nafarroan 65 urtetik beherakoengan jaitsi da eta Iparraldean 35 urtetik beherakoengan igo da.
|
|
|
CONSUMER EROSKI ko teknikariek tokian bertan eginiko azterketatik eta zentroetako arduradunek emaniko informaziotik jasotako emaitzetan oinarrituriko azken kalifikazioak, oro har, asetzeko modukoak dira (ongi eta oso ongi artekoak)
|
baina
lurralde batetik bestera aldeak hautematen dira.
|
|
|
Altzairuzkoa, esaterako,% 25 garestiagoa da; eztainuzkoa,% 50, eta wolframio/ bismutozkoa,% 200 garestiagoa. Horrek, noski, zaildu egiten du ordezkatzea,
|
baina
lurralde batzuetan, Danimarkan esaterako, debekatuta dago berunezko munizioa, eta, beraz, nahitaez ordezkoak erabiltzen dizute.
|
|
2008
|
|
|
Egiaztapen mugatuak honakoak aztertzen ditu soilik: subjektuak aitortutako datuak, aitorpenari erantsitako frogagiriak, Administrazioaren esku ziren aurretiazko datuak edota betebeharpekoari eskatutako datuak egiazta daitezke,
|
baina
lurralde erkidean ezin du profesional eta enpresaburuen jarduketen kontabilitatea aztertu. Lurralde Historikoetan, ostera, kontabilitatearen kopia ere azter daiteke.
|
|
2009
|
|
|
Esan nahi dut orain dauden eskualdeak mantendu behar direla, industria sare guztia, herri txikiak... hori mantendu behar da. Mugikortasuna gutxitu daiteke,
|
baina
lurraldea antolatuz gero. Horrek ez du esan nahi jarriko ditugunik autobusak edo trenak hutsik paseatzen, baizik eta jasangarriago egin behar dugula dena.
|
|
|
Aurtengo eta 2010eko aurreikuspenei dagokienez, EBk aurkeztutako udazkeneko txostenak adierazten du Espainiak barne produktu gordinaren (BPG) hazkunde portzentaje negatiboak izango dituela, bai ekitaldi honetan(% 3,7), bai hurrengo urtean(% 0,8), eta 2010eko hirugarren hiruhilekora arte itxaron duela hiruhilekoko hazkunde positiboak erregistratzeko. Inflazioa% izango da 2009an,
|
baina
lurralde positibora itzuliko da datorren urtean(% 0,8), eta% 2ra iritsiko da 2011n, euroguneko batez bestekoa(% 1,5) gaindituta. Europako Batasuneko gainerako herrialdeei dagokienez, Europako ekonomia pixkanaka suspertzea espero du Batzordeak, Barne Produktu Gordina (BPG) 2009an %4 jaitsi ondoren.
|
|
|
Erdi Aroko mapek mugekin itsututa ez dagoen mundu bat erakusten digute. Erresuma eta inperioen gutxi gorabeherako mugak markatzen dira,
|
baina
lurralde bat non bukatzen den eta bestea non hasten den zehatz mehatz irudikatzeko obligaziorik gabe. Nazioen mapa modernoa oso desberdina da puntu horretan.
|
|
|
XVII. mendetik XIX. mendea arteko gizarte matxinadak Europan bizi zen ondoez zikloan koka daitezke. Beste alde batetik, foruen inguruan izandako eztabaida eta polemika historikoek ondoeza islatzen dute,
|
baina
lurralde entitateen artekoa. Azkenik, XVIII. eta XIX. mendeetako hainbat gertaera bai jo genitzakeela enfrentamendutzat.
|
|
2010
|
|
|
Ostiralean hodeiak ugaritu egingo dira. Momentuz, erdi mailako hodeiak eta goi hodeiak baino ez dira izango,
|
baina
lurraldearen ekialdean euri tanta batzuk bota ditzake. Hego haizeak joko du oraindik, baina aurreko egunetan baino ahulago ibiliko da.
|
|
|
XVIII. mendearen bukaeran eraiki zuten, mekanismo bereko beste bost errotarekin batera. Bizkai osoan hamabi bat izan zirela uste da,
|
baina
lurralde osoan bost errotaren arrastoak baino ez dira gelditzen egun. Ozollo errota da, zalantzarik gabe, mendeetan zehar ondoen iraun duena. Horregatik, Bizkaiko Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak ondare artistiko izendatu zuten 1999 urtean.
