|
2003
|
|
|
euskeraz egiten ete eben Santimamiñeko haxpeetan bizi izan zirean antxinako gizon hareek? Baleiteke holan izatea,
|
baina
eurak ez deuskue ezer esan, ezta esango be! Baina, gauza garbirik ez badago be, badira hipotesi batzuk, euskereari aldi haretan zabalera haundia emon gura deutsoenak:
|
|
|
Etxenagusia esataria dala idazlea baino gehiago, berbaz moldatuten dala bera ondoen, eta hori arin igarriko dau liburua irakurten paretan danak. Testuok leiduteko dira berez, idatziz dagozalako,
|
baina
euren berezko bizia ahozkoan daukie. Leidukeran entzun egiten dira, ez dago norberak zertan doinurik emon, leidu ahala erritmo eta doinua berez hartzen dabe.
|
|
|
Ts, ts, ts. Ni ez naz egoten horretan pentsetan,
|
baina
euren pentsamentuak erabilten dodaz. Gizonak, bai, hori dauke beti buruan.
|
|
2005
|
|
|
Nebaarrebak, ezagunak eurontzat, koskonduta aurkitu ebezan. Ezezaguna nintxaken arren laster baten ohartu ziran nire herren egiteaz,
|
baina
euren edukazino uritarrak ez eutsen ezer esateko baimenik emoten. Zelan edo halan baina konpondu ziran berbetaldia gai horretara bideratzeko, baita gurasoei herren egiteko hori konpontzeko ahaleginik edo kontsultarik egin ete eben galdetzeko be.
|
|
2007
|
|
|
Ez. Ondotik pasetan gara,
|
baina
euren mundutik kanpora gagoz. Halako duintasuna darie.
|
|
2008
|
|
|
Eskolara bidean izandako gorabeheren artean ezkutuan gordetekotan neukan kontu bat be bada,
|
baina
eurek ekarri deuste gogora eta jarri egingo dot. Elena eta Juanita arrebekin joaten ginan anaia gazteago biok, Tomas eta ni.
|
|
2009
|
|
|
Belar meta gutxi egiten ei zen lehenago Jataben. Lekukoek diote giputzek egiten zituztela asko,
|
baina
eurek lastategian sartzen ez ziren belarrekin baino ez zituztela metak egiten. Beraz, etxeko lastategiaren tamainaren araberakoa izaten zen meta kopurua.
|
|
|
Herritarren iritzian, buruko grazi edo dohain berezia izaten ei zuten garaitikoak osatzeko ahalmen hori zutenek. Hala ere, baziren botere hori eduki,
|
baina
euren etxeko eta auzokoentzat baino erabiltzen ez zutenak. Kasu horretan ere, andrezkoak izaten ziren gehienak.
|
|
|
Bestetik, mugarriaren azpian ikatza edo teila zati bat ipini ohi zen. Lekukoek diotenez, ikatzik ez zegoenean sartzen ei zen teila,
|
baina
euren gomutan teila, talle, izan da erabiliena.
|
|
|
Kontxo! Don Luziok be baeukan, gero, ahots ederrik nahiko;
|
baina
euren parroko jauna ezaguna eben herritarrak nahi kantuan nahi eta pulpitoan. Aita frailea, aita frailearen adi egozan Txomin Txikigandik hasi eta hango bazter haretako atsozahartxuaganaino.
|
|
2011
|
|
|
Ez da ahaztu behar, gainera, aitatu dogun auzo bakotxaren barruan be barru banaketak dirala, baserri moltsoek osotutakoak. Auzoen barruko auzuneak izango li tzatekez honeek,
|
baina
euren artean hur egon eta hartu emon estua daukielako, ez jake nortasun berezirik autortzen lekukoen begietara.
|
|
|
Lekukoek dinoenez, igarri igarrian aldatu da Busturiko lurretan XX. mendean bizi izan diran animalia basatien panorama. Gaur egun basurdeak dira buruausterik gehien emoten dabenak,
|
baina
euren gazte denporan ia ikusi be ez zan basurderik egiten, seguru. Narraztien artean, sugeak, larrasugeak, muskerrak eta ziraunak sarri agertzen ei ziran; basoko piztien artean, katamixerra, katamirlie edo basakatua, azeridxe edo lukidxe, azkonarra, ogigaztaia, edo txikiagoen artean, erbia eta satorra.
|
|
|
Alarbinen be bolatoki luzea egoan lehen. Lekukoek entzutea daukie, Axpen be bolatokia egon zala oin dala aspaldi,
|
baina
euren begiz ez dabe ezagutu.
