|
2000
|
|
|
Bakoitzak munduari buruzko bere interpretazioa ekarri digu, aurrekoak gogoz ezabatu nahian. Gaurtik aztertuta, ordea, frogatuta daukagu bai irudi,
|
bai
teoria ugari eta ez gutxitan interesgarri eta aberats batzuk zabaldurik ere, erabilidituzten egiturak, mentalak izan direla fisikoak baino gehiago, neurtu ezinezkoak, errealitatearekin lotura zehatzik gabekoak. Horiek ere ezin ditugu eduki nortasunaren, banakoa edo multzokoa, eta gure kulturaren oinarri.
|
|
|
Erresuma edo nazio estatua ez da, hortaz, beste faktore soziolinguistikoen saileanikertzeko adigaia. Hau beste guztien gainetik dago,
|
bai
teorian eta bai praxian. Izanere, hizkuntzaren patua gizarte indarren hartu emanetan datzala onartzeko eragozpenikez baldin badugu, ez genuke, orobat, honako egiaztapen hau berresteko arazorik izanbehar.
|
|
|
Beraz, ez da hain harrigarria gure artean luzaro,
|
bai
teorian eta bai praktikan ere, gizarteari behin eta berriro azaldu beharra euskara, beste edozein hizkuntza bezala, kulturaren adierazpide egokia izan zitekeela, hau Estatuaren goiko mailetan, bai eta unibertsitateko irakasleen artean ere oso eztabaidagarria izaten baitzen, haren aurkako zapalkuntza justifikatu eta harekin aurrera segitzeko aitzakiatzat.
|
|
2002
|
|
|
2 Egitasmo zehatzak aurkitzen dira miseriari erantzuteko garaian,
|
bai
teorian, diskurtsoak, iritziak?, bai praktikan ere, hala, lege errepresiboak?; hots, urkamendia, eta karitatea; eta, beraz, errukia1.
|
|
|
Errealitate hori ikusita, bidezkoa dirudi euskal historiografia bigarren berrikuntza garaian sartu dela esatea. 1970eko hamarkadan hasitako epean jarritakooinarriak sendotu ondoren, eta, horiei eutsiz, ikerketa lerro berriak ireki dira etazenbait berrikuntza gauzatu dira,
|
bai
teoriaren aldetik, baita ikuspuntu metodologikoetatik ere; zer esanik ez, iturrien erabilerari dagokionez. Egoera horretan, euskal historiografiak, abiadura galdu nahi ez badu, bere tokia bilatu edo birdefinitubehar du.
|
|
|
Beraz, beharrezkoa izango da gizartean dauden gainerako gatazka eta arazo errealekiko edo posibleekiko ardura izatea, gatazkei leku egitea. Noski, Euskadi askatzeko pasarte teorikorik ere izango da, premia badago eta(
|
bai
teoriarako, bai liberaziorako). Oro har, kultura sumiso eta autoritario batetik kultura aske eta askatzaile baterako saioa izan nahi luke lantxo honek.
|
|
2003
|
|
|
Oraindik ez da aztertu, adibidez, zer harreman dagoen genero, gizarte maila eta euskararen berreskuratzearen artean. Izan ere, Euskal Herria aparteko laboratorioa da kontuok aztertzeko eta interesgarri litzateke,
|
bai
teoria soziolinguistikoa sakontzeko, eta baita plangintzarako ere.