|
|
2011
|
|
|
Horrela, bada, eta, gurean ez bezala, ahotsaren atea zeharkatu gabe eskura dezakegu karakterearen mamia txineraz (edo japonieraz ere). Osakako herritar batek, esaterako, ez dio Shanghaiko bati tutik ere ulertzen hizketan,
|
baina
lurralde bietako liburuetan agertzen diren karaktereak ehuneko laurogeitik gora berdinak direnez gero, oztopoak oztopo, beti atera dezake irakurriaren bitartez zerbait.
|
|
2012
|
|
|
Espainiako EFSAren homologoa dela esan daiteke. Funtzio berdintsuak ditu,
|
baina
lurralde nazionalera atxikiak. Interneteko esteka:
|
|
|
Begira, gainera, esango du batek baino gehiagok, tuareg nomada eta antropologikoki libertario horiek ere (inoiz baino hobeto esanda, estaturik gabe eta merkataritzatik bizi den herri bat libertario izan behar, ezta?) estatu propioa eratu dute Saharako parte batean, lurralde horren gaineko subiranotasuna Maliri eztabaidatuta. Tuaregek estaturik ez
|
baina
lurralde bat bai eduki dute haiena moduan. Deskolonizazio ondorengo erregela eta kartaboiek lurralde hori Libian eta Malin zegoela erabaki zuten.
|
|
|
" Erregeen arteko duelua. Biak zeuden beren lurraldean,
|
baina
lurralde batek ezin ditu bi errege izan. Ez naiz ari, Kaliope, arrosa zuriaren eta gorriaren arteko lehia hartaz, edota, askoz lehenago, Akilesek eta Hektorrek edukitakoaz...".
|
|
|
" Erregeen arteko duelua. Biak zeuden beren lurraldean,
|
baina
lurralde batek ezin ditu bi errege izan. Ez naiz ari, Kaliope, arrosa zuriaren eta gorriaren arteko lehia hartaz, edota, askoz lehenago, Akilesek eta Hektorrek edukitakoaz...".
|
|
|
—" Biak zeuden beren lurraldean —errezitatu zuen bat batean, ahoz gora—,
|
baina
lurralde batek ezin ditu bi errege izan. Ez naiz ari, Kaliope, arrosa zuriaren eta gorriaren arteko lehia hartaz, edota, zuk badakizu, Akilesek eta Hektorrek eduki zutenaz, baizik eta Belgikaz eta Kongoz, Leopoldo II.az eta lehoiaz.
|
|
|
Gainera, poema onak egiten zituen. Ona zen, kasu, erregeen arteko dueluari buruzko hura —" Biak zeuden beren lurraldean,
|
baina
lurralde batek ezin ditu bi errege izan." —; edo, on ona ez bazen ere, Le Soireko irakurleentzako aproposa. Hala eta guztiz, Yangambiko zeruaz idatzitakoa gustatzen zitzaion berari gehien:
|
|
2013
|
|
|
Bidairik luzeena izan den honetan batu dituzten ipuin, poema eta kantetan oinarrituta Begiak lekuko (Gaztelupeko Hotsak) CD liburua osatu dute. Oraingoan ere AEBetako folk doinuak dira nagusi,
|
baina
lurralde asko daude islatuta.
|
|
|
Bien bitartean, badirudi jende multzo bat bederen landa eremuetara bueltatzeko zorian dela, hau da; batzuk «herrira itzultzea» diotena ez da ostera, inondik ere, nekazaritza abeltzaintzara edo tradiziozko aktibitateetara itzulera, baizik eta kommutazio erako bizitza: hirian ikasi, lan egin, erosi eta dibertitu;
|
baina
lurraldera zabalduriko hiri difuminatu eta gero baino hauskorrago zein jasangaitzagoan bizilekua kokatu. Dinamika hauek, noski, eragin nabarmena dute politikak onartu eta administrazioak garatu beharreko hiri plangintza eta lurralde antolaketan.
