|
2007
|
|
|
Nafarroan bortzak egin dira (1989an, 1993an, 1997an, 2001ean eta 2006an). Neurketaren xehetasun metodologikoetan ez naiz luzatuko, baina bai aipatuko dut aurreko neurketan (2001ekoan) euskararen erabilera Nafarroako 41 udalerritako karriketan neurtu bazen ere,
|
azken
honetan (2006koan) 13 udalerritan baino ez dela egin. Handienetik txikienera:
|
|
|
Nafarroan bortzak egin dira (1989an, 1993an, 1997an, 2001ean eta 2006an). Neurketaren xehetasun metodologikoetan ez naiz luzatuko, baina bai aipatuko dut aurreko neurketan (2001ekoan) euskararen erabilera Nafarroako 41 udalerritako karriketan neurtu bazen ere,
|
azken
honetan (2006koan) 13 udalerritan baino ez dela egin.
|
|
|
Tipologia soziolinguistikoagatik Tafalla Tuteraren aldean para genezake baina ikusiko dugu nola
|
azken
honek 2006ko neurketan izan duen emaitzak bereziki azaltzeko bide ematen duen.
|
|
|
Gaztelania eta ingelesa dira kultura menderatzaile biren adierazpideak, eta bakoitzak eragiten dio berarekin edo beraren ondoan bizi den kulturari, eta, horren ondorioz,
|
azken
honen hizkuntzari. Halandaze, egin diezaiogun itaun hau geure buruari:
|
|
2008
|
|
|
lorpenak eta erronkak). 1986ko Euskararen legeak eta zonaldekako banaketak izan duen eragina aztertzen da, A, G eta ereduek izan duten bilakaera eta
|
azken
hau hartzen ari den erreferentzialtasuna.
|
|
2009
|
|
|
Bada, oreka eta irtenbidea aurkitu zaion funtsezko arazoa hauxe da: Erkidego elebidun batean, non hizkuntza ofizialetako bat biztanleen zati batek soilik ezagutzen duen, nola uztartzen diren hizkuntza erabiltzeko eskubidea eta hizkuntza dela-eta diskriminatua ez izateko printzipioa,
|
azken
honek dituen aukera guztiak kontuan izanik. Honetara, Hizkuntza Erregionalen edo Gutxituen Europako Kartak —Estrasburgon egin zenak 1992ko azaroaren 5ean eta Espainiak berretsi eta argitara eman zuenak 2001eko irailaren 15eko Estatuko Aldizkari Ofizialean— aipatu arazoa zerbait argi dezake, bere 7.2 art.ak zera xedatzen baitu:
|
|
|
Oreka eta irtenbidea aurkitu zaion funtsezko arazoa hauxe da: Erkidego elebidun batean, non hizkuntza ofizialetako bat biztanleen zati batek soilik ezagutzen duen, nola uztartzen diren hizkuntza erabiltzeko eskubidea eta hizkuntza dela-eta diskriminatua ez izateko printzipioa,
|
azken
honek dituen aukera guztiak kontuan izanik.
|
|
2010
|
|
|
alsaziera, bretoiera, frankosoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain provenzera, euskara, katalana, korsikera, oil hizkuntzak, okzitaniera. halere, kolonizazioaren ondorioz, frantses estatuak kontinente denetan lurralde kopuru handia kudeatzen du oraino. 1999an hezkuntza nazionala, ikerketa eta teknologiaren ministroak eta kultura eta komunikazioaren ministroak galdetua bernard Cerquiglini irakasleak oihartzun handia izan duen Les langues de France txostenean 75 hizkuntzak zerrendatu zituen2 noski aurkezpen honetan leku zabala emanen diogu hizkuntza legeriari, baina ere ideologia ofizialari,
|
azken
honek lehena baldintzatzen baitu. ordena kronologikoari jarraituko zaio, hau baita errazena garai bateko ekitaldiak aurkezteko, bereziki legeriaren kasuan legezko testuak emendatzen direlako azkena aitzinazkenari zerbait gehitzen edo kentzen diolarik, ordezkatzen ez badu. txosten ofizialen kasuan hautaketa bat eginen dugu, hautaketa era batez subjektiboa, gure ustez oihartzun edo eragin handia iz...