|
|
2007
|
|
|
Butterworth en iritziz,
|
bai
teoria neopiagetiarrak bai Vygotsky ren ikuspegisoziokulturaletik eratorritako teoriak ezagutzari buruzko teoria sozialak dira; ez, ordea,, gizarte edukia duen ezagutzaren teoria sozialak? (Butterworth, 1982:
|
|
|
...baizik eta giza errealitate anitz eta dinamiko batean esku hartzea —beti ere ideia baten gidaritzapean— Horregatik kokatzen du Humboldtek hezkuntzaren antropologia —ideiekin loturiko" arrazoimena" (Vernunft) eta enpiriarekin loturiko" adimena" (Verstand) bereizi ondoren— arrazoimen praktikoaren eremuko" zientzia teleologikoen" artean24 Hezkuntzak,
|
bai
teorian bai praktikan, gizakiaren errealitatea zehatz mehatz ezagutzetik abiatu behar du, nola ez, baina hezkuntza bere jardueraren zentzuak —bere ekintzekin lortu nahi duen helburuak— ezaugarritzen du bereziki. Jada iradoki bezala," gizakiaren bizitza ez da bakarrik biologikoa, baizik eta baita biografikoa, alegia, ex sistencia, proiektua", eta horregatik jarraitzen du Fullatek esanez," etorkizunak ematen dio zentzua gizakiari" 25 Gizaki horrek, modu kontzienteago edo inkontzienteago batean, norabide bat ematen dio —eta eman behar dio— bere humanizazio prozesuari, eta, hain justu horregatik, hezkuntzak ez du nahikoa zientzia enpirikoek eskaintzen diotenarekin.
|
|
2009
|
|
|
Bizia/ bizitasuna, bitalismoa, XX. mende berriaren hasieretan jendea entusiasmatu duten motiboak izan dira, mende zaharren zamatik askatu behar gintuztenak, batez ere katolizismo zaharraren milurtetako hautsetatik. Barojaren obra osoan ere ardatzezkoak dira, bai pertsonaien karaktere bezala,
|
bai
teoria edo existentziaren filosofia bezala. Azkeneko honen adibide gisa Camino de perfección har daiteke, berton biziaren esijentziaren eta erlijioaren arteko konfliktoa beren beregi tematizatzen baita.
|
|
|
aldetik, eta
|
bai
teoria kritiko edo heterodoxoen azterketen bidez ere, gero eta onarpen eta interes handiagoa ematen zaio politika ekonomikoaren azterketa politikoari.
|
|
|
Bertan, Foucaultek erotasunaz kontzientzia analitikoaren etapak definitzen ditu —esparru hori ezaguna du: erotasuna, berarekin lotura duten fenomeno guztien osotasuna da; erotasuna jakitearen ordenari dagokio—, epoka klasikoan,
|
bai
teoria medikoen barrutian, baita terapienean ere. Lekualdaketa kontzeptualak eginez, jakite horren aldaketak zehaztasun osoz aztertu ditu Foucaultek.
|
|
2011
|
|
|
Baditu soziolinguistika katalanak, ekarpen baliotsu askorekin batean, diglosiaren (eta, bere esanean, diglosiaren ohiko bidelagun den konfliktuaren) inguruan hainbat ahulgune. ekarpenen alorrean bezala puntuz puntu azalduko ditugu atal honetan, orain dela berrogei urte inguruko soziolinguistika katalanak(
|
bai
teoria sortzaileek eta bai bere zabalkunde eragileek) gure" hemengo eta oraingo" beharren ikuspegitik
|
|
|
Dokumentu aberatsa
|
bai
teoria aldetik eta baita pastoraltza aldetik be. Estilo bizia eta erraza darabil.
|
|
2012
|
|
|
Junesek ontsa badaki zertan ari den,
|
bai
teoriaz, bai pratikaz, ez beita jakitate hütsean baratü: hamar trajeria badütü emanarazirik eüskaraz, hamekagerren bat frantsesez, Biarno hüllaneko Landa (Lanne) herrian, eta beste zonbat orano eüskaraz idatzirik, emaiteko prestik? 1976ko üdan, Junes pastoral idazle berri agertü zen bere Urdatx/ Santa Grazi herrian, eta izen hortako antzerkia herritarrek antzeztü zeioen, arrakasta handi bat ardietsiz.
|
|
|
Partaidetza sozial etapolitikoaren gaineko definizio gehienak eremu politikoari/ publikoari dagozkio, etaduela gutxi arte emakumeak eremu publikotik baztertuak izan diren legez, haienpartaidetza sozial eta politikoa gure gizarteetan ikusezina izan da. Egun dikotomiahori eztabaida gai bihurtu da
|
bai
teoria politikoan bai soziologia politikoan, etagertaera horretan berebiziko garrantzia izan du teoria feministak landutako ekarpenkritikoak. Feminismoak egindako ekarpenak publiko/ pribatu dikotomia gainditzeazgain, partaidetza sozial eta politikoaren gaineko definizio berri bat ere eskaini du, non partaidetza hori komunitate osoari zabalik, eta ez soilik zati bati, ulertzen baita.
