|
2000
|
|
|
gure itsasoak jada birrinduta ditugu, askotan agortuta, arrantza teknika erasokorren eraginez. Horrez gain, azken urteotan bai populazioak eta
|
bai
norbanako arrain kontsumoak gora egin dute.
|
|
|
herri eta nazio guztiek izan beharreko jomuga legez,
|
bai
norbanakoek eta bai erakundeek. Adierazpen honetan etengabe oinarrituta, alde batetik, eskubide eta askatasun hauen begirunea bultza dezaten irakaskuntzaren eta hezkuntzaren bidez eta, bestetik, nazio mailan eta nazioarte mailan arianarian neurriak hartuz, era eraginkorrean eta orokorrean ezar daitezen ziurtatzeko, bai elkarkide diren estatuetako herrien artean eta baita horien eskumenpean dauden lurraldeetan ere.
|
|
|
norbanako barnekoa, norbanakoen artekoa, posizionala eta ideologiarena. Posizionala garrantzizkoa da,
|
bai
norbanakoen artean eta baita taldeen arteanere, ematen diren erlazioak edo harremanak askotan asimetrikoak direlako; halakoetan, botere teoriaren arabera dominatzaile/ menpeko motako egoerak gertatzen dira, estatus teoriaren arabera prestigio altua/ prestigio baxua erako egoerakgertatzen dira, edo tamaina teoriaren arabera gehiengo/ gutxiengo egoerak; hauetako egoera bakoitzean, edozein prozesu e... Analitikoki maila ideologikoa maila posizionalaren antzekoa da, baina aplikazioaren aldetik maila zabalagoan ematen da:
|
|
2007
|
|
|
GNU/ Linux sistema arrakasta handia lortzen ari da, eta gero eta hedatuago dago
|
bai
norbanakoen ordenagailuetan eta bai erakundeetan, elkarteetan, enpresetan eta lan munduan erabiltzen diren ordenagailuetan. Horren arrazoiak beste sistema eragile batzuekin alderatuta dituen abantailak izan daitezke.
|
|
2008
|
|
|
Eta herritarraren ikuspegitik begiratzen badugu, bistakoa da zailtasunak dituztela maileguak eskuratzeko,
|
bai
norbanakoek eta bai enpresek.
|
|
|
Beste herrialde aurreratu batzuetan bezala, Espainiako herritarren aktibismoa aurrera doa osasun zerbitzu publikoen kudeaketan eta garapenean demokratikoki sakontzeko. Esparru judizialean eta legegilean aintzatetsitako gaixoaren “zentraltasunaren” ondoren, administrazioek agerian jarri behar dute herritarrek parte hartzeko duten borondate kolektiboa,
|
bai
norbanakoaren osasunari dagozkion erabaki klinikoetan eta osasun publikoko erabakietan, bai sistemaren beraren gizarte garapenean. Pazienteak informazio gardena, kalkulatua, garrantzitsua, ulergarria eta ebidentzia onenarekin bermatua behar du.
|
|
2009
|
|
|
Faktore hauek guztiek baldintzapen bereziak kontuan hartzera behartzen duteikertzailea gisa honetako lekukotzak aztertzerakoan. Gerra Zibilaren kasuan, inoizepaiketarik egon daitekeenik oraindik ere utopikoa dirudien honetan, bai etaerrudun zuzenak zigortzeko aukera gero eta urriagoa bihurtzen ari denean (biktimaeta lekukoak bezala, erantzukizun zuzena dutenak ere adinean gora doazen heinean) lekukotzek etorkizunean joka dezaketen papera oraindik ere zehazteke dago,
|
bai
norbanakoei dagokienez zein gizarte osoari dagokionez ere. Memoriaren eraikuntza, transmisio eta interpretazioak unean uneko baldintzapen emozional etatestuinguru sozial eta politikoei lotuta daudela kontuan izan behar dugu.