|
|
2014
|
|
|
Oso hasierako azterketa aurkezten da artikulu honetan,
|
baina
lurraldea ulertzeko hainbat balore sistema antzeman daiteke hizkuntzari lotuak. Bizimodu eta lurraldearekiko harremana ezberdinduak antzematen dira, eta etorkizuneko lurraldea konplexutasunetik aztertu eta antolatu nahi bada, kontutan izan beharreko beste aspektuez gain, hizkuntza sistemek lurraldearekiko duten harreman mota aztertu da.
|
|
|
Hiztun talde bakoitzak bere bizitza osoa bere hizkuntzan egiten du osoki eta beste taldeak berean. Horrelako kasu baten aurrean, ukipenik ez dagoela esan daiteke,
|
baina
lurralde berean guztiz isolaturik bi talde edo gehiago bizitzea pentsaezina da. Elkarren ondoan bizi diren taldeen artean, elkarren arteko bi hizkuntzak
|
|
|
honelakotsuak dira: Atenasen patriotismoa bazegoen,
|
baina
lurralde txikitxoa zen hura; Inperio asiriarrak lurralde zabala zuen, baina patriotismorik ez zegoen, etab.1536 Logikoki, batzuei eta besteei esijitzen zaiena bilduz, nazioa izateko patriotismoa, lurralde zabala, etab., ezaugarri batzuk deduzitu ahal dira. Zeintzuk, zehazki?
|
|
|
Bismarckek ja 70eko irailean egin du publikoa Alsazia eta agian Lorrenako zati batzuk bake truke esijitzeko asmoa. Kantzelari alemanak ematen dituen arrazoiak estrategiko militarrak dira soil soil; alderdi frantsesetik bakea bilatzen da,
|
baina
lurralde esijentziari zeharoko ukoa eman zaio. Bitartean, alderdi biek bata bestearen haztamu eta zunda zirika segitzen dute, gerraren martxa ez baita guztiz erabakia ikusten, eta, tratuak tratu, menia ez da lortuko arte.
|
|
|
1986ko abenduaren 15eko Euskararen Foru Legeak 2 artikuluan jotzen ditu gaztelania eta euskara Nafarroako berezko hizkuntzatzat eta aitortzen die, ondorioz, nafar herritar guziei, eskubidea haiek jakiteko eta erabiltzeko. Artikulu horretan zehazten da gaztelania dela Nafarroako hizkuntza ofiziala eta euskara ere hala dela,
|
baina
lurraldeen araberako muga batzuen arabera (euskarari erreferentzia egiteko,, vascuence, hitza erabiltzen da).
|
|
|
Horregatik, kasu askotan, gorabehera horiek estaltzen dituzten etxeko aseguruak erabili behar dira, nahiz eta ia beti lurralde nazionalera mugatuta egon. Bizikleta estalita geratzen da segurtasun giltzarrapo homologatu bat erabiltzen bada Bizikleten lapurretak estaltzen dituzten poliza aukeraketa mugatua dago,
|
baina
lurralde nazionalean garatutako gertakariei bakarrik eragiten diete. Beraz, atzerriko bidaietan asegurua eraginkorra izatea nahi izanez gero, Europako Batasunean eta mundu osoan estaldurekin zabaltzea beste aukerarik ez dago, edo hasieratik ezaugarri horiek dituen eredua kontratatzea.
|
|
|
• Galdera: bai
|
baina
lurralde kolektibitatea zen aipu, ez arras hiri elkargoa prefetak aipatzen duen bezalakoa?
|
|
2015
|
|
|
Hala ere, lurralde ezaugarriari jarraituz, Euskal Herrian biztanle guztien integrazio sendoa bilatu izaten da, eta, etorkizunera begira, denen arteko loturak indartu nahi izaten dira. Praktikan, Euskal Herriko kultura desberdinak bermatu gura izaten dira honelako proposamenetan,
|
baina
lurraldeak naziotasuna erabakitzen jarraitzen du: denak dira euskal herritar.
|
|
|
Askotan esan, eta esango? dugunez, maila sinboliko eta afektiboa betetzen du baieztapen horrek,
|
baina
lurraldearen baldintzapen politikoa dago beti bere ondoan. Euskal nazionalismoak ez du, orain arte, benetako Hizkuntza nazionalismorik garatu; mugimendu politiko bezala, integrazio asmoaren kontra joan zitekeela uste izan du eta.