|
|
2015
|
|
|
Antologia, kanona eta historia interdependenteak dira:
|
bai
teorian, bai jarduera literarioan, elkarrekin sakonki erlazionatuak daude. Hirurek alde komun ugari dituzte.
|
|
|
Izpiok uhinelektromagnetikoa ordezkatzen dute, haren propagazio ezaugarriak emulatuz. Izpiak espazioanhedatzen dira,
|
bai
teoria optikoan bai teoria elektromagnetikoan oinarrituz. Izpiek oztopobatekin topo egiten dutenean, Snell en legeak dioen arabera (Hristov, 2000), izpi berriak sortzendira:
|
|
|
Izpiok uhinelektromagnetikoa ordezkatzen dute, haren propagazio ezaugarriak emulatuz. Izpiak espazioanhedatzen dira, bai teoria optikoan
|
bai
teoria elektromagnetikoan oinarrituz. Izpiek oztopobatekin topo egiten dutenean, Snell en legeak dioen arabera (Hristov, 2000), izpi berriak sortzendira:
|
|
2016
|
|
|
bada ere) zenbaterainokoak izan ziren. Hala ere, ez da ahantzi behar, Ardatzak II Mundu Guda galdu aurretik, faxismoa modan zegoenean edo erreferente bat zenean (eskuinarentzat noski), eskuineko familia ideologiko ezberdinak euren ideologia faxismora hurbiltzen saiatuko zirela(
|
bai
teoria zein praktika arloan). Beraz, nolabait esan dezakegu 1936an hasita eta 1939an prozesua beteta, Espainian erregimen faxista bat ezarri zela (matizazio guztiak onartuta); noski, bere berezitasun historiko zein praktikoekin, zeinak, defaxistatzera?
|
|
|
GITaren ustetan emozioek ez dute kognizioa distortsionatzen, biak baitira arriskuaren erantzunaren alde anizkoitzak (Höijer, 2011; Joffe, 2003). Horregatik,
|
bai
teoria horretatik bai eta beste zenbait ikuspuntutatik (DeSteno, Petty, Wegener eta Rucker, 2000; Johnson eta Tversky, 1983, Waters, 2008; O`Neil eta Humle 2009) ere, emozioak eta hautematea lotzen dituen kateak gizakion osasunerako berebiziko garrantzia duela defendatu izan da eta arrisku egoeren aurrean norbere jokaera moldatzeko ezinbestekoa dela. Gainera, arrisku hautematea altua denean, bai pertsonen erantzun emozionala bai haien sumindura altuak direla frogatu da (Millstein, 2003).
|
|
2017
|
|
|
Ana de Miguelek (1995) idatzi du feminismoa edozein garaitan eta edozein tokitan topa daitekeela, “emakumeek patriarkatupean jasan duten patu bidegabe eta mingotsaz kexu azaldu, eta aparteko egoera, bizitza hobeagoa aldarri izan duten guztietan” (1995: 217). Baina, berariaz, aldarrikapena modu koherente eta antolatuan artikulatzen eta bultzatzen dutenean,
|
bai
teorian bai praktikan (ibidem).
|
|
|
(1) Emakume horien artean dagoen konpromisoa besteen behar emozional eta materialekiko; (2)
|
bai
teorian baita praktikan ere, familiaren (modu estu eta mugatzailean ulertuta) alternatiba diren harreman estrategia osagarriak garatzen ari direla jabetzea; (3), eta aurreko biekin loturik, gehituko nuke elkar babeste sinboliko eta praktiko mota hori harago doala, zeren elkarbizitzari, sexualitateari, politikari... dagozkion eredu sozial hegemonikoetatik at, banakako proiektuak eta bizimoduak gar... Proiektu horiek gizartearen gaitzespena eragin dezakete eta babes hori funtsezkoa da.