|
|
|
Datu zehatzen faltan, pentsatzekoa da, krisi egoera honetan indarkeria sexista gainditze bidean, aurrera egin beharrean atzera egiteko arrisku larria dagoela. Eredu kapitalista patriarkala salbatzeko ahaleginetan ari diren honetan, emakumeen askapen borrokan
|
bai
norbanakoak bai kolektiboak talka egiten du guztiz erroturik dauden balio matxista meneratzaileekin. Krisia ez da soilik ekonomikoa, jendarte eredua da aldatu behar duguna eta kostu handiz aldatzen ari garena.
|
|
|
Elebakartasuna, ezein hizkuntzatako elebakartasuna? gero eta gehiago izango baita iraganeko kontua eta salbuespen gero eta bitxiagoa,
|
bai
norbanakoen baitan, baita gizarte bizitzan ere. Testuinguru horretan, beraz, kontua ez da" guztia hizkuntza ofizial guztietara itzultzea", geureak ditugun hizkuntzei balio bera eta parekidetasuna aitortzea baizik, eta, jakina, aitormen horren araberako jokabide linguistikoak garatzea.
|
|
2010
|
|
|
Enpresek galera ekonomikoengatik arrazoi ditzakete kaleratze objektiboak,
|
bai
norbanakoenak bai kolektiboak, galeren gutxieneko iraupenik gabe.
|
|
2011
|
|
|
Ondorioa ere atera dute: hezkuntzaren onurak oso handiak dira
|
bai
norbanakoarentzat bai jendartearentzat.
|
|
2012
|
|
|
Psikologia antolatu orduko, XIX. mendean, psikologizazioa deritzogun kultura aldaketa eskerga aurreratua zen oso. XIX.etik hona, psikologia hegemonikoak portaeraren oinarri objektibo bat aurkitu nahi izan du, bai norberaren sakon organiko edo psikikoan,
|
bai
norbanakoaz gaindiko sistema edo printzipioetan. Gutxitzen joan da, beraz, psikologia jendarteko psikologia praktikoan ikusteko joera.
|
|
2013
|
|
|
Hasieratik ahalik eta jende gehienaren babesa eskatu dute,
|
bai
norbanakoena baita kolektibo, instituzio, alderdi politiko, sindikatu eta gizarte eragileena ere. Denen artean, aniztasunaren alde lan egingo duen sarea eraikiko da.
|
|
|
Azkenik, ez dugu ahaztu behar ingurumen faktore ugarik eragiten dutela elikagaien abusuan; esaterako, estresa Plazeraren eta sariaren sistema neurokimikoari ere eragiten dio. Azken batean, gehiegizko kontsumoan faktore askok esku hartzen dutenez, bai kanpokoak
|
bai
norbanakoarenak berarenak, eta ez duenez eragiten beste substantzia mendekotasun sortzaile batzuek sortzen duten adinako eragin indartsu edo kaltegarririk, ez da egokia azukrearekiko mendekotasuna ziurtatzea, ez eta mendekotasuna sortzen duten beste substantzia batzuekin alderatzea ere. Nolanahi ere, nutrizioan adituak bat datoz esatean ez duela zentzurik eta akats larria eta arrunta dela elikagaiak demonizatzea edo mitifikatzea.
|
|
|
Hasieratik ahalik eta jende gehienaren babesa eskatu du EH11kolore ekimenak,
|
bai
norbanakoena, baita kolektibo, instituzio, alderdi politiko, sindikatu eta gizarte eragileena ere. Denen artean, aniztasunaren alde lan egingo duen sarea eraikiko da.
|
|
2014
|
|
|
euskara erabiltzeko joeraz, eta gogoetarako joeraz. Bata eta bestea elkarreraginean garatzen dira, bai taldean eta
|
bai
norbanakoengan, eta bi fenomenoek elkarri eragiten diote. Gazteak JKko kide dira, besteak beste, elkarren artean euskaraz hitz egiten dutelako eta elkarrekin hausnartzen, gogoetatzen eta eztabaidatzen dutelako.
