|
2001
|
|
|
Elixabete eta Martin neska mutikoak dira ipuineko protagonistak. Oso adiskide onak dira biak,
|
baina
Martinek beste herri batera joan behar izan du bizitzera eta, beraz, akabo elkarrekin eskolan eta kalean igarotako ordu luzeak. Hala ere, egoeraren goibelak sortutako tristura alde batera utzi, eta bilatu dute nola jarraitu beren adiskidetasuna:
|
|
2004
|
|
|
Zeren zain ote zegoen? Aurpegia ez zitzaion ageri
|
baina
Martini ezaguna egiten zitzaion. Oldozkor, zein izan zitekeen asmatu nahian zebilen.
|
|
|
Karrera izan zen, beraz. Bi nahiko destakatuta pasatu ziren, eta Libek ikusi zituen
|
baina
Martinek ez. Ondorioz, Libek azaldu behar izan zion zer ziren sidecarrak, baina sidecar, kopilotu eta hiru zilindro linea bakoitzean hitzak erabili barik.
|
|
|
Ia ez zitzaien ogi papurrik ere geratzen afaltzeko. Sutondora begira geratu ziren apur batez,
|
baina
Martinek esan zuen beti gauza bera ari zirela ematen sutondoan, eta amatatzeko.
|
|
|
Eta Iñaki Uriarte joan egin zaigu, eta bihotza estutu, estutu eta negarrari ekin dio ihartu arte. Martin Ugaldek utzi gaitu fisikoki,
|
baina
Martin Ugalde Kultur Parke eder eta sendoa laga digu lanean segi dezagun. Zaila da azaltzea sentimenduen gorabehera, errusiar barrakan baikeunden sentiarazi egiten gaituena.
|
|
2009
|
|
|
Haren emazte Elvirak behin baino gehiagotan gu zaindu beharra izan zuen amonak errekaduren batera atera behar zuenean. Elvira nik hamalau urte nituela hil zen, txikitatik zuen gibeleko gaixotasun batez,
|
baina
Martinek toki berean bizitzen jarraitzen zuen?. Ospitalera joan naiz, gehitu zuen, eta zigarro erdia erre zuen atxiki batean.
|
|
|
Betiko Elias. Garrantzia kendu nahi dio kontuari
|
baina
Martinek bihotzekoa izan duzu eta ez zenidan deitu besterik ezin du pentsatu. Ez nengoen, ez nekien, ez zenidan esan, zer egin dugu gaizki, halako sekretuak elkarri gordetzeko. Besterik ezin du pentsatu, eta nazkatuta, itota, haren gorputza bilatzen du eta galdu egiten da, beharbada sentitzen duena esango duen besarkada luzean.
|
|
|
LAGUNTZAILEA k patrikara darama eskua pistola ateratzeko asmotan,
|
baina
MARTIN ek geldiarazten du.
|
|
2010
|
|
|
Carlo Martini, Milango gotzaina eta Dionigi Tettamanzi, Genovako gotzaina. Agurtu ondoren, alde egitekotan nintzen
|
baina
Martini Kardinalak esan zidan: " Ez, ez, ez alde egin.
|
|
|
Errepidearen bazterrean Lambretta bat zegoen. Hoteleko enplegatu batena zen,
|
baina
Martinek ibiltzen zuen askotan. " Gaur joateak ez dik zentzurik —esan zion Josebak— Ospitalean ez ziotek sartzen utziko." Martinek haserre begiratu zion.
|
|
2011
|
|
|
Realak porrota jaso du Racingen aurka Sardineron jokatutako partidan (2). Partida kaskarra izan da,
|
baina
Martin Lasarteren taldeak ez du porrota merezi izan.
|
|
|
Eskerrik asko, baina? , berriro irteteko ahalegina egin zuen,
|
baina
Martinen ahotsaren doinuak geldiarazi zuen.
|
|
|
Ertzaintzak esan zuen ezer gutxi egin zezakeela eguna argitu arte,
|
baina
Martinek boluntarioak aurkitu eta taldeak egin zituen, itsasertzeko baso eta hondartzak miatzeko. Tomas ere taldeetan ibili zen, Ane etxean gelditu zen telefonoaren ondoan.
|
|
|
Urtza liburutegiko neska zen. Emaztearekin banandu eta gutxira elkarrekin irteten aritu ziren, hiru hilabete inguru iraun zuen eurenak,
|
baina
Martinek uste zuen neska gazteegia zela berarentzat; oraindik lagunak ziren. Neskatoa, liburutegiko bezeroa ere bazena?
|
|
|
Hamar minutu geroago etxean zen Urtza. Martinek sukaldera pasatu zuen; txamarra gorria zekarren neskak,
|
baina
Martinek ez zion kentzeko esan eta Urtzak ere ez zuen ezer esan, nahiz eta etxe barruan ez zuen hotzik egiten.
|
|
|
Bere etxera ekarri, ohe gainean etzan eta Aztiak zaindu zuen. Luze gabe etorri zen bere onera,
|
baina
Martinek berak esan zuen Balbea zeukala gorputz barruan. Oinaze minez zegoen.
|
|
2013
|
|
|
" Zer erosi nahi duzu?" galderari erantzuteko garaian, Daniel Oholeguy da zalantzak dituena. Ez daki zer den" erosi"
|
baina
Martinek eta Lopezek segituan erantzun diote: " comprar".
|
|
|
Manuel Lekuonaren anaia Errenteriako apaiza zen, nabarmena euskal sindikalismo katolikoan. Molaren ejertzitoa Errenterian sartu zenean, herriko bizilagun batek aholkatu zion hobe zuela Bizkai aldera ihes egitea,
|
baina
Martin Lekuonak erantzun omen zion ez zuela horretarako beharrik, gehienez isunen bat edo beste jarriko ziotela, baina berak jarraitu behar zuela (Iturralde 1978: 361) 67 Urriaren bukaeran atxilotu eta azaroaren 4an Ondarretara eraman zuten.
|
|
|
Ez, ez. Zahar etxeko sukaldaria naiz ni,
|
baina
Martinek ez daki euskaraz, eta jartzeko eskatu dit. Errango diote zuri hots egiteko, lasai.
|
|
|
Bestalde, ez zuen lanik eta bien familiek bazuten elkarren ezagutza, Bizkaiko itsasertzeko herri berean baitzuten jatorria. Erkiagak galdetu egin zuen,
|
baina
Martinen auzian epaiketarik izan ez zenez, ez zen oztoporik izan. Ikastaro batera bidali zuten eta bizkartzain bihurtu zen.
|
|
|
–Konfiantza osoko norbait behar diat. Ahal bada estatuko funtzionarioa ez dena, kontuak nire aurrean baino emango ez dituen norbait, eta higan pentsatu diat. Erkiaga isildu egin zen,
|
baina
Martinek erne jarraitzen zuen, erne eta isilik. Erkiaga bere aurrean zutik zegoen, idazmahaiaren kontra bermatuta?.
|
|
|
Hiria bertan bukatzen zen eta jende gutxi zebilen handik; hala ere, erne zegoen mugimendu edo itzal bakoitzari. Eguzkiak alde egitean hoztu egin zuen,
|
baina
Martin izerditan zegoen.
|
|
|
burua beste nonbait zuen eta besagainei eragin zien ezetz adierazteko?. Ulergarritasuna, bota zuen Oierrek sinesmen handiarekin; gero baietz egin zuen buruarekin,
|
baina
Martinek zer esan jakin gabe jarraitzen zuen, eta azkenean Oierrek jarraitu zuen berriro?. Lehen, ezker abertzaleko bozeramaileentzat, galdera edozein zela ere, erantzuna. Euskal Herriaren eta estatu espainiarraren arteko gatazka??
|
|
|
hasten zen, eta taldekoa ez zenak, ezker abertzalekoa ez zenak, ez zuen ezer ulertzen. Arnaldo galdera errazei bai eta ez, hemendik sei hilabetera, bakoitzak burutzen dituen ekintzen ardura dauka eta antzekoak erantzuten hasi zen eta jendeak behintzat ulertu egiten zuen eta ulertzeak neurri batean behintzat enpatia dakar; taldekoak ez zirenek ere, hitz egiten entzuten zutenean, zer esan nahi zuen ulertzeko ahalegina egiten zuten. Oierrek zain begiratzen zuen,
|
baina
Martin lehengo ezustean harrapatua zegoen, eta, gainera, politikaz ezin zutela hitz egin ere gogoratzen zuen.
|
|
|
ezagutzen al duk? . Barneyk adeitsua izan nahi zuen,
|
baina
Martinek ez zuen interes handirik?. Ez, benetan?
|
|
|
Zerua ilun zegoen,
|
baina
Martin Ugalde kultur parkean kolore ezberdinetako aterkiz osatutako tapiz bat gailendu zen. Goizean euria izan zen nagusi, baina ekitaldiaren hasierarako, magia bailitzan, atertu egin zuen, koloretako tapiza desagerraraziz.
|
|
|
Lasterketari dagokionez azkenean 28 pilotuk hartu zuten irteera eta proban barna 5 erretiratu egin ziren, matxurengatik. Castrotarrak ziren, akaso, faboritoenak,
|
baina
Martin Villares eta Andoni Blasen Clio Sporta (15: 41.7) nagusitu zitzaion Aingeru eta Angel Castroren BMW M3ari (15.51: 900). David Ramirezek eta Helena Carrascok (BMW 3, 16:26)) osatu zuten podiuma.
|
|
2014
|
|
|
–Klemente Elustondo. Berak ez nau ezagutzen,
|
baina
Martin Balaguerren partetik nator.
|
|
2015
|
|
|
Hori dala ta hartu ebezan hemen neurri batzuk gure artean be. Nik orduan ez nekian,
|
baina
Martin Olazarrek esan eustan geroago, dei bat egon zala, gobernadorearena edo ez dakit norena, seminariotik aldendu egin behar zireala abertzale kutsua eukien abade batzuk, eta aukeratu ebezala bi: bata zan bera eta bestea nintzan ni.
|
|
|
Arratsaldean haragiz beteta eramandako txalupa euren sabela bezain hutsa dago, zeramaten guztia saldu edo oparitu duten seinale. Lo daude faktoriako gizon gehienak,
|
baina
Martin oraindik hondartzan dago, pentsakor, itsasora begira. Euskal baleazaleen hiru itsasontziak hortxe daude, mamu lokartuen antzera, bere begien parean.
|
|
|
Mutilak ez du pentsatu ere egin Mariana emaztearengan. Badaki ezkontzek betiko lotzen dituztela senar emazte kristauak,
|
baina
Martinek baditu baliabide ekonomikoak egoerari aurre egiteko; etxeak eta partzelak, aita zenak utziak. Bi emakume mantentzeko modua badu, erlijioak dioenaren gainetik, bihotzak esaten dionari jarraitu behar diola uste duelako.
|
|
|
Martin da arrantzara irtengo den espedizioko kapitain bakarra. Ez da ohikoa ontziko buruak arrantzan parte hartzea,
|
baina
Martinek zeregin hori du bereziki maite: arrain erraldoiari gertutik so egitea, haren tentsioaren ziztada bakoitzak gorputzaren ertz oro aztoratzea, isats erraldoiaren zartakoek blai egiteraino bustitzea, bizitza eta heriotzaren arteko amildegi estutik balantzaka eustea, izuaren eta erokeriaren arteko oreka zailean zulo beltzera jausteko zorian sentitu eta, mirakuluz, bizirik irtetea.
|
|
|
Lehen aldiz zauria sendatu ostean, handik egun gutxira, ukendua ematera heldu zen berriro Martin neskarengana. Hurari su handi bat piztu zitzaion sabelean,
|
baina
Martinek denbora gehiago behar izan zuen berotasuna sentitzen hasteko eta, haren erritmoan, pixkanaka pixkanaka, adiskidetu ziren bi gazteak.
|
|
|
MARTIN zur eta lur gelditzen da IRENE ikustean, zer egin ez dakiela. IRENE eserita dago zain,
|
baina
MARTIN ikustean zutik jartzen da
|
|
|
PILARrek, MARTIN ikustean, poztu denaren keinu bat itotzen du. Berarengana hurbiltzen da besarkatzeko asmoarekin,
|
baina
MARTINek berdina egiten ez duela ikustean, atzera egiten du pixka bat.
|
|
|
Semea negarrez ikustean, JUAN berarengana hurbiltzen da besarkatzera,
|
baina
MARTINek ez dio uzten. Aitaren besarkadari uko egiten dio.
|
|
|
MARTINek eskailerak jaisten ditu. PILAR bidera atera zaio, geldiarazi eta besarkatzeko asmoz,
|
baina
MARTIN, ama saihestu eta, begira begira geratzen zaio. PILAR ez da ezer esateko gai.
|
|
|
MARTINek JAVIER begiratu gabe jarraitzen du. JAVIERrek itxoiten du,
|
baina
MARTINek bere horretan jarraitzen duenez, airea hartu eta;
|
|
|
Martin kenduta beraiei askoz errazagoa egiten zitzaien beraien tesi nagusia esplizituki jendearen aurrean uztea, alegia, hori ezker abertzalearen proiektu bat zela. Geure irudiak ez baitzeuden markatuta,
|
baina
Martinena bai, eta ezin zuten bertsio hori saldu Martin bertan egonda.
|
|
|
Martin Ugalde kenduta askoz errazagoa zitzaien beraien tesi nagusia jendearen aurrean uztea, alegia, hori ezker abertzalearen proiektu bat zela: geure irudiak ez baitzeuden markatuta,
|
baina
Martinena bai
|
|
|
Deia n, Martin Ugalde izan zen buru, eta hark ekipo oso bat eratu zuen Argia tik eta beste jendea eramanda. Planteamendu jatorra zen, egunkari oso bat zelako euskaraz,
|
baina
Martinek dimisioa eman zuen ze konturatu zen Deia kudeatzen zutenek, [Jose Maria] Gorordo eta beste, ez zutela horrela ulertzen, eta Martinek halako albiste bat eraman nahi bazuen lehen orrira inportantea iruditzen zitzaiolako, ez zuten aintzakotzat hartzen, eta azkenean hori ere mugatzen dute euskararen mundura. Horrela, nahi bada, autonomia badu, baina egunkari osoan separata isolatu bat bihurtzen da.
|
|
2016
|
|
|
Dena kontrolpean zutela zirudien,
|
baina
Martinek ezin zuen kezka disimulatu: eguzkia gero eta gorago zegoen eta Pete ez zen inondik ageri.
|
|
|
Gauza gutxi izanen dira kafe urrinak esnatzea baino ederragorik,
|
baina
Martinek ez zekien esnatu ote zen urrinarengatik edo asteko loaldi luzeena eginagatik gorputza ohitu gabe zuelako. Maiatzaren 5eko goizeko zortziak ziren, astelehenarekin.
|
|
2017
|
|
|
Etxera itzuli zenean amari arraroa egin zitzaion Martin horrela ikustea,
|
baina
Martinek ez zitzaiola ezer gertatzen esan zion.
|
|
|
Beste argazki bat ateratzekotan dago,
|
baina
Martin, denen aurrera etorrita, pantaila erdia estaltzen ari da bere gorputz meharrarekin.
|
|
2018
|
|
|
Probokazioaren aurrean, egia kontatzeko premia larria sortu zitzaidan. Alegia, ez nintzela mizkin tuntuna, gustukoa besterik jaten ez duena, egunkariek zekarten hilketaren lekuko izan ginela Martin eta biok, eta horren ondorioz, mila puskatan hautsi zela gu bion arteko harremana, eta ez nekiela konponbiderik izango ote zuen, zehazki zerk pitzatu ote zuen ere ez nuelako ulertzen,
|
baina
Martinen adiskidantzarik gabe alderrai nenbilela, erabat galduta. Horrek guztiak eragingo zidala ondoeza.
|
|
|
ZUZEN kaxa irekitzera doa,
|
baina
MARTIN adi begira dago jakin nahian ZUZENek zer erosi duen. ZUZENi deseroso egiten zaio.
|
|
|
Berea ez den gela bateko ohean datza Marta, barrenak jaten eta tarteka sabel barruan katutxo ixil baten atximurkadak sumatzen. Martaren oheratzeko ordua haurraren unerik mugituena izaten da,
|
baina
Martini botatzen dio bere loezinaren errua. Haren zain dago, ia 30 urtez inoren zain egon gabe bizi izan dena.
|
|
2019
|
|
|
Ustekabea bi gaueko egonaldi bat izan zen Kantabriako balneario batean, Merzedesek Martini eta bioi oparitu ziguna,
|
baina
Martinek joaterik izan ez zuena, esan zuenez, lanez gainezka zebilelako.
|
|
2020
|
|
|
Sei hilabete neramatzan martxa zoro horretan, eta, hasieran dena kontrolpean nuela uste nuen arren, pare bat hilabetera konturatu nintzen nire bizitzako oreka ahulari arrakala izugarri sakonak ageri zitzaizkiola. Gure egunerokotasuna leizez eta amildegiz betetako bide zulatua baino ez zela, nik neure borondatez eta kosta lain kosta, zeharkatu nahi nuen bidea,
|
baina
Martinek eta gure seme alabek ez zuten parte hartu erabaki horretan, eta uste dut eurei malkartsuegia eta, askotan, zentzugabea iruditzen zitzaiela.
|
|
|
Greba orokorrerako deialdiari jarraituz ikasle eta langile jendea irten da kalera, hiltzera zigortutako gazteen fusilamenduen aurka protesta egitera. Guztiek diote Francoren diktaduraren amaieraren ataria dela eta presioa egin beharra dagoela,
|
baina
Martin izutu egin da Polizia Armatua kargatzen ikusi duenean, eta Manoloren etxea baino aterpe hoberik ez zaio bururatu ihes egiteko. Izuak eta desioak itsututa, haren teilatondoko atea jo eta askatu ditu estreinakoz bere guraririk ezkutuenak, bere buruari urteetan ukatuak.
|
|
|
Txikitan zirriborratzen zuen bere arbel zaharra gogorarazi zion Teresak,
|
baina
Martinek ahaztuta zeukan. Txantxetan oroitarazi zion pixontzi deitzen ziola, pasa ohi zituen lotsak isilduz.
|
|
2021
|
|
|
Ekhiñe Martinen bertsokidea da. Martinek ez du zuzenean baztertzen,
|
baina
Martin talde batean onartua da, eta Ekhiñe ez dute hainbeste babesten… Ekhiñe pertsona konkretu bat da eta ez du mundu guztia sinbolizatzen, badaude bestelako pertsonaia batzuk ere komikian. Iparrarengandik ere dezente urruntzen da, bere bertso eskolako beste kide batengandik (kultureta, goi mailako kultur zalea).
|
|
|
Martinek bizitzan dena norbaitekin konpartitzen badu, hori Urko da. Ez da bertsozalea,
|
baina
Martinen saio guztietan hor dago. Martin harro harro dabilenean, Euskal Herriko jende pilo batekin ibiltzen da iji eta aja, bere garaipenak ospatzen; baina negar egin behar duenean, beti dauka hor Urkoren sorbalda.
|
|
|
Urko da Martinen betiko laguna. Bertso mundutik oso urruti dago,
|
baina
Martinengatik joango da, finalera eta joan behar den tokira. Beti dago hor, onean eta txarrean.
|
|
|
–Miguel, atera ezak beste garagardo bat –Oihanak harrituta, kezkatuta, haserre begiratu dio Martini,
|
baina
Martin ez da konturatu ere egin; Miguelen eskuetatik garagardo botila hartu eta trago luze bat eman dio.
|
|
2022
|
|
|
Nik antzeko erasoen abisua izan ondoren, erantzuteko baimena eskatu dudanean erregeak agindu dit ez erantzuteko, gerra ez pizteko. Errekatik gora ari ziren poliki bidetik,
|
baina
Martin gelditu zen bat batean Azenarirengana bueltatuz. Haserre zegoen eta keinuz eta hitzez adierazi zuen.
|
|
2023
|
|
|
" Irabaziko duzue, gogoratu ezin duzula semea ahantzi, asko duzuela jokoan". Eta ez omen nuen konpromisorik eta ez omen nuen ezer erosi beharrik;
|
baina
Martin aipatze hutsak eta, batez ere, loaren goraipamenak, ordura arteko nire ikuspuntua aldarazi, eta, nire insomnioaren kausak gorabehera, piztu egin zidan loaren plazera berreskuratzeko ameskeria. Horrekin batera, erreportajerako ideia gehiago eman zidan, eta" loaren higienea" kontzeptua oparitu.
|