|
|
|
Elkarrekin egote hori eraldaketa sozialarekin lotu litzateke, noski, ez bainaiz inmobilizazioaz edo pasibotasunaz hitz egiten ari. Eta horrek erronka berriak ekartzen ditu
|
bai
teorian eta ikerkuntzan baina baita gogoeta sozialean ere.
|
|
|
Eta nire ustez, gaur gaurkoz, erabat urrun gaude azpiratze faktore guzti guztiak
|
bai
teorian bai praktikan elkarlotzetik. Klase ezberdintasunak, adibidez, alde batera uztea erabat ohikoa da.
|
|
2018
|
|
|
Asmamen politiko bikainez, askatasun deitu zaio mendekotasun zibilari, eta, hala, ezabatu egin da askatasun zibilak eta eskubide patriarkalak zuten elkarrenganako mendekotasuna. Esklabotzaren aldaera guztiak inoiz behin betiko deuseztatuko badira, jatorrizko kontratuaren istorioaren bidez ezarritako kontrakotasunen egitura horretatik atera behar dira
|
bai
teoria eta bai praktika politikoa. Pauso horrek ez luke ahulduko askatasun juridikoaren garrantzia, kontratuaren doktrinaren aldekoek sarri dioten moduan; aitzitik, askatasun juridikoa eta berdintasuna erdiestea urrats beharrezkoa da emakumeak autonomiarako bidean jartzeko, eta beharrezkoa, orobat, gure gorputzaren integritatea babesteko.
|
|
2019
|
|
|
Euskal literaturaren loraldiaz mintzatzen gara, baina loraldirik bikainena, itzulpengintzaren miraria, bai praktikan, itzuliz? eta
|
bai
teorian
|
|
|
Horien nolakotasun nagusia, aldiz, partekatzeko eta ‘elkarrekin ekiteko’ nahia izan ohi da; hau da, borondatez eraturiko elkartasuneta elkarrekikotasun taldeak lirateke. Bestetik, harreman mota horiek,
|
bai
teorian baita praktikan ere, familiaren (modu estu eta mugatzailean ulertuta) alternatiba izan ohi dira, emakumeek abian jartzen dituzten proiektu propio eta apurtzaileetarako babes eta bultzada ezinbestekoa. Beraz:
|
|
2020
|
|
|
Mugimendu Feministak proposamen holistiko bat izatea lortu dugu, hau da, feminismoa lehen zuhaitz baten adar bat baldin bazen, gaur egun zuhaitz baten enborra da. Mugimendu Feministak,
|
bai
teoria feminista zein praktika feminista, ekonomia, komunikabide eta eremu judizialaren arloetan jardutea lortu du. Beste modu batean esanda, gure jendartea egituratzen duten eremu guztietan, feminismotik teorizatzea eta proposamenak garatzen hastea lortu dugu pixkanaka.
|
|
|
" Borroka armatua geure egiten dugu bitarteko ezinbestekoa delako klase borrokaren garapenean; eta ez dugu uste elite batek egin beharrekoa denik, baizik eta zabaldu behar dela eta euskal langileriak bere egin behar duela,
|
bai
teorian eta bai praktikan, bakoitzaren aukeren eta kontzientzia mailaren arabera. Hau da, herri matxinadako nukleoak sortu nahi ditugu...".
|
|
2021
|
|
|
Nekez uler daiteke aurreratu den guztia talde lanik gabe. Euskal literaturaren loraldiaz mintzatzen gara, baina loraldirik bikainena, itzulpengintzaren miraria, bai praktikan –itzuliz– eta
|
bai
teorian –itzulpengintzari buruzko hausnarketan sakonduz–.
|
|
|
Klase borrokari forma eman eta krisiz krisi dabilen errealitatearen ulermena zein berori gainditzeko antolakuntza izaten ari da Mugimendu Sozialista. Asmo horretan kulturari garrantzi handia eman diote,
|
bai
teorian, bai praktikan, eta Ekidak jakin minarekin batera sortu du debatea. Ez dute azpimarratzen COVID garaian hainbatetan entzun dugun prekaritatea, ez behintzat kultur langileen egoera isolatu gisa.
|