|
|
|
Gure habitata zaindu eta hobetzeko.Ingurumen hezkuntzak presente egon behar du
|
bai
norbanakoarengan bai komunitateetan, zertarako eta, bai indibidualki bai kolektiboki, gure inguruneaz jabeturik egoteko eta, oraingo eta etorkizuneko ingurumen arazoen aurrean jarduteko orduan, ezagutzak, balioak, trebetasunak, esperientzia eta baita erabakimena ere izateko.
|
|
2015
|
|
|
Euskararen alde egotetik, euskararen alde egitera. Zer adierazi nahi izan duzue horrekin. Ikusten genuen euskaraz bizitzeko hautu hori egin behar dugula,
|
bai
norbanakoei dagokienez, bai hizkuntz komunitate moduan ere, eta beste urrats batzuk egin behar ditugula euskararen alde egotetik euskararen alde egitera jauzi egiteko. Norbanakoak aktibatuz, gure inguru hurbiletik hasita gizartea eraldatuz, posible da maila politikoan eta juridikoan aldaketak eragitea.Zer egin dezakete herritarrek euskararen alde. Euskararen aldekotasuna oso zabala da; gaur egun, oso jende gutxik esango dizu euskararen kontra dagoela.
|
|
2016
|
|
|
Proiektu pertsonala Memoriarekin eta ahanzturarekin egingo dute jolas El Drogas eta (Des) Memoria Bandek, bai memoria kolektiboarekin,
|
bai
norbanakoarenarekin. Eta Sombras que la luz grita kontzertu berezia dela iragarri dute:
|
|
|
Akordio honen ardatz nagusia herritarrak izan behar direla uste dugu;
|
bai
norbanakoak, eta baita klub eta elkarteak ere; horregatik eskatzen dizuegu zuen babesa. Ekimena zenbat eta herritar gehiagok babestu, eta deialdian zenbat eta jende gehiago elkartu, orduan eta ozenago adieraziko dugu emakumeen kontrako indarkeria tinko gaitzesten dugula.
|
|
2018
|
|
|
Kontratua patriarkatuaren etsaitzat jotzen da, sexu menderakuntza zerraldo utziko duen kolpetzat, eta are erakargarriago bihurtu dute bai kontraktualismoak eta
|
bai
norbanakoa jabe gisa agertzen duen ideiak ere, hots, norbanakoak hain elkarren berdinak izanik bata bestearekin truka daitezkeela dioen ideiak. Ideia horri eginiko kritiketan, ordea, azpimarratu izan da norbanako horrek ez duela gorputzik, eta, beraz, ezta identitaterik ere; izaki batek, identitatea izango badu, nahitaez izan behar du gorputz bat.
|
|
2019
|
|
|
Eta larriagoa dena: fede txarra izan ezean, emakumea ezin da hartu langile soiltzat; haren produkzio gaitasuna bezain garrantzizkoa da haren ugaltze funtzioa, bai gizartearen ekonomian eta
|
bai
norbanakoaren bizitzan; garai batzuetan, haurrak izatea onuragarriagoa da goldea erabiltzea baino. Engelsek, ordea, ihes egin zion arazoari; komunitate sozialistak familia abolituko duela adierazi baino ez zuen egin:
|
|
|
Hatton Yeo, Klerq, Ohsako eta Newman (2001) autoreak belaunaldi arteko (aurrerantzean BA) erlazioak definitzen ditu, belaunaldi nagusien eta gazteen arteko truke bat balira bezala. «Truke» horrek bere gain hartzen ditu BA kontaktuan sortzen diren ikasketa eta onurak,
|
bai
norbanakoentzat bai gizarte ororentzat ere. Egoera horren aurrean autoreek honakoa azaltzen dute:
|
|
2020
|
|
|
Ezin dugu ahaztu bizitzen ari garen krisi honek bat egiten duela ingurumena eta jendartearentzat larriak diren beste krisi global batzuekin, hala nola biodibertsitatearen galera azkartuarekin edo klima aldaketarekin, azken hauek anbizio politiko eskasa dela tarteko oraindik konponbide argirik gabe jarraitzen dutelarik. COVID ondorioetatik osatzeko aukera,
|
bai
norbanako zein talde gisa, gure erresilientziaren eta eraldatzeko gaitasunaren araberakoa izango da. Bidegurutze historiko baten aurrean gaude:
|
|
|
Horri “neke pandemikoa” deitzen zaio. Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) bermatutako kontzeptua da, eta ondorio larriak izan ditzake,
|
bai
norbanakoaren osasunerako, bai taldearen osasunerako, ondoren azalduko dugun bezala. Baina adituek diote irtenbide bakarra osasun agintarien gomendioak betetzea dela, gero eta gehiago kostatzen zaigun arren.