|
|
|
Ez naiz sartzen sarritan eztabaidatzen den gaian; hots, Euskal Herrian garatu arren, ea espainiar edo frantziar kulturei euskal herritar (nolabait esatearren) izendapena eman dakiekeen. Hizkuntza irizpidearen arabera aurkeztuz gero, bestelakoa izan liteke emaitza,
|
baina
lurralde irizpidea argiagoa eta praktikoagoa iruditzen zait puntu honetan. Gauzak argiago uzteko, behin baino gehiagotan azalarazten den adibide bat ekarriko dut:
|
|
|
Espiritu Santua izan bedi berorrekin, ene ahizpa. Nik diotsot, neure pozaren bila ibili banintz, sufrikarioa izango nuela beti elkarrengandik aldendurik egoteagatik;
|
baina
lurralde arrotzean gaudenez gero, hemengoa igaro beharra dugu, gure Jaunak betiko iraungo duenera eraman gaitzan arte.
|
|
|
Hori gertatzen denean, denok ekarri nahi zaituztet hona. Zakarra eman lezake nire eskutitzetan,
|
baina
lurralde zoragarria da eta mundu osoan ez dago ikusmira eta giro hoberik. Arrantxo bikain askotan izan naiz eta baten jabe izan nahi dut.
|
|
|
Hala ere, nasen esparrua trinkoagoa irudikatzen nuen. Caucako indigenek, CRIC4 erakunde nagusiaren bidez, autonomia eta zerbitzu propioak lortu dituzte beren lurraldeetan,
|
baina
lurralde hori ez da jarraia, pusketan zatikatua baizik. Hemen resguardo edo komunitate nasa bat dago, alboan ‘campeszno’ mestizoen komunitate bat, edo afroen komunitate bat, harago beste resguardo nasa bat.
|
|
|
Hazkunde ekonomiko horren finantza motorra batik bat Nafarroako Kutxa izan da. Ez da izan erakunde bakarra,
|
baina
lurraldeko aurrezki kutxa nagusia izaki bai nagusia. Ia mila milioi euroko (954 milioi) mailegua emana zien 2009rako CANek etxegileei Nafarroan, eta Espainiako Bankuaren arabera zalantzazko kredituak garai hartan oso portzentaje txikikoak izan arren, ondorengo urteetako bilakaeraren daturik ez dago.
|
|
|
Maiatzaren 24ko diputazio hauteskundeetan parte hartuko du Ahal Duguk. Lau ordu baino gehiago bilduta eman eta gero, hauteskundeetara Ahal Dugu markarekin aurkeztea defendatu du Herritarren Kontseiluak,
|
baina
lurralde bakoitzak erabakia behin betiko berretsi du, zuzendaritzako iturriek baieztatu dutenez. Roberto Uriarte Ahal Duguko idazkari nagusia zuzendaritza nazionaleko ordezkaritza batekin bildu da ostegun arratsaldean, Burgosen, hauteskunde estrategia aztertzeko.
|
|
2016
|
|
|
badira bidegurutze horretara iritsi eta zein bide hartu erabaki ezin izaten dutenak, bikoiztasun horretan katigaturik geratzen direnak; horietakoa da hegazkinean doan emakume hau ere: orain kontatzen hasteko luzeegi joko luketen arrazoiak direla-eta, ez du amaren sorterriarekiko lokarritik askatu nahi edo ahal izan,
|
baina
lurralde hori ez da inoiz izan amets pila bat eta beste horrenbeste oroitzapen baizik, zapaldu, ukitu, usaindu, esku artean hartu ahal izateko lurrik eta ia errealitaterik ere gabea. Irudizko aberri horren osagaietako bat etxea izan da beti:
|
|
|
Euskal Herriaren ikuspegi nabarra, bi zentzuetan, aldarrikatu behar da. Aranismoak berdismoa eta Atlantizismoa aldarrikatzen ditu,
|
baina
lurraldearen %60 ez da berdea, urte sasoi gehienetan behintzat.
|
|
2017
|
|
|
Horregatik, eta eskumen gehienak elkarbanaturik dituztelako, euskal erakunde publikoek kontsentsu edo adostasunez jokatu behar dute. Esaterako, Eusko Jaurlaritzari dagokio osasuneko, hezkuntzako eta gizarte politiketako arauak finkatzeko ahalmena,
|
baina
lurraldeetako gobernuek gauzatzen dituzte gizarte ongizatearen, politika industrialaren eta politika fiskalaren alorretan. Horren ondorioz, bi gobernu maila horiek, Udalekin batera, elkarlanean garatu eta gauzatu behar dituzte eskumen horietako asko.