|
|
|
Baina bola horreek erropea horitu egiten ebenez, paperean baturik ipinten ziran. Armairuan tabakoa sartzea sitsari aurre egiteko ona dalako entzutea daukie gure lekuko gehienek,
|
baina
euretariko batek be ez ei dau holakorik inoiz egin.
|
|
|
Eta hori dala ta, atzera eleizara joan baino lehen denporalditxo bat igaro behar eban etxetik urten barik. Lekuko batzuen ere txiz, lehenagoko denporan berrogei egun ei ziran,
|
baina
euren sasoian zortzigarren egunean egiten ei eben eleiz sartzea. Ama, ostera be sendatuta ikusten zanean, eleizaraino joaten ei zan kandela bat hartuta eta abadeak kanpoan itxaroten ei eutsan.
|
|
|
Haserre etorri jatazan ondarrutarrok, nire neskek euskeraz ez ebela egiten eta. Ni pozik hori esan eustenean,
|
baina
eurak entzuteko moduan barriro esan eragin neutsen ondarrutarrei. Neskak lotsatuta.
|
|
|
Baina, urte mordoa joan da eta lainotu egin jat sariketa horreen gomutea. Orduan ume ziran iturrietara euretara jo dot,
|
baina
eurek be ezin izan deustez emon argitasun guztiak.
|
|
2012
|
|
|
Bedarrak kentzeko karramarroa edo tarrantana erabilten zan. ezagutu dabe,
|
baina
euren denporarako makiñea erabili dabe gehienbat. Lehenengo hego bateko makinea egoan, alde batera bakarrik egiten ebana; beraz bueltea hutsik egiten eben.
|
|
|
Larraurin, gure lekukoen gomutan behintzat, herrian beste inon egon ez dan bolatokia egoan. Zabalondon Bolatoki izeneko taberna jatetxea egoteak aldiren baten han egon ete zanaren susmoa sortzen deutse,
|
baina
eurak sikiera ez dabe han bolatokirik ezagutu. Larrauriko bolatokia Erritxene tabernakoa zan; eleiza ondoan egoan.
|
|
2015
|
|
|
Nire etxean sano fededunak zirean, baina inoiz be ez zirean agertzen geunkazan obispoen alde. Seminarioan gengozala be, onartzen genduan obispoa sakramentuetan,
|
baina
euren jokabide politikoan ez. Nire irakasle batzuk be ez eben obispoen jokabide hori onartzen.
|
|
|
Esperien tzia aberasgarria izan zan. Guretzat be bai,
|
baina
eurentzat gehiago.
|
|
2021
|
|
|
Bere esanetan, horrek erabilerarekin baino, ezagutza eta gaitasunarekin du zerikusia, eta horren atzean motibazioa legoke; kasu horretan, motibazio falta. Esaten duenaren arabera, gazte euskaldunek irakurtzen, ulertzen eta komunikatzen jakin badakite,
|
baina
eurek nahi dutena, gramatika aldetik zuzentasunik handienaz ez bada ere. Beste batzuk ez datoz bat azken iritzi horrekin, NE1 esate baterako.
|
|
|
Belaunaldi hau, besteak beste, honako ezaugarriek gorpuzten dute: ...ekin informazioa erraz partekatzen dute; interneten topa daitezkeen edukien kontsumoa lehenesten dute; ikusmen pentsamendua (visual thinking) gailentzen da, irudimenaren eta sormenaren kaltetan; askotariko erabilera duten aplikazioen ondorioz, zehatzak izateko, kontzentratzeko eta memorizatzeko gaitasunak txikitzen dira; berdinkideen iritziek lehentasuna dute haientzat; adimenduagoak (smart) dira,
|
baina
euren adimen emozionalak garapen txikiagoa erakusten du edota, zenbaitetan, insomnio kronikoa izaten dute dena ikusteko premiaren ondorioz (Csobanka 2016; Dolot, 2018). geratzen baitira. Arazoa da ea irakaskuntzan kritikotasun hori berariaz eta modu gradualean lantzen ote den, hots, kritikoak izaten irakasten zaien, edo besterik gabe kritikoak izateko eskatzera mugatzen ote diren.
|
|
|
Sei dauden arren, guk lehenengo hirurak proposatuko ditugu, eta beste hirurak badaezpada ere gordeko ditugu, gerta daitekeelako bikoteren bati ulertzen edo antzezten zaila egitea hiru horietako bat edo beste. Aldatu daitezke, noski,
|
baina
euren esanguragatik aukeratu dira, gero aipuekin lotura ahalik eta agerian egin ahal izateko. Hori horrela, aldatuz gero, saiatu irizpide horri eusten.
|
|
|
Han nengoan bedarpean. Koinatu biek eta aitak ez nindueen ikusten,
|
baina
euren urduritasunean bedarra kentzen ebilzala, dei egiten eustien: Isidro!
|