|
|
|
Zinegotzi jeltzalearen iritziz, Oñatik martxan jarri beharreko epe motzeko beste soluzio batzuk badira eta horretarako baditugu gainera baliabideak Oñatin, bioekonomiaren baitan basogintza sustatzea, esaterako, bioekonomia horren lehengaia den egurra ekoizteko CO2a beharrezkoa izanik, horrek atmosferatik aipatu gasa xurgatzea dakar eta. Altunarentzat garrantzitsua da, halaber, norberak,
|
bai
norbanako modura edo kolektiboki, ingurumenean sortzen duen arrastoaren kontziente izatea eta arazoa eta balizko soluzioak ezagutzea. Bide horretan, datozen hilabeteetan jardunaldi batzuk prestatzeko asmoz dabil.
|
|
|
Ezin dugu ahaztu bizitzen ari garen krisi honek bat egiten duela ingurumenarentzat eta jendartearentzat larriak diren beste krisi global batzuekin, hala nola biodibertsitatearen galera azkartuarekin eta klima aldaketarekin; azken horiek, anbizio politiko eskasa dela medio, konponbide argirik gabe jarraitzen dute oraindik. COVID ondorioetatik osatzeko aukera,
|
bai
norbanako gisa eta bai talde gisa, gure erresilientziaren eta eraldatzeko gaitasunaren araberakoa izango da. Bidegurutze historiko baten aurrean gaude:
|
|
|
" Egoera honek" norbanakoarengan galdera nahiko existentzialista ekar dezake: gure lanaren balioa eta bestelako lan batzuen balioa zein den galdetuz, zein ote diren lanbide erabilgarriak,
|
bai
norbanakoentzat bai kolektiboki. Eta, ze balio ematen diogu baserritarren lanari?
|
|
|
Lehen esan dugu, bai, elkarrekiko zaintza ardatz jardun duela komunitateak,
|
bai
norbanakoek, bai eragileek ere. Zaintza hizkuntzaren ikuspegitik garatzeko beharra azaleratzeaz gain, horren exekuzioa ere egin da hainbat modutara.
|
|
|
Lehenik eta behin, iritzi publikorako eta sozializaziorako (baita sozializazio politikorako ere) espazioak aldatu egin dira,
|
bai
norbanakoentzat, bai taldeentzat. Hori, funtsean, bi arrazoirengatik gertatzen da:
|
|
|
Guztiek bat egiten dute zera honetan: kontziente izateko prozesuak ahal direla sortu, ahal direla landu,
|
bai
norbanakoan (Varela), bai komunitatean (Scharmer).