|
|
|
Euskara hizkuntza ofiziala izendatzen duen legerik ez denez Ipar Euskal Herrian, oraingo lege koadro tik haratago joateko, gogoan ukan behar da beti erabiltzen ahal dela esperimentazioa. Aukera hori jadanik irekirik zen,
|
baina
lurralde erreformak zabaldu du.
|
|
|
hau da, demokrazia kontzeptuan ardaztutako formulazioak nazio batentzat baino gehiagorentzat balio izatea. Diskurtso horren arabera, Euskal Herrian bizi diren herritar guztiek partekatuko lukete lurraldea,
|
baina
lurralde horretan nazio bat baino gehiago onartuko litzateke, hots, nazio bat= proiektu politiko eta kultural bat eskema apurtuta.
|
|
|
। i dute bai,
|
baina
lurralde zati batean bakarrik eta honek ez du beren iraupena arriskuan jartzen.
|
|
2018
|
|
|
Ordu pare bat barru, Khabur go muga gurutzatuko dut nire espainiar pasaportearekin; bi ate gurutzatu ditut: lehena turkiarra da, eta bigarrena irakiarra,
|
baina
lurralde osoa da kurdua. Kurduok, hala ere, susmagarriak gara hemen.
|
|
|
Gure ingurune soziala, harremanen sarea, espazioa, lurraldea, ekonomia horren beharretara egokitzen joan dira. Herritarrak antolatu izan gara, langile borrokan, kultur elkarteetan,
|
baina
lurraldeari dagozkion erabaki garrantzitsuak, kapitalaren beharren arabera hartu izan dira beti.
|
|
2019
|
|
|
|
baina
lurralde oparoagoen koordenadak
|
|
|
Alabaina, beste pertsona batzuek une horren singulartasuna jauzi, igoaldi edo jaurtiketa batean ez,
|
baina
lurralde baten deskubrimenduan kokatzen dute, izan bidaia izan paisaia batean. Edota hizkuntza batean.
|
|
2020
|
|
|
«Ezagutzen ez dugun tokira eginiko bidaia, lur honen ezagueratik eta diogun maitasunetik abiatuz». «Verumek klima aldaketari ematen dio erantzuna, gure filosofia erakustea bermatuko duten mahats motak erabiliz, gure jatorria errespetatuz,
|
baina
lurralde berriak aurkitzeko beharrarekin...».
|
|
|
Ohi bezala, asteburua izanik, ez dituzte herrietako datuak eman,
|
baina
lurraldeetakoak bai. Hala, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 1.445 positibo detektatu ditu Osakidetzak, 12.618 test egin eta gero.
|
|
|
Lurralde mugikortasuna (baldintzak ez dira aldatzen) Gipuzkoa osoan edonoiz mugitu gara. Araba eta Bizkaiara joan gara," adineko senideei bisitak egiteko, arrazoi sozioekonomikoengatik eta lan arrazoiengatik,
|
baina
lurraldeen arteko mugikortasun mugari eusten zaio aisia arrazoiengatik".
|
|
|
Beste alde batetik, ordea, poeta bilatzaile bat agertzen zaigu. Nola edo hala, Lizardiren" berriro igo nauzu" hartan bezala, hemen ere poeta lurraldean dabil,
|
baina
lurraldea ezkutatu egiten zaio: kondaira urratua izan da," susmoaren hegaletan" an  tzematen du poetak lurraldea, ihes doakio, eta" ezin aurkituz" dabil.
|
|
2021
|
|
|
" Hemendik" taldeko kideek konstatazioa egiten zutela, erabaki zuten eskas hori betetzeko lan bat egin behar zela. Euskal Herrian, bakoitzak jakin lezake bere eskualdean ekoiztuak izan diren tresnen edo (ta) objektuen berri,
|
baina
lurraldearen osotasunean gutik. Liburuaren hasieran Euskal Herriko mapa agertzen da, sailkatuak diren 50 objektuen sorlekuak agerian utziz.
