|
2021
|
|
|
39.2.5b Aditzaren elisioa gertatzen da nahitaez aditza euskarritzat behar ez duen kontzesio gailuren bat daramaten moldeetan: adibidez,
|
baina
enklitikoa, nahiz marka eta arren postposizioa; halakoetan, aditzaren elipsiak menderagailuarena dakar berekin, baina geratzen da artean perpausaren kontzesio balioaren berri emango duen elementu bat, marka (nahiz), nolabaiteko menderagailua ere baden juntagailua (baina) edo postposizioa (arren).
|
|
|
kasu bakoitzean erabiltzen diren marken, postposizioen edo izenordainen arabera egingo ditugu multzo nagusiak; alegia, kontzesio gailuen arabera, gehien erabiltzen direnetatik gutxien erabiltzen direnetara joanez: nahiz marka dutenak, arren postposiziodunak, gatik postposizioa darabiltenak,
|
baina
enklitikoa... eta abar. Horietako bakoitzaren barruan, aukera guztiak aztertuko ditugu, menderagailu bat baino gehiago erabil baitaiteke talde gehientsuenetan; menderagailu horien araberako azpisailkapenak egingo ditugu multzo nagusietan.
|
|
|
39.3.4c Distribuzio geografikoari dagokionez, erdialdeko eta mendebaldeko hizkeretan erabiltzen da
|
baina
enklitikoa, idatzizko jardunean nahiz ahozkoan, eta aldaera hauetan aurkitu daiteke, besteak beste, literatura tradizioan: baina, baiña, baña, baia, baie, baiño, baño...
|
|
|
39.3.4d Baina enklitikoaren kokapenari dagokionez, gehienetan aditz jokatuaren ondoren, hari loturik, joan ohi da(
|
baina
enklitikoa daraman perpausaren azken muturrean gehienetan); horregatik esan ohi da egitura hauetan juntagailua baino gehiago menderagailua dela, bestelako menderagailuetan gertatzen den bezala aditzari lotu izan zaiolako baina enklitikoa (gauza bera gertatzen da eta enklitikoarekin kausazko perpausetan); horregatik ari gara aztertzen egitura mota hau menderakuntzaren barruan, beste kontzesio mend...
|
|
|
39.3.4d Baina enklitikoaren kokapenari dagokionez, gehienetan aditz jokatuaren ondoren, hari loturik, joan ohi da (baina enklitikoa daraman perpausaren azken muturrean gehienetan); horregatik esan ohi da egitura hauetan juntagailua baino gehiago menderagailua dela, bestelako menderagailuetan gertatzen den bezala aditzari lotu izan zaiolako
|
baina
enklitikoa (gauza bera gertatzen da eta enklitikoarekin kausazko perpausetan); horregatik ari gara aztertzen egitura mota hau menderakuntzaren barruan, beste kontzesio menderagailuekin batera.
|
|
|
Gainerako menderagailuekin batera sailkatu dugu, haiek osatzen dituzten perpausen distribuzio sintaktiko bera dutelako
|
baina
enklitikoaren bidez osatzen direnek. Berdin berdin eman dezakegu ondorengo informazioa baina enklitikoaren bidez nahiz beste kontzesio menderagailuren baten bidez:
|
|
|
Gainerako menderagailuekin batera sailkatu dugu, haiek osatzen dituzten perpausen distribuzio sintaktiko bera dutelako baina enklitikoaren bidez osatzen direnek. Berdin berdin eman dezakegu ondorengo informazioa
|
baina
enklitikoaren bidez nahiz beste kontzesio menderagailuren baten bidez:
|
|
|
39.3.4e Mendeko perpausek oro har duten mugikortasuna du, gainera,
|
baina
enklitikoa duen perpausak: berdin ager daitezke, adibidez, perpaus nagusiaren aurretik, ondoren nahiz haren barruan tartekatuta.
|
|
|
berdin ager daitezke, adibidez, perpaus nagusiaren aurretik, ondoren nahiz haren barruan tartekatuta. Hona hemen adibide argigarri batzuk
|
baina
enklitikoa duen perpausaren mugikortasun horren berri emateko: a) perpaus nagusiaren aurretik:
|
|
|
39.3.4g Gorago esan dugu
|
baina
enklitikoa aditz jokatuari lotzen zaiola gehienetan (horren lekuko dira azpiatal honetara bildu ditugun adibide gehienak), aditza non nahi doala ere. Aditzari lotze hori ez da, hala ere, beti gertatzen:
|
|
|
Aditzari lotze hori ez da, hala ere, beti gertatzen: inoiz, beste osagai batzuk tartekatzen dira aditzaren eta partikularen artean (erabilera horretan, menderagailuen jokaeratik zertxobait urruntzen da
|
baina
enklitikoa: haiek beti doaz aditzari lotuta) 9.
|
|
|
Menderagailu bete betea behintzat ez da, beraz; are gutxiago halako perpausetan gertatzen den beste fenomeno bati erreparatzen badiogu: adizki alokutiboak erabiltzen dira
|
baina
enklitikoa duten perpausetan; mendeko perpaus hutsetan, berriz, ez da halakorik gertatzen (ikus EGLU IV: 8).
|
|
|
Iritziak iritzi, indartsuagoak direlakoan gaude
|
baina
enklitikoa menderagailuekin lotzen duten argumentuak haietatik bereizten dutenak baino. Juntagailuen distribuzioaren guztiz bestelakoa du baina enklitikoak, eta menderagailuenaren oso antzekoa du, nahiz ez dituen haien ezaugarri guzti guztiak.
|
|
|
Iritziak iritzi, indartsuagoak direlakoan gaude baina enklitikoa menderagailuekin lotzen duten argumentuak haietatik bereizten dutenak baino. Juntagailuen distribuzioaren guztiz bestelakoa du
|
baina
enklitikoak, eta menderagailuenaren oso antzekoa du, nahiz ez dituen haien ezaugarri guzti guztiak.
|