|
|
|
Taldea osatzen zutenak hasi ziren sormenari ateak irekitzea salbazioaren ideiarekin lotzen, hau da, norbanakoaren zein herriaren kezka eta nahigabeak gainditzeko moduetako bat sormenaren bideak jorratzea izan zitekeela pentsatzen. Sortzea izateko era bat da,
|
bai
norbanako gisa, bai kolektibo gisa. Irigaraik, bere etorriaren ahalaz, metafora eder batez azaltzen du nola uztartu daitezkeen norbanakoa eta kolektiboa:
|
|
2021
|
|
|
Lehenik eta behin, kultur ondare legez ikusten du LIR3 k literatura, euskal identitatea eraikitzeko eta ardazteko oinarrizko osagai gisa,
|
bai
norbanakoaren identitateari dagokionez, bai identitate kolektiboari begira ere:
|
|
|
Hartzaileari edo irakurleari begira jarrita, irakurle komunitateak eraikitzeko apustua egiteko proposatzen du GE2 k. Irakurleak saretzeak eta antolatzeak literatura kontsumituko duten horien arteko komunikazioa eta ezagutza, esperientzia edota iritzien transmisioa errazten du, eta irakurlea ahalduntzeko eta ikusgarritasuna emateko parada zabaltzen du,
|
bai
norbanakoari dagokionez, bai kolektibo gisa. Hartara, euskal irakurleen kolektibo sendo bat dagoela jakitea, antolatuta edo gabe, zutabe garrantzitsu bihur daiteke literaturaren babeserako, Latinoamerikan booktuberren fenomenoa izan daitekeen legez, esate baterako.
|
|
|
Euskaldun gisa onartua izateak norbanakoak nahiz kolektiboak munduan duen lekuarekin eta balioespenarekin lotura dauka, eta, Morgensen ek (2021) definitzen eta aztertzen eta, orobat, erlatibizatzen dituen identitate indibidualerako ezaugarri zentralak8 kontuan hartuz, hizkuntzak eskaintzen duenak, kasu honetan, norbanakoari zein kolektiboari, singulartasunari uniqueness, ingelesezko jatorrizkoan erantzungo lioke. Hots, euskarak ezaugarritu egiten du euskalduna eta euskaldungoa modu singular batean, ez bitxikeria gisa edo desberdintzeko beharraren ikuspuntutik, baizik eta errealitatean modu jakin batean kokatzen du
|
bai
norbanakoa, bai kolektiboa, eta mundu ikuskera jakin bat eskaintzen dio, beste hainbatekin bateragarria izan daitekeena, baina hori singularra da. Euskal hezkuntzak hori eskaintzeko, sakontzeko eta balioesteko ardura dauka, singulartasunari dagokionez baino, errealitate aldakor eta likido horren aurrean," iraunkortasun" terminoetan (op.: 59).
|
|
|
Pandemiaren zenbakiak asko jaitsi diren arren, gure artean kasuak gorantza hasi dira, eta ospitaleratzeak ere bai. Neurriak asko lasaitu diren uneotan, zer egin genezakeen pentsatu genuke, bai osasun erakundeen aldetik,
|
bai
norbanako gisa ere.
|
|
2022
|
|
|
Eta aldaketarik ez dator. Urteak urteak etorri, lehengo inertzien eta jokabideen mendeko gaude, bai makropolitikaren jokoan euskararen lege xaharkituak berritzeko kontsentsu falta beti,
|
bai
norbanakoen eta taldeen hizkuntz portaeren mailan ere.
|
|
|
Aurrez esan bezala, askotariko jatorrietatik datozen migratzaileekin egin dute lan bailarako boluntarioek;
|
bai
norbanakoek eta baita eragileek eta elkarteek ere. Caritas da horietako bat eta Hotz Oñati beste bat.
|
|
|
Norbanakoei buruz mintzo naiz orain ere (enpresa eta beste eragile batzuei buruzko hausnarketa hurrengo atalean). Ingurunean inpaktua murriztearen ardura denen esku dago,
|
bai
norbanakoen esku, bai eragile handien esku: enpresak, gobernuak eta abar.
|
|
2023
|
|
|
Askotariko podcastak daude azkenaldian; perretxikoak moduan hazten dira edonon. Euskarazkoak ere ez dira gutxi, bai hedabideek sortutakoak, bai elkarteek,
|
bai
norbanakoek martxan jarritakoak. Baina entzuten al dira?
|