|
|
|
Ustez mundu aurreratu batetik abiatzen diren gizataldeak «konparatiboki aurrerapen askoz handiagoak dituen mundu bat» topatuko du lurretik kanpoko uhartean, eta guztiz nahasita utziko ditu horrek. Haietako batek bertan geratzea erabakiko du,
|
baina
lurralde berrian egingo duen urrats bakoitzeko zerbait ezberdina aurkituz. Urrats bakoitzeko, «nola izan daiteke hau?» galderara itzuliz.
|
|
|
Bilakaera desberdin horren ondorioz, Nafarroako langabezia tasak (%13, 9) gainditu egin du Bizkaiarena (%13, 7), eta hori ez da aspaldi ikusi. Gainetik dute Araba (%14, 4),
|
baina
lurralde horretako datuetan gorabehera handiak izaten dira, INEren biztanleria aktiboaren inkestak lagin txikia duelako. Gipuzkoa azpitik dago, ohi bezala, %10eko tasa baitu.
|
|
|
«Arartekoak prentsa ohar bat bidali zigun, eta azaltzen zuen Espainiako Fiskaltza Nagusiko Ingurumen eta Hirigintza alorrean ureztatze putzuek faunan zer eragin duten ikertzen hasiko zirela; Bizkaia ikerketa eremu gisa agertzen zen, eta harritu egin gintuen». Haren arabera, «Espainiako autonomia erkidego batzuk» aipatzen ziren, hala nola baita Bizkaia ere,
|
baina
lurralde gisa. «Idatzi egin genion, EAEn ureztatze putzuak dituen probintziaren bat baldin badago, hori Araba delako».
|
|
|
Agindua foru egoitzetan zein itundutako plazetan aplikatuko da,
|
baina
lurraldeko egoitza pribatuetan eta udal egoitzetan ezartzea gomendatu du Aldundiak. Egoiliarren osasuna babestuz, beren bizi kalitatea eta ongizate emozionala hobetzeko helburua du Diputazioak; aldi berean, malgutasun neurriak mantendu ditu, zentroetan bizi diren pertsonek harreman handiagoa izan dezaten senideekin eta hurbileko pertsonekin.
|
|
|
Bitartean, 5.000 biztanletik beherako udalerriei dagokienez, bederatzi udalerritan 500etik gorakoa da intzidentzia tasa metatua,
|
baina
lurraldeko egoera orokorrak hobetzen jarraitzen du:
|
|
2022
|
|
|
Orain tokatzen zaigu hori erabat zabaltzea eta daukagun sarea aktibatzea. Hainbat lan ildo ditugu, batez ere kultura esparruan,
|
baina
lurralde arteko harremanak ere sendotu nahi ditugu, eta aurten elkartrukeren bat egingo dugu Ipar Euskal Herriko elkarteren batekin. Hizkuntza eskubideen inguruan ere badugu alerta puntua jarrita.
|
|
|
Aldalur naturaltasunez mintzo da gaiaz: " Hizkuntza tresna bat da guretzat, orain arte euskara erabiltzen dugu nagusiki,
|
baina
lurraldearen arabera zonalde erdaldunak badira erabiliko dugu gaztelera edo frantsesa, euskararekin batera. Komunismoan hizkuntzak, euskara adibidez, humanitatearen ondare izango dira, ez gurea bakarrik; eta testuinguru horretan, munduko hizkuntza guztiak garatu ahal izango dira".
|
|
|
• Gazteek helduek1 baino euskara gehiago erabiltzen dute Gipuzkoan, Ipar Euskal Herrian eta Araban. Nafarroa Garaian alderantziz gertatzen da; baita Bizkaian ere,
|
baina
lurralde horretako bi adin multzoen arteko aldea ez da estatistikoki esanguratsua.
|
|
|
" Ekonomiaren pisua edo tamaina neurtzeko balio digu,
|
baina
lurraldearen ongizatea neurtu nahi badugu, muga argiak dauzka. Lurralde batek aberastasuna sortu dezake, baina aberastasun hori gutxi batzuen esku egon liteke.
|
|
|
XX. mendean errepikatutako akats berberak ageri ziren berriz ere. Mahai diplomatikoan batzuk eta besteak bildu zitezkeen,
|
baina
lurraldean oso bestelakoa zen egoera, eta, era berean, zitekeena zen mahaian zegoenak lurraldean zegoenaren gaineko aginpiderik ere ez izatea.
