|
2000
|
|
|
Hasieretako eta gogorrenetakoena Max Horkheimerrek" Der Neueste Angriff auf die Metaphysik" [Metafisikaren aurkako eraso berriena] 1937ko idatzian agertutakoa izan zen1 Zirkuluko filosofoek zeukaten munduaren ikusmolde zientifikoa zulatzeko argitaratuta berariaz, frankfurtarraren lana, Vienako Zirkuluko partaide batzuen jarrera bere ustez behintzat inkontsekuentearen aurka zuzendu zen. Zehatzago esanez, beren postulatu politiko liberalaren eta beren filosofiaren arteko urruntasunak ekar zezakeen kontraesanari begira,
|
azken
honek arrazoimen iraultzaileari uko egitea besterik ez baitzekarren, bere ordez arrazoimen erreakzionario eta instrumentala jartzeko. Horkheimerrentzat munduaren ikusmolde zientifikoa, hau da, Vienako Zirkuluak aldezten zuen filosofia zientifikoa, muga arriskutsuegia zen pentsamenduarentzat eta, areago, gizarte industrialaren menpe egoteko bide erosoegia ere bai (122 orr.).
|
|
|
Zirkuluari interesatzen zitzaion ezagutzaren teoriarekiko Humeren lan garrantzitsuenak A Treatise of Human Nature [Giza izatearen tratatua] (1739) eta An Inquiry Concerning Human Understanding [Giza ezagutzari buruzko ikerketa] (1748) ziren7 Hume, zientzia moralaren Newton antzeko bat legez onartua izan zen,
|
azken
honen metodoa nahi baitzien erantsi giza zientziei. Naturaren zientziaren eta Humeren metodoaren arteko paralelotasuna garbia da:
|
|
|
Nabaria da, beraz, Neurathek eta Schlickek zituzten bizitzeko moduak oso desberdinak zirela, baita bateragaitzak ere. Neurathek ez zituen gustuko Schlicken joera aristokratikoak, eta
|
azken
honek jasanezintzat jotzen zuen bestearen antz proletarioa. Baina aldea, beren jarrera sozio-politikoetan ez ezik, urruntasun filosofikoan ere nabaritzen zitzaien, eta inork ezin izan zuen haiek sekula adiskidetu.
|
|
|
—Aise imajina dezakegu, adibidez, tribu baten erregeak begi guztien bistatik kanpo izan behar duela, baina baita tribuko gizaki bakoitzak ikusi behar duela ere. Egiaz,
|
azken
hau ez da gutxi gorabehera kasualitatez gertatuko, baizik eta jendeari erakutsia izango zaio. Agian inork ez du hura ukitzeko baimenik, baina agian guztiek ukitu behar dute.
|
|
2001
|
|
|
3) Froga ontologikoa, esperientzian oinarritu gabe a priori abiatzen dena adigai soiletatik. Kanten esanetan hirugarrena da froga nagusia, aurreko biek ere bertan baitute beren funtsa; beraz, pentsalariaren analisia
|
azken
honetatik hasten da.
|
|
2003
|
|
|
Baina urteko higidura hain nabarmen kontraesaten duten esperientziak, egiaz, hain handiak dira beren itxurazko indarrari dagokionez, ezen, berirro diot, nere txundidurak ez duela mugarik hauxe pentsatzen dudanean: Aristarko eta Koperniko gai izan zirela arrazoimenak zentzumenaren gain nagusitu zedin harik eta,
|
azken
honen kalterako, bi ikertzaileontzat lehena beren ustearen gidari bilakatu zen arte. (Galileo Galilei, Dialogue Concerning the Two Chief World Systems, itzul.
|
|
2005
|
|
|
Azken hori da abstinentziaren legea; lehena, errugabetasunarena. Lehenengo hartatik dator bizitzaren segurtasuna;
|
azken
honetatik, aldiz, jabetzak mugatzea eta sona handiko esamolde hura: zurea eta nirea[...]
|
|
|
Deskribapen berezi baina oso bat, benetako euskal herri leinuaren monografia bat, burutzeko ahalegin honetan, egiaz, saiatu egingo naiz oztopo horiek guztiak gainditzen eta niregan bertan dagoen oztopo handiagoak (aldez aurretik hau aipatzeak ez dakarkio ezer onik irakurleari) uzten didan bezainbeste argitasun eskaintzen. Euskaldunak euren ohituren, hizkuntzaren eta historiaren arabera ezaugarritzen ahaleginduko naiz,
|
azken
honen barruan jakina Espainiar penintsularen jatorrizko biztanleei buruzko ikerketa osoa kokatuko delarik. Ondoren bakarrik erantzun ahal izango diogu galdera honi:
|
|
|
Kontuan hartzekoa da, zentzu honetan, ezinezkoa dela gizakiaren formazioa asebetetzea, haren formazio teoriaren arabera, kanpoko munduari buruzko ezagupen objektiboen jabetzearekin bakarrik. Zeregin hau benetan da garrantzitsua baina, egiaz, ez da nahikoa norbaitek bere burua pertsona bezala guztiz osatzeko, alegia,
|
azken
honetarako beharrezkoa da gainera batek bere barruko edo berezko ahalmenei bide ematea. Azken finean, intelektoak ez du gizabanakoaren nortasuna agortzen eta, beraz, garapen kognitiboak ere ezin du garapen pertsonala ordezkatu.
|
|
|
Lehen kasuan, nahikoa izango litzateke erabat ziurrak eta egiaz oinarrizkoak diren analogiak aurkeztearekin; azkeneko kasuan, berriz, analogi arrasto txikiena erakusten duen puntu bakoitza aztertu litzateke. Ze,
|
azken
honetan, gure obligazioa analogia hori txoko txikieneraino jarraitzea da, nahiz eta honetan guztian geroko ikerketek agian etekin aberatsagorik ez emateko arriskua egon. Zatitze linguistikoaren azken emaitza, beraz, bikoitza da:
|
|
2006
|
|
|
Giza kontzientziak bi osagai baititu: Begriff edo adigaia eta Anschauung edo intuizioa, eta
|
azken
honi dagokio gizakiari emaniko edukia (beti ere ugaria), gizakiak sortua ez dena. Ugaritasun hori, bestalde, espazioan eta denboran ageri zaigu ezinbestean.
|
|
|
Guztiz izango ez balitz, pitxer apurtua bat letorke pitxer osoarekin, pitxer" biok" ez baititu ezerezak elkarrengandik bereizten. Hala ere, pitxer hautsia inola ere ez dator bat pitxer osoarekin,
|
azken
honen barruan, esate baterako, ardoa sar baitaiteke, eta aurrenekoan berriz ez. Orain biren arteko pitxerrak zerbait izaten jarraituko balu, baina, bitartean, pitxer izateari utziko balio, hautsiriko zerbait hori bestelakotu eta osorik zen zerbait horretatik guztiz bereizi eta desberdinduko litzateke.
|