|
|
|
Curriculum hori bezain garrantzizkoa izan zen frai pedro gaztearentzat fraide egin eta agustindarretara sartzea(). unibertsitateko beste irakasle handien artean" etxeko" bi bere ondoan izango zituen fraide egin berriak: Frai luis leon goa (1558..) eta frai Juan gebara agustindarrak(
|
azken
honek 1565ean hartu zuen Salamancako bere katedra) 18 hauen irakaskuntzatik jasotakoaz gain, frai luis i bere idatz eredua ikusi eta ikasi ahal izan zion, izan ere 1561ean burutu baitzuen honek Salamancako komentuan Kantarik Ederrena ren gaztelaniazko itzulpena, inprimatu gabe eskuizkribu ugaritan zabaldu zena. Frai luis gan bi balio eredugarri ikusi ahal izan zituen, exegetarena eta idazlearena. agustindarren inguru hau zinezko eskola izan zen nafarrarentzat, etxeko hurbiltasuna zuena eta historiak aitortu dien bikaintasun jasokoa, gizarteko kultur premia kristauei kalitate handiko modernotasunez erantzun nahi ziena. horretan, aipatutakoei beste izen agustindar bat ere gehitu behar diegu, alonso gudiel.
|
|
2011
|
|
|
gogoeta sakona eta, batez ere, saio bizia eskatzen duen lana. horregatik egiten du koldok berehala, ia lerroarterik galdu gabe, Azaolaren aipamena:
|
azken
honek" ha hablado de ‘la gran cuestión lingü� stica que, lejos de haber sido resuelta, no ha sido todav� a ni siquiera planteada correcta y satisfactoriamente’". hortik abiatu da, berak gaingiroki seinalatu duen bidea argi mugarritu eta ibilerraz bihurtu nahi bada. zer esan nahi du horrek guztiak, koldoren argudio bideaz zuzen jabetu bagara. Bizi garen lekuan eta unean bizi (eta biziko) garelarik, Bizi garen lekuan eta unean bizi (eta biziko) garelarik, euskaldunok azken mendealdi luzean jasandako transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politikooperatiboak jasan ditugularik, aurrera begira ganorazko bizibide bat diseinatzekotan euskara eta erdara (k) bere hizkuntzaerrepertorioan integraturik izango dituen hiztun elkartea izan behar dugula. euskaldunok azken mendealdi luzean jasandako transformazio demografiko, ekonotekniko, soziokultural eta politiko operatiboak jasan ditugularik, aurrera begira ganorazko bizibide bat diseinatzekotan euskara eta erdara (k) bere hizkuntza errepertorioan integraturik izango dituen hiztun elkartea izan behar dugula. zazpi probintzietako hiztun guztiek eskualde, jardun gune, harreman sare, adierazbide eta situazio guztietan euskara hutsez (edo nagusiki euskaraz) egingo duten formulazioak ez digula balio. erdal esparruak biltzen eta osatzen gaituen formulazio sinkretiko bat darabil Mitxelenak buruan:
|
|
2012
|
|
|
— kaleko emanaldietan jaiaren, festaren, umore onaren, ondo pasatzearen, pozaren inguruan (hau da, arazoak alde batera utzi eta itzuri egiteko) herritarrak biltzeko duen gaitasuna. eta beste hiru faktoreak eragin handikoak izanagatik ere, gaude,
|
azken
hau dela taldea gehien preziatzeko arrazoia. hammelingo xirulariak nola, halaxe jartzen baititu herritarrak kantuan eta dantzan eurei segika, batuta.
|
|
|
Orain arte, neurketaz neurketa puntu bateko igoera izaten zen, baina
|
azken
honetan ez da hori gertatu. Are gehiago, puntu erdi bat jaitsi da.
|
|
2013
|
|
|
familia (anai arrebekin, gurasoekin...), auzoa eta lagunak (herriko edo auzoko lagunak), kultura kontsumoak (telebista, irratia, musika...) eta aisialdia (eskolaz kanpoko hainbat ekintza). Arrueko azterketetan baliatu izan dugun jardun guneen hautaketa hau Gela argazkian erabiltzen denaren oso antzekoa da7, eta
|
azken
honen oinarria berriz, bat dator C. Baker ek 2001ean hezkuntzaren testuinguruan elebitasun mailak neurtzeko gehien erabiltzen diren analisiak deskribatzean proposatzen duenarekin (Baker 2001).
|
|
|
Oro har, diote ikasleek idatzizko hizkuntza baino nahiago dutela ahozko hizkuntza
|
azken
honetako proposamenak dinamikoagoak eta ezberdinagoak direlako (erabiltzen dira, rol jokoak egiten dira, praktika gehiago daude, ez dago hainbeste fitxa, eta abar), azken baten, gelako dinamikak ere aldatu egiten direlako.
|
|
|
irakasleek aitortzen dute ikasleentzat motibagarri direla jarduerak; ikasleentzat interesgarri direla proposatutako gai eta jarduerak, eta horrek guztiak eragiten duela ikasleen motibazioan. Oro har, diote ikasleek idatzizko hizkuntza baino nahiago dutela ahozko hizkuntza
|
azken
honetako proposamenak dinamikoagoak eta ezberdinagoak direlako (ikus entzunezkoak erabiltzen dira, rol jokoak egiten dira, praktika gehiago daude, ez dago hainbeste fitxa, eta abar), azken baten, gelako dinamikak ere aldatu egiten direlako.
|
|
2015
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak eta jende euskaldunak egindako lanak berebiziko garrantzia izan zuten gaur egun dugun egoeran, hamaika aldiz esan zuten moduan, egoera asko hobetu baita. Honen harira, funtsezkoa izango da euskaldunek eta Eusko Jaurlaritzak lan egiten jarraitzea, eta
|
azken
honen kasuan, biztanleria aktibatuko duen hizkuntza politika ausartak abian jartzea. Edonola ere, beraien hitzetan, euskaldun guztiek euskaraz hitz egiteko gogoa eta beharra darie, eta erabilera sustatu eta bermatu beharra dagoela argi dago, orain eskuetan ez dugun paradigma berritzaileren batekin.
|
|
|
Hamaika aldiz esan zuten moduan egoera asko hobetu baita. Honen harira, funtsezkoa izango da euskaldunek eta Eusko Jaurlaritzak lan egiten jarraitzea, eta
|
azken
honen kasuan, biztanleria aktibatuko duen hizkuntza politika ausartak abian jartzea. Edonola ere, beraien hitzetan, euskaldun guztiek euskaraz hitz egiteko gogoa eta beharra darie, eta erabilera sustatu eta bermatu beharra dagoela argi dago, orain eskuetan ez dugun paradigma berritzaileren batekin.
|
|
|
Bukatzeko, UNESCO eta EGIDS en arteko alde nabarmena konplexutasunean dagoela argi dago, eta hori, zalantzarik gabe, ona zein txarra izan liteke
|
azken
honen mesedetarako. Alde batetik, ona EGIDS eskala pasatzea errazagoa delako, eta bestalde, txarra, hizkuntza baten egoera oso azaletik deskribatzen duelako.
|
|
2016
|
|
|
Gehienek gehiago dute urbanotik landa gunetik baino. Beraz, euskararen intentsitate indize batera joko bagenu euskararen ezagutza tasa eta euskaldunak eskualdeka nola banatzen diren ikusiz eta uztartuz, euskarari legozkiokeen kontuetan Donostialdeak Bilbo Handiari nagusigoa kentzen dio eta
|
azken
honi asko hurbiltzen zaio Urola Kosta. Bai eskualde honek eta baita bere atzetik datozenek barne hartzen duten euskaldunen kopuruko zifra baino altuagoa lortzen dute intentsitate indizean, beraz estrategikoak dira euskara eta hiriaren arteko talkan.
|
|
|
harreman formaletan, alegia, erakundearekin edota erakundearen kontrol eta ebaluazioaren mende egiten diren jardunetan, euskara da nagusi, euskara da araua (euskarazko ereduetan ibili direnentzat); baina, erakunde jokaerak ez direnetan etxean zein inguru hurbilean ikasitako hizkuntza erabiltzen da inguru berekotzat jo daitezkeen ikaskideekin. Jakina,
|
azken
honek esan nahi du gaztelera erabiltzera izango dela joera handiena, kopuru aldetik behintzat. Egoera bestela definitu ezean.
|
|
2017
|
|
|
Laburpena. Jarraian duzuen ikerketa honetan ikertzaileak gazteek hitanoa zein balore eta usterekin lotzen duten jakin nahi du eta aldi berean Eskoriatzako kasu bat azaltzen saiatzen da non,
|
azken
honetan, gazteek hitanoarekiko hurbilpen bat egin duten. Hau da, gazteak hitanoa erabiltzen hasi dira lehen erabiltzen ez zutenean.
|
|
|
Gure ikerketa eremuan desberdintasunak handiak dira Tolosaldearekin alderatzen badira baina Eskoriatzan eman den fenomenoa
|
azken
honekin alderatuko daitekeela pentsatzen dut. " Kutsadura" ez da beraz berez ematen den fenomenoa; funtsean behar bat dagoelako ematen da.
|
|
|
Hau esanik argi geratzen da aurrean dagoenarekin norberak daukan konfiantza garrantzitsua dela hitanoaren erabileran. Bestalde, euskarako tratamenduek ohiturazko izaera dute eta honek batekin edo bestearekin modu batean edo bestean hitz egitea baldintzatzen du
|
azken
hau kontutan hartzeko aldagaia izanik.
|
|
|
bizi behar duten askotarikoan zentzuzko erabakiak eta jokaerak izateko errealitate sozialak asmatzen eta antolatzen dituzte. egoeraren deskripzioak, esaterako, erruz egiten ditugu ezagutza arruntean, zentzua ematen diguten narrazioak ehuntzen ditugu elkarrekin, eta zentzuzkoa da haietan nork bere jokaera bermatzea. zientziaren ospea eta itzala hazi ahala, gero eta ziurragoa da diagnostiko eta narrazio horietan jakintza tekniko eta adituaren ekarpenak erabiltzea, tekno zientzietatik datorren jakintza berme iraungarriagoa delako: metodo horiek objektibatze era ziurragoak direlako, eta ez objektiboagoak direlako(
|
azken
hau sinesten badugu ere). kasu guztietan, hala ere, metodoak eta haien bidez sortutako objektuak, hala nola horietan oinarrituko diren ekinbideak eta esku hartzeen ebaluazioak, ez dira egiaren jakintza hutsaren argitan juzgatu behar: ekintzarako direnez, efektuei begira egin behar dira judizioak. desrosièresen tesiek diote maiz estatistikan eraikitzen diren jakintzakategoriak, ekintza kategoriak eta haien ebaluazioak egiteko neurketatresnak batera doazela, eta elkartze hartatik lortzen dutela irauteko indarra.
|
|
|
3 HIzKUnTzA GEnEROAREn ISpIlUAn BARREnA lewis Carroll en liburu ezagunaren alizia pertsonaiak ispiluan barrena egin zuen bidaia erabili nuen lezo eta pasaiako gazteen artean burututako ikerketaren irudi gisa. aliziaren ibilbidean gai asko azaltzen dira bidean topatzen dituen pertsonaia bitxi ugariren bidez, eta hizkuntza horietako bat da. alizia eta humpty dumpty arrautzaren arteko elkarrizketan
|
azken
honek hala dio:
|
|
|
1.1 Ikerketaren testuingurua egun, gizarte eleanitz eta kultur askotarikoak topatzea da ohikoena. oro har, gizarteak gero eta pluralagoak dira eta elebakartasuna da salbuespena" (arnau, 1992: 11). euskal herria nazio berezia da eta nahiz eta euskara izan euskal herriko hizkuntza propioa (10/ 1982 euskararen normalizazio legea: 2.artikulua) bina hizkuntza bizi dira nazioa finkatzen den bi estatuetan (gaztelania/ euskara; frantsesa/ euskara), orekatua ez den gizarte elebitasunean daudenak eta gaztelania eta frantsesa direla gehiengoaren hizkuntza; zehatzago, gaztelania hego euskal herrian eta frantsesa ipar euskal herrian. hego euskal herria nafarroa eta euskal autonomia erkidegoak (eae) osatzen dute.
|
azken
honetan indarrean dagoen euskararen normalizazio legea XX. mendeko 80ko hamarkadakoa da. 1991ean eaen populazioaren %24.1 ziren euskaraz komunikatzeko gaitasuna zutenak. ordutik, datuak nabarmen egin du gora; izan ere, 2011n gizartearen %33.9 da euskaldun (Vi inkesta Soziolinguistikoa, 2016).
|
|
|
2009an %62k egiten zuen euskaraz; erdiek baino ez hiru urte igaro ondoren. 2017an, behatutako elkarrizketen %40a besterik ez da euskaraz. aurreko ikerketak eskoriatzan burututakoak izan badira ere, 2017an eskoriatzako eta aretxabaletako datuak jaso eta bereizi dira.
|
azken
honetan, elkarrizketa guztien %35 da euskaraz; horrenbestez, zalantzarik gabe esan liteke gaztelania dela nagusi. taulan argi ikusten da euskararen erabileraren bilakaeraren norabide beheranzkoa eta, ikasleen artean, huhezin, gero eta euskara gutxiago entzuten dela bistan da. 2009 epean 12 puntuko beherakada izan zen 3 urtetan. eta azken 5 urteotan, jaitsiera ere nabaria izan da, 10 puntukoa hain zuzen.
|
|
2018
|
|
|
Euskararen erabilera zein den neurtzeko, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak tipologia bat definitu du: etxeko erabilera, lagunartekoa eta eremu formal;
|
azken
honetan, erabilera pribatua (dendak eta banketxeak) eta erabilera publikoa (osasunzerbitzuak eta udal zerbitzuak).
|
|
|
Datu esanguratsuen bila, jaiolekuei erreparatu diegu. Dena den, kasu honetan ere, oso joera antzekoak ikusi ditugu; izan ere, gehienak Hego Euskal Herrian jaiotakoak dira, Ondarroan %81, 54 eta Bermeon %82, 63(
|
azken
honetan Nafarroa salbu). Horietatik Bizkaian jaioak dira %75, 6 Ondarroan, eta %81, 54 Bermeon.
|
|
2019
|
|
|
Nola, euskaldun guztiok elebidun garen honetan, hizkuntza baten baino gehiagoren jabe?
|
azken
honetaz (eta, bide batez, aurrekoaz) badugu erantzun argia, dakigula inork ezeztatu gabea: " bilingualism is presumably acquired much as all other societally normed behavior is acquired; by exposure to and interaction with a community that lives in accord with the norms of usage(..)" 13 gurera etorriz:
|
|
2021
|
|
|
Ofizialtasunaren bidez, hizkuntza bat botere publikoen komunikazio hizkuntza bihurtzen da,
|
azken
honen erabilpenari balio juridikoa emanez eta norbanakoen eta botere publikoen arteko komunikazioa hizkuntza ofizialaren erabilpenaren derrigortasunean oinarrituz (Pierré Caps, 2004). Hizkuntza eskubideak, berriz, norbanakoei edo hizkuntza komunitateei aitortzen zaizkien eskubideak dira, non haien hizkuntza hainbat eremu publiko eta sozialetan (irakaskuntzan, administrazioan, zerbitzu publikoetan, aisialdian, lan harremanetan...) erabiltzeko eta hizkuntza horretan artatuak izateko eskubidea onartzen zaien.
|
|
|
Hizkuntza jarrerei buruz ari garenean hizkuntza batekiko alde edo kontra erantzuteko edo ekiteko joeraz ari gara. Hala, kontzeptu hau motibazioarekin egon daiteke lotuta; izan ere,
|
azken
honek azalduko luke, esaterako, hizkuntza bat ikastea edo erabiltzea bezalako ekintzak gauzatzearen arrazoia, hots, ekintza edo jokabide bat eragiten duten indarren bilduma (Uranga, 2021).
|
|
2022
|
|
|
Edonola ere, helburua ez da garaiaren irakurketa zehatza egitea; besterik gabe, hizkuntza eta kulturaren biziberritzearen lehen olatu honetan hizkuntza eta kultura batera biziberritu zirela erakutsi nahi izan da. Izan ere, Lore Jokoak, bertsolaritzak, euskarazko literaturak zein Eusko Ikaskuntzak(
|
azken
honek hizkuntzaren alde egindako guztiarekin) erakusten dute hizkuntzaren biziberritzea testuinguru kulturalaren biziberritzearekin batera garatu zela, testuinguru amankomun batean alegia.
|
|
|
Hizkuntzaren izaeraz asko idatzi da, eta orokorrean, auzi korapilatsua izan ohi da. Finean, hizkuntzaren izaera gizakiaren izaeraren gaian kokatu ohi izan da, eta
|
azken
honen gaineko debateetan alderdi biologiazale zein kulturalistako muturreko argudioak erabiltzen direnez (Arrieta, 2019), hizkuntzaren izaerari buruz hitz egiterakoan ere argudioen tamaina antzerakoa izan ohi dela da gure iritzia.
|
|
|
Mudak egitea bi faktore nagusik eragin die edo, bestela esanda, bi lekutan edo momentutan garatu dituzte mudak: kanpinean eta unibertsitatean,
|
azken
honen kasuan, parte hartzaile guztiek egin dutelarik muda.
|
|
|
Hain zuzen ere, mudak egitea bi faktore nagusik eragin die edo, bestela esanda, bi lekutan edo momentutan garatu dituzte mudak: kanpinean (27) eta unibertsitatean (28),
|
azken
honen kasuan, parte hartzaile guztiek egin dutelarik muda. Bestela esanda, Pujolarrek eta bestek (2017) Katalunian ikusi zutena ikusi dugu guk ere Nafarroan:
|