|
|
|
Biztanleria hazkundea ez da eten azken bi hamarkadetan,
|
baina
lurralde dinamikak aldatu dira
|
|
2023
|
|
|
Borinage ko Petites Wasmes etik 1878ko abenduaren 26an (127) idatzitako gutunean Vincentek Theori esaten zion Borinage n pintura koadrorik ez zegoela, arterik ez zuela ikusi Bruselatik irten zenetik,
|
baina
lurralde hura pintoreskoa eta nortasunez betea zela; Vincentek zioen hainbat aldiz hitz egin zuela topaketa erlijiosoetarako prestatutako gela zabal batean eta gauetan langileen etxeetan egiten zituzten bileretan; beste gaien artean, honako gai hauetaz hitz egiten zuela: ziape edo mostaza aleari buruz, pikuondo antzuari buruz, itsu jaiotako gizonari buruz, Belengo estalpeari eta lurreko bakeari buruz.
|
|
|
Lanz: «Lurralde horri erromatarrek baskoien lurralde esaten zioten,
|
baina
lurraldea herrixka harresituen bidez antolatzen zen, eta ez dakigu zer erlazio zuten herrixka horiek haien artean; ez dakigu aliatuak ote ziren, hiriburu bat ote zuten...».
|
|
|
Datuek aurkia eta ifrentzua dute: aurreko neurketetan bezala, erabakitzeko eskubidea izan behar dutela uste dutenak horren kontra daudenak halako hiru dira,
|
baina
lurralde guztietan egin du behera; are, 2020an Naziometroa abiatu zenetik eskuratutako daturik apalenak dira; hamarretik sei daude alde.
|
|
|
Inkestaren arabera, EAJk lehen indarra izaten jarraituko luke Bizkaian,
|
baina
lurralde hartan eskuratutako hiru diputatuetatik bat galduko luke, botoen %35, 2 izatetik %29ra igarota. Gainera, jeltzaleek lehen postua galduko lukete Araban eta Gipuzkoan; azken horretan, hirugarren indarra lirateke, 7,7 puntu behera eginda.
|
|
|
Egoiliarra izatearen gaineko arauketa hori foru arauetan jaso da," Itunaren barruko" egoiliar izatea, alegia. Adibidez, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergan zehazten denez, pertsona fisikoak zergaldiko egunik gehien Euskadin bizi izan baditu
|
baina
Lurralde Historiko batean baino gehiagotan, ulertuko da pertsona hori egoiliarra izango dela zergaldiko egunik gehien egon den Lurraldean (urtarrilaren 17ko 3/ 2014 Foru Arauaren 3 artikulua, Gipuzkoako Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergarena). Bigarren erregela ere berdin berdin aplikatuko da:
|
|
|
Bestetik, toki erakundeen finantzazioan propioak dituzten diru sarrerez gain, indar handia daukate itundutako eta itundu gabeko zergetan parte hartzea, zorpetzea eta ondarearen kudeaketa. Ez da finantza zaintzarako teknika,
|
baina
lurralde istorikoekin hitz egin beharreko zerbait da.
|
|
|
Beraz, zorpetze eragiketen gainean eman beharreko baimena eman da. Estatuko arauen arabera baimen horiek Estatuak eman behar ditu,
|
baina
lurralde hsitorikoetan Ekonomia Itunaren 48.5 artikulua aintzat harturik baimen hori lurralde historikoek, Foru Aldundiek emango dituzte.
|
|
|
EAEko araubideaz gain, TAOLk ere berezitasun hori adierazten du eta 2 xedapen gehiarriaren 1 atalean adierazten denez, EKren 1 xedapen gehigarriarekin eta EAEko Estatutuaren 3, 24.2 eta 37 artikuluekin bat eginez, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lurralde historikoek berezkoak dituzten erakundeak askatasunez antolatuko dituzte. Horretarako eta funtzionamendu egokirako behar dituzten arauak emango dituzte,
|
baina
lurralde historiko horietan dauden toki erakundeen berezitasun historikoak kontuan izanik. Horrekin, lurralde historikoei ez zaie aplikatuko TAOLean probintzietarako ezarrita dauden antolaketa arauak.
|