|
2001
|
|
|
Eta euskara, ispiluan sortzen den mundua, eta jeinuarena, arrunkeriatik ihes egiten duenarena, maila berberean daude. Baina proposamena eskuin ezker idazteak azken gai dena muturreraino eramatea arriskutsua da, poema honetako
|
azken
bertsook ahuntz hizkuntza baino ez baitira, eta teorizazio ortzi mugan jeinuaren hitza, jerga bihurtzen baita.
|
|
|
Liburuan azaleko ipotxak ere geldi daudelarik, higiduran badirudite, geldirik mugitzen ari badira ere, Sarrionandia eta Eliot en arteko joeren artean lotura bat baino gehiago egin dezakegu, pentsatzen badugu nola ixten duen
|
azken
bertsoak liburua, zein neurritan den" atea hersteko hori" liburuaren itxieraren metafora, nola biltzen diren idazketa berean atea eta liburua, pertsonaiaren keinua atea hestekoan, eta irakurlearena liburuko azken orrialdeari buelta ematerakoan. Ekintza batasun hau ez da bakarra.
|
|
|
" Errealista" deituko diogu lehenik poesia honi, hitza poema horretan aurkitu dugulako, aipaturiko
|
azken
bertso horretan.
|
|
2002
|
|
|
Haietan, txabola aurrean duen ombu arbolari mintzo zaio, jaiotetxe atariko intxaur handia eta inguruko gaztainadia biziarazten dizkiola maitekiro kantatuