|
2010
|
|
|
Ez dut locus amoenus idoro nahi, ez dut sufien hiria guztiz baztertu nahi, ez dut zelaiaren bakardade lasaian ene burua jabaldu nahi,
|
baina
hiria, giza ekaiez mukuru beteriko espazioa ez zait laket, aiher natzaio, izukaitz dabilkit, eta harresiak oraino zutik bailirauten, porlanezko uhalez asfaltoari loturik, itotzen dihardukit estekatua, arnasa pozoinduz beharriak enpotuz sudurrak maiseatuz.
|
|
|
Herrian komunitate mugatua dugu eta hirikoa mugagabea da, horrenbestez lorpenaren balioa ez da berbera izango herrian (muga garbiak dituen komunitatean) ala hirian (mugarik gabeko lurraldean). Herrian komunitateak berak zehazten digulako lorpenaren balio zehatza,
|
baina
hirian ez dago lorpenaren balioa zehaztuko digun komunitaterik.
|
|
|
Hiria hiri zen,
|
baina
hiritik ateratzean ezabatuko zen etorbidea. Jendea, abereek eta gurdiek markaturiko estrata besterik ez, eta beroa, eta hautsa, eta itzelezko argitasuna.
|
|
|
Hiriko populazio gehiena moroa eta judua zen. Iruñea eta Aragoiko errege Alfonsok Ebro aldeko almorabideak26 bentzutu zituen 1110eko otsailean,
|
baina
hiria hustu nahi ez zuenez gero, politikoki antolatu behar izan zuen. Hiriko moroen errendizio ituna onartu zuen:
|
|
2012
|
|
|
Itsasoko nabigazioan bai,
|
baina
hirian ez dakit. Oihalak altxatzeko orduan haizea nondik jotzen ari den kalkulatzen hasten dena, Maritimus, ez dakit fidatzekoa den.
|
|
2013
|
|
|
Cornelie hire atzetik zebilek beti. Batzuetan disimulatzen dik eta Lopezekin ibiltzen duk,
|
baina
hiri zeloak emateko, horregatik bakarrik.
|
|
|
Ez genukeen egun asmatuko hatzak infiniturantz tenkatzen dituzten errail distiratsuak, paraleloak izaki inoiz ez diotenak elkarri ukitzen, horretaz ziur zeuden gainontzeko irakasleek ziurtatzen zigutenez, guk errailak ortzilerroan bat eginda ikusi arren, altzairu gozozko bihotz bat marrazturik hiriaren kanpoaldean, artean sasitza eta zabortegia zen eremuan,
|
baina
hiri ezberdin baten mugarria ere bai; bertan bai, bertan bizialdia hastear zen, bizialdi diferente eta benetakoago bat gure zain. Geroago hodeien azelerazio itxuraniztun maitatzen ikasiko genuen, elkartze berriak baiesten zituzten agur laburrak, bi geltoki artean zamalkatzen zen gutun edo musu baten luzera maitatzen ikasiko genuen.
|
|
|
—Sar daitezela denak, zein bere etxean, eta itxi ditzatela barrutik ateak tinko agindu zehatza da, noski. Urrumiarenak egin du,
|
baina
hiriko agintariak eta milizianoak berriro azaltzeko arriskua omen dago.
|
|
2015
|
|
|
1938ko hiriak ez dizkie begiak itxi bere seme ehiztariei, behin behinean ere ez, ezta basoaren sakonenean ehizak dirauen tarteaz ere. Hiriak harresiez hesitua dirau,
|
baina
hiri garailearen ateak irekita daude, zubiak osoak. Hesiak berberak beirazkoak dira.
|
|
|
Halaxe eratu zuen lehenbiziko garapen poligono industriala hirian, zeinaren bidez eskaini baitzion mundu enpresa munduari lur zola publiko urbanizatua biziki baldintza ekonomiko egokiaren trukean. Kanpoko enpresak erakarri bai,
|
baina
hiri barnekoak ere erdigunetik atera egin nahi zituen, eta bertara eraman. Proiektu hau ere gibelatu egin zen, Hirigintza Zuzendaritza Nagusiaren tramite administratiboak zirela-eta, bai eta lur jabe batzuen oposizioagatik ere, Urmenetaren agurra Sanfermin bezperaren aurreko segizioan.
|
|
2018
|
|
|
Izar horren hiru muturrek kanpoaldeari kontra egiten diote; beste biek, Iruñeari. Eraikitze lanetan parte hartu zuen Antonelli ingeniariak esan bezala, kanpoko erasoei bai,
|
baina
hiritik bertatik etor zitezkeenak ere kontutan hartu behar ziren. Finean, Ziudadela hiria menderatzeko modu bat bezala ulertu behar da, iraultza eta altxamendua ez zirelako baztertzen.
|
|
|
Aldaketak erlijio ideia batetik abiatu ziren,
|
baina
hirian agintzen zuen eliz erakundearen baitan ere gertatzen hasi ziren. Clunyko erreforma nagusitzen ari zen Elizan XI. mendearen erdialdeaz geroztik, Aita santuak berak bultzatua.
|
|
|
1700 urtetik aurrera ere, ausarki irudikatu ziren go14 Iruñeko ikuspegia. Juan Bautista Martinez del Mazok 1646an egindako margolanaren kopia (Iruñeko Udal Agiritegia). torlekuen alderdi orokorrak eta partzialak,
|
baina
hiriaren plano ugari ere margotu ziren, ia beti babes eraikuntzez inguratua eta inoiz, mendearen amaieraz geroztik, soilik mugak adierazita.
|
|
|
1702ko hau da gero beste planoetan errepikatuko den hiriaren irudia aurkezten duen lehena (15 irud.). Harresiak eta ziudadela zehaztasun handiz marraztu ziren,
|
baina
hiria, berriz, eskematikoki, hutsak eta desproportzioak barne, buruz egina izan balitz bezala. Oinplanoan egindako irudikapenari erantsitako perspektibak esparruko osagarri militarrak eta goi lautadaren gaineko kokagunea azpimarratu zituen.
|
|
|
Auzo bakoitzak norbere alkate propioa zuen. San Zerningoa gotzainak aukeratzen zuen, 1129an Alfontso I.ak emandako pribilegioari esker,
|
baina
hiria erregearen eskura igaro zenean, gobernadorea aukeratzen hasi zen. 1287tik aurrera, San Nikolasek eta San Zerninek udal bakarra osatu zuten, eta udal berri horrek bi alkate eta bi almirante izan zituen.
|
|
|
Urte hartan, eta Nabarreria birpopulatzeko asmoarekin, Karlos I.ak berriro etxebizitzak eraikitzeko eta martxoan eta San Joan egunean hamabost eguneko feria egiteko baimena eman zion Iruñeari, Lizarrako edo Tuterako ferietako pribilegio berdinekin. Gerra horretan, frantsesek San Kristobal, Mendabia, Punicastro eta Gereñu ere hartu zituzten,
|
baina
hiria behingoz koroaren eskuetan geratu zen. Gotzainak ondasunak itzultzeko eskatu zion Frantziako erregeari, Filipe Ausartari, eta 1255eko saiakeran bezala, 1281ean kabildoaren ordezkariek eta erregeak lau auzoen gaineko jurisdikzioa adostu zuten.
|
|
|
Irtengune horren gainean, Gazolatz, Zizur Nagusia eta Zizur Txikia daude. Denboraren joanean, beste metain batzuk ere sortu ziren Iruñeko margen gainean,
|
baina
hirian zeudenak aspaldian higatu ziren; horregatik, hegoaldera jo behar dugu beste metakin horiek ikusteko eta nolakoak ziren jakiteko. Marga horien azken tarteetan, kusku biko baten fosil txiki bat ageri da, diametroan zentimetro ingurua duena.
|
|
|
Haurrekin dauden heldu guztiek ez dute zertan izan irakasle berezilariak; hiru laguneko lantaldean aurki zenitzake Masterra duen haur hezkuntzako irakasle titular bat, Gradua egindako irakasle laguntzaile bat eta erizain pediatriko bat. Administrazioak ez du haur eskola derrigortzen,
|
baina
hiri gehienek eskaintzen dute zerbitzu hori. Haur hezkuntza amaitzerakoan, 6 edo 7 urterekin, haurrak trebatu egiten dituzte ulermen eskolara sartzeko, ikasmaila berezi batean.
|
|
|
Eta soziologia funtzionalistaren atalasean geratu nintzen. Nik gizartea aldatzeko batzarretan nuen gogoa,
|
baina
hiri handi batean bizi nintzen. Eta jende kopuruaren atalaseaz ohartu nintzen.
|
|
2019
|
|
|
Autoak bozina joka ari zirela konturatu zen orduan, denak batera, modu inarmonikoan. Bouchona,
|
baina
hiri barruan, autobidekoa baino okerragoa. Ernegagarria zen semaforo bat kolorez aldatzen ikustea inolako eraginik gabe.
|
|
2023
|
|
|
Ez zituen antzokietako argiak ikusten, ezta margolan futuristen mugimendu bortitza ere. Itzalak baino ez zituen ikusten, lainoz beteriko bazterrak, idatzi gabeko olerkiak,
|
baina
hiria existitzen hasia zen eta Mosku zuen izena. Maiakovskik esan bezala:
|
|
|
Inaxiok motorraren zarata urruntzen entzun du. Ez du gorputza sentitzen eta min handia nabaritzen du edonon,
|
baina
hiriko argiak, hor behean, inoiz baino ederragoak iruditu zaizkio.
|
|
|
Gaur egun Auch hiria (Aush Gaskoieraz) Gers departamenduko hiriburua da, Okzitanian. Auskiarrak —Ausciakherritarrak ziren
|
baina
hiriaren izena lehenengo mendean Elimberris zen, geroago bakarrik lotu zitzaion Auch izena hiriari.
|