|
2001
|
|
|
Filosofia arazoa bizi arazoa egin zitzaidan. Orduandik, nire galdera eta saio nagusia,
|
bai
zientzietan —nire gai den ekonomian eta besteetan—, bai pentsaeretan eta, batez ere, bizitzan, ‘ni nor/ zer naiz? ’ izan da. Bestelako lan eta buru ardura guztien gainetik.
|
|
|
7 Gogora 2 oharrean esana hitz honi buruz. Bestalde, bai filosofian eta
|
bai
zientzietan oso zabaldua da ‘genero’ eta ‘espeziearen’ bitartez definizioak eratzeko ohitura; adibidez, gizakia: animalia arrazoimenduna.
|
|
|
Egiaz, Filosofia arazoa bizi arazoa egin zitzaidan. Orduandik, nire galdera eta saio nagusia,
|
bai
zientzietan —nire gai den ekonomian eta besteetan— bai pentsaeretan ere, batez ere bizitzan, ‘ni nor/ zer naiz’ izan da.
|
|
2002
|
|
|
Bigarrenik, ikerketa proiektuaren administrazio arloak kudeatzea, horiek burutzeko beharden pertsonala kontratatuz, materialak, ekipoak eta zerbitzuak erosiz eta adostutako epeak zaintzeaz arduratuz. Hirugarrenik, proiektuaren garapenak behar duendirua kudeatzea, kontuen gaineko informazioa aldiro emanez,
|
bai
zientzia taldeparte hartzaileei zein enpresa kontratatzaileei. Era berean, UPNAk badauka OTRIizenekoa (Oficina de Transferencia de Resultados de Investigacion).
|
|
|
Azken mendeotan, herri eta gizarte guztietan, unibertsitatea ardatznagusia izan da,
|
bai
zientzia eta kulturaren garapenean, bai tokiantokiko arazoak ikertzerakoan. Komunikazio honen xedea garbia daoso:
|
|
|
Azken mendeotan, herri eta gizarte guztietan, unibertsitatea ardatznagusia izan da,
|
bai
zientzia eta kulturaren garapenean, bai tokiantokiko arazoak ikertzerakoan. Komunikazio honen xedea garbia daoso:
|
|
|
Errekurtsoek aurrera egiten ez badute eta epaia behin betiko irmo bihurtzen bada, Xfera Móviles enpresak Bacarot alderdiko antena eraitsi du, eta haren ondoan beste bi terminal daude, dagoeneko hiru urte uhin elektromagnetikoak igortzen. Urbanizazioan bizi direnek ere salatu dituzte antena horiek, bai Alacanteko Udalari,
|
bai
Zientzia eta Teknologia Ministerioari, Sepronari edo Osasun Ministerioari, nahiz eta oraingoz ez diren epaitu. José Luis Borderaren aburuz, «6 Instrukzio Epaitegiko magistratuak eman duen pausoa garrantzitsua da, epai ausarta baita, eta auzotarrei arrazoia eman die enpresa horien ahalmen ekonomikoa kontuan hartu gabe».
|
|
2007
|
|
|
Adibide gutxi daude, eta batzuk zalantzazkoak edo okerrak dira. Nolanahi ere, iragartzen ona izan da zientzia fikzioa; ez zientzia bera, baina
|
bai
zientziaren erabilera.
|
|
|
Orain helburu ekonomiko jakinak lehenesten dira, eta horren araberakoak izaten dira finantziazioak, talde zientifikoak edota zientzialariaren aukerak: esku sartze pribatua sendotu da, laguntza publikoak lehiaren ondotik datoz, diziplinen arteko harremana ehuntzeak azpiegitura intelektuala, materiala eta kulturalasuposatzen ditu. Era berean, sarri zientziari teknologiak eta oinarrizko ikerketaestrategikoak hartu diote lekua politiken lehentasunetan, unibertsitateak eta industriak harremanak estutu dituzte, laurogeiko hamarkadan finantziazioaren irizpidenagusia aukera estrategikoa da, eta horrela berrikuntza politikara lerratuak daudebai unibertsitatea,
|
bai
zientzia eta teknologia politikak, bai eta finantziazioa ere.
|
|
|
Nola ez, bi mutur peto petoak aurki ditzakegu hainbattestutan:
|
bai
zientzia egian oinarritutako ezagutza arrazional ideal bezala defendatzen duena eta dogmatismoan erortzeko arrisku handia duena, bai eta ere zientziabeste ekoizpen sozial arrunt bat bezala interesen arabera garatzen dela ziurtatzenduena eta erlatibismora eraman gaitzakeena.
|
|
|
Behinolako terminologia gure egunetara egokituz, hedabideetako testuei gagozkielarik, batetik, erretorika argumentatiboaz hitz egin liteke (alegia, bere jarduna bai ezagutzan,
|
bai
zientzian eta bai justizian oinarritzen duen erretorikaeredua); eta, bestetik, erretorika hutsa dei geniezaiokeenaz (hots, aieruzko sinesmenetan oinarritutako erretorika eredu bihurria).
|
|
|
Analogiak balorazio bat baino gehiago izan ditu historian zehar, bai filosofiaren alorrean,
|
bai
zientzienean, bai arrazoiketan. Platonek nahiz San Tomasek analogiaren erabilpena justifikatu dute, mundu errealetik dakarren informazioaren balioagatik, mundu erreala ulertzeko duen balioagatik, hain zuzen ere.
|
|
|
Txerri haragi freskoa jatea, nutrizio balio interesgarria duelako, dieta orekatu eta osasungarria eginez egin behar da, baldin eta zati gihartsuak aukeratzen badira eta ez bada neurriz gain hartzen asteko kontsumo kopurua eta maiztasuna. Kontsumitzaileek informazio kontrajarri horiek jasotzen dituzten arren, argi utzi behar da txerri haragiaren nutrizio osaera ez dela hainbeste aldatu azken urteetan, eta
|
bai
zientziak eta ikerketak; izan ere, horien aurrerapenei esker, ordura arte eskuragarri zegoen informazio bakarra ziren mitoak bazter daitezke. Txerriaren gantza ona ala txarra da?
|
|
2009
|
|
|
pertsonaia txiki nahiz erraldoien familietako eta gizarteetako istorioak, genealogiak, borrokak, jaio eta hiltze eta izaki berrien agerketak, ordena ezarketak, eta azkenean Estatu unibertsalaren zuzenbidea eta harmonia. Geure burua (eta gizartea) pentsatzen dugunaren antz eta irudira pentsatzen dugu unibertsoa, bai mitoan eta
|
bai
zientzian.
|
|
|
Horren ondorioz, zientziaren beste adar batzuekinkontaktua galdu du, baita unibertsoaren interpretazio globalarekin ere. Ez dezagun ahaztu, ordea, azken hori dela
|
bai
zientziari, bai kulturari eta baita europar zibilizazioari ere zentzua ematen dieninterpretazioa». Ikertzaile espainiarrak kritika zorrotz hori La rebelion de las masas (1929) liburuanagertu zuen.
|
|
|
2 Zientzia errealitatearen izaera zalantzari lekurik utzi gabe aurkitzen duen jardueratzat jotzen duen ikusmoldean oinarrituta, herritarrak Z&Tren inguruko prozesu deliberatzaileetatik baztertzen dituzten estilo politikoak(
|
bai
zientziarenak berarenak, bai estatuenak) sustatu eta legitimatu dira, zeinak, onenean ere, ezagutza adituan oinarritzen baitira. Forma politiko horri teknokrazia edo zientizismoa deitu izan zaio.
|
|
|
Esan dugun bezala, erlijio sistemak dualistak dira. Eta dualismoaz, aita santuaren ustearen aurka, eztabaidatu da, eta eztabaidatzen da, bai filosofian
|
bai
zientzian (zientzia desberdinetan). Filosofiaren historian, pentsalari batzuek, modu batean edo bestean, zalantzan jarri dute dualismoa, ez materiazko substantzien existentzia zalantzan jarriz.
|
|
|
Agian, beste baliabide batzuk ere har daitezke aintzat, baina aipatutakoak oinarrizkoenak dira. Usteak finkatzeko baliabide horiek erabiltzen ditugu
|
bai
zientziaren kasuan bai eguneroko bizitzan. Horregatik, baliabide horien bildumari sen onaren metodologia deritzogu.
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntza baten irudia eta erabilera soziala indartzeko bide eraginkorrenetako bat da lidergo posizioan direnek erabiltzea, bai kulturan, bai kiroletan,
|
bai
zientzian, bai politikan edo ekonomian.
|
|
|
ikusten duzu, Damaso?!?; mistikoa, beraz, gauza guztiak nahasten dituen miserable ezjakin bat da, paradoxek eta kontraesanek ehundutako errealitatea gainditu nahiko lukeena?. Gatazkaren eta kontraesanaren erdian agertzen da Jainkoa? esaten zuen Mertonek?, baita, helburua lortzeko, hizkera berezi bat asmatu behar izaten duena ere. Entréme donde no supe/ y quedéme no sabiendo/ toda ciencia transcendiendo esaten zuen Fontiveroskoak?, ezinbestean; tipo xelebre bezain barregarria da, ondorioz, funtsean, bai boterearentzat eta
|
bai
zientzian ezin iaioagoak diren zu bezalako jakintsuentzat ere; muturreko ortodoxia zaintzen zutèn inkisidoreek eta beste jende batzuek. Avilako puta, tzat zuten Santa Teresa; Donibane Gurutzekoa, berriz,, gizagaixo goitik beherainoko, bat zen, lurrean esertzen zena,, morisko txiro mutur beltz?
|
|
|
Hutsaren gainean bizi den gizaki bat da mistikoa, hutsaren jabe baizik ez dena, eta kimera baten —benetako errealitatearen? — jabe; ezereza du ondasun, eta horregatik, lurreko aberastasunak bereizgarri dituen gizartean ez da inor; heterodoxoa da eta, artaldearen dinamikatik atera behar badu, atera egingo da, zeren mistikoarentzat ez baita absolutua artaldearekiko harremana, legea eta ordena oinarri dituena, baina bai Absolutuarekiko harremana; herritar eta eliztar bazterrekoa ohi da, botere zibil eklesiastikoen dogmak dogmatzat hartzen ez dituena; poeta bat da, zientziaren ekarpenak bere esparrura eraman eta sinbolo edo metafora gisa erabiltzen dituena, adieraziezina adierazteko ahaleginean, astuntasunari graziaren kontzeptua kontrajarriz, adibidez, Arkimedesen printzipioaren interpretazio sui generis batean —ni ere izan naiteke zientzietakoa: ...ahiko lukeena —" Gatazkaren eta kontraesanaren erdian agertzen da Jainkoa" esaten zuen Mertonek—, baita, helburua lortzeko, hizkera berezi bat asmatu behar izaten duena ere —Entréme donde no supe/ y quedéme no sabiendo/ toda ciencia transcendiendo esaten zuen Fontiveroskoak—, ezinbestean; tipo xelebre bezain barregarria da, ondorioz, funtsean, bai boterearentzat eta
|
bai
zientzian ezin iaioagoak diren zu bezalako jakintsuentzat ere; muturreko ortodoxia zaintzen zutèn inkisidoreek eta beste jende batzuek" Avilako puta" tzat zuten Santa Teresa; Donibane Gurutzekoa, berriz," gizagaixo goitik beherainoko" bat zen, lurrean esertzen zena," morisko txiro mutur beltz" bat iduri; gizon ezdeus bat zen, gainera —fraidetto bat fraide bat b... " Ez hau, ez hau eta ez hau; ezer ez, ezer ez, ezer ez; oro biluz eta oro gau", bereari ohi bezala eutsiz, segurtasun guztien bestaldean, non erbestea egurats gorriak bakartutako txori zauridun bat den.
|
|
|
Ildo horretatik, Pio IX.ak idatzi zuen 1877an darwinismoaren aberrazioek ez dutela errefutaziorik behar, izan ere, kontra baitoaz bai historiaren, bai herrien tradizioaren,
|
bai
zientzia zehatzaren eta bai arrazoi hutsaren kontra, eta berez gaitzesten dira.
|
|
|
Halaber, 1874ean unibertsitatera inkorporatu zen irakasle gisa, eta baldintza oso eskasetan aritu bazen ere, 1906ra arte eragin sakona eduki zuen urterik urte eskuetatik igaro zen ikasleriarengan. Aretxabaletak hogeita hamazazpi urterekin hartu zuen ardura hori, eta bizitza osoan autodidakta izan zenez, ikasleei euren buruarekiko konfiantza sorrarazi zien eta
|
bai
zientziaganako errespetua.
|
|
2011
|
|
|
Etxebarria eta beste) ez zirela apaiztegitik pasatu, eta batzuk gainera, erabat ateo deklaratzen zirela. Gazte horiek, eta aurreko garaitik zetozen eliztar ohiek, gai modernoak, kaletarrak eta berriak landu nahi zituzten bai Literaturan, bai Kazetaritzan,
|
bai
Zientzian zein jakintzaren alorrean ere. Unibertsitate mailako esparruan zebiltzan gazteek, euskararen tradizio batekin moztu zuten, hau da, euskaraz gai humanistikoak jorratzea, eta gai zientifikoak besarkatu zituzten:
|
|
|
Batasunaren alde jartzea UEUren kasuan nahiko naturala izan zen, eta ez zen barne hausnarketaren ondorioa izan. Oro har, UEUren proiektua sustatzen zuten euskaltzaleak eta beraien erakundeak (Euskaltzaindia, Jakin, Elhuyar, Z EKT, Zabal, Zehatz...), hizkuntzaren batasunaren eta modernizazioaren alde zeuden, goi mailako jardun unibertsitariorako eredurik aproposena zelakoan,
|
bai
zientzian bai kulturan. Hala, UEUk euskara modernoaren garapenean, eta bereziki euskara zientifiko teknikoaren finkapenaren inguruan, ekarpen garrantzitsua egin zuen, bereziki beronen dibulgazioan.
|
|
|
Ikuspuntu zabal batetik fantasiazko literaturak bere baitan hartzen ditu
|
bai
zientzia fikziozkoa eta bai beldurrezkoa ere. Horrelakoetan munduaz bestaldeko pertsonaiak ere ez dira arrotzak euskal literaturan, eta, naturaz gaindiko pertsonaiak direnez gero, naturaz gaindiko ahalmenak dituzte eta horiei esker ekintza izugarriak egiteko gai dira.
|
|
2012
|
|
|
Hala eta guztiz ere, Cristina Carrasco ekonomialariak dioenez, esanguratsua da emakumeek historikoki egin duten zaintza lana —mugimendu feministaren funtsezko lanildoa dena— ikusezina izan dela
|
bai
zientzia ekonomikoan bai GAMak sustatutako kritikan (Carrasco, 2003: 33).
|
|
2015
|
|
|
Besteak ez du zerikusirik zientziaren emaitzekin, baina
|
bai
zientziaren egoerarekin, eta da nahiko nukeela Euskal Herria izatea munduan zientzia arloan liderra; ez gastuan, baizik eta emaitzetan, ekoizpenean. Hori, tamalez, ez dut ikusiko; uste dut errazago ikusiko dudala bestea hau baino.
|
|
2016
|
|
|
Zientziaren eta artearen artean dagoen esparru batean sartu da berriz ere artista japoniarra, alde batetik argazkigintzak teknikaren alderdi zientifikotik asko duelako eta, bestetik, irudiaren gaineko lan artistikoan sakontzen duelako. Azken finean,
|
bai
zientziak, bai arteak (bai filosofiak, gehitu genuke) errealitatearen ezagupena dute helburu, Sugimotoren argazkiek ikusarazten duten bezala. Hain zuzen, tximistei ateratako argazkietan ez gara tximistak direla konturatzen, ibaien edo zainen iruditzat har baititzakegu.
|
|
|
Ilaunari gorroto zioten, ohituren aita ilauna beti izan zela esanari uko eginez eta ohitura jainkotzat harturik. Zenbat mobilizazio ez ote zen izan azken urteetan,
|
bai
zientziaren aitzinamenduen aurka, baita ere gizarteak berez ekartzen duen aurrerakuntzaren aurka. Horretan biziki atzerakoiak zirela zerakusten, sektore batzuk bederen; eta haien grina politikoa denen gainetik zegoela zagerren.
|
|
|
Hain zuzen, ingurumenaren eta gizartearen hondamenak planetako ahulenei erasaten die era berezian. Bai bizitza arruntaren ohiko esperientziak
|
bai
zientziak bai ikerketak erakusten dute, ingurumeneko eraso guztien ondoriorik gogorrenak jende pobreenak jasaten dituela. Gaur egun aitortu beharra daukagu, egiazko planteamendu ekologikoa planteamendu sozial bihurtzen dela beti, ingurumenari buruzko eztabaidak zuzenbidearen argira egin behar direla, lurraren oihuarekin batera behartsuen oihua ere entzuteko.
|
|
|
Hori horrela baldin bada eta aipagai izan ditugun eztabaidak bitarteko, itauntzea genuke ea zein puntutaraino artearen ikerketa, ohiko tesi batera zuzendu behar al den derrigor. Izan ere, ohiko baldintzak betetzen dituzten ikerketak doktorego tesietan amaitzen dira (ikerketa proiektu bereziez gain edota jadanik doktoratu ondokoak direnak),
|
bai
zientzietan baita humanitateetan ere. Baina arte ikerkuntzak, ohikoa ez baldin bada eta ohiko parametro akademikoak zorrotz betetzen ez baditu, doktorego tesi batean bukatu behar al du nahi ala nahi ez?
|
|
2017
|
|
|
Teknopolis programa, Norteko Ferrokarrila irratsaioa, Elhuyar aldizkaria… Bestalde, zientzia hezkuntza saila daukagu; horren helburua da gazteei, bai hezkuntza formalean bai ez formalean, aukerak ematea zientziarekiko ikuspegi erreala izateko. Ez dugu denak zientzialariak izatea nahi, baina
|
bai
zientzia ez dezatela errefusatu. Esaten da egungo gazteek oraindik existitzen ez diren lanak edukiko dituztela, eta lan horiek zientzia gaitasunak eskatuko dituzte.
|
|
2019
|
|
|
" Euskarazko zientzia fikzioa garatzen eta konplexutasuna lortzen hasten den neurrian, Mayi Pelot' euskal zientzia fikzioaren emakume aitzindari' gisa ikusia izateaz gain, bere fikzioak merezi duen arreta jaso dezan espero dut:
|
bai
zientzia fikzioan bai literatura orokorraren arloan", horra hor Hidalgoren hitzak.
|
|
|
...erminala hau da, belaunaldizbelaunaldi transmititutako ezaugarri genetikoak, lerro somatikoan ez bezala aldadezakeela, eta ondorioak heredagarriak izango liratekeela, gizadiaren genoman ere bai.Horregatik, nazioarteko batzorde gailenek9 2015etik eskatu izan dute giza enbrioietanedizio genetikoa atzeratzea, ardura printzipioa aplikatuz10, harik eta aho batekotasunalortu arte bai etikan (gizartean),
|
bai
zientzian (segurtasunean), edo, gutxienez, abantailakgehiago direnean arriskuak baino11.
|
|
2020
|
|
|
Prest nago, hala ere, zure zerbitzu betekizunetako ideia hori guztiz zentzugabea ez dela aitortzeko. Informazio asko eman dezaket, izan ere,
|
bai
zientziaren ikuspegitik bai moralaren ikuspegitik. Orain, ordea, espero ez zen ikuspegi berri bat hartzen du denak, eta ez du merezi soldatagatik bakarrik gestioak egiterik.
|
|
|
Azkenaldian, biologia erlazionalean nabil; iruditzen zait asko dagoela lantzeko alderdi horretan,
|
bai
zientzian, bai filosofian. Uste dut orain arte asko begiratu zaiela bizidunen ezaugarri intrintsekoei.
|
|
|
Mendez mende, ezagutza sortzeko era sistematikoa elkarrizketa izan da. Metodologia kualitatiboaren barruan,
|
bai
zientzia sozialetan eta bai hezkuntzaren alorrean, oinarrizko metodo bilakatu da (Kvale, 2012). Elkarrizketa beraz, helburu eta egitura zehatz bati erantzuten dion solasaldi bat da.
|
|
2022
|
|
|
Hasi DBHtik eta Batxilergoa bukatu arte emaitza onak lortu nituen,
|
bai
zientzietan baita letretan ere. Zentzu horretan, ikusmen ezintasunaren gaiarekin lotura zuen jendeak izugarrizko ahaleginak egin zituen letretako zerbait ikas nezan.
|
|
2023
|
|
|
Gogo bizi hori, ordea, funtsezkoa da inork aurreikusia ez zuen eremu batean, eta irispide luzeko ondorioak ditu. Eta hori egi egia da, bai poesian eta artean,
|
bai
zientzian eta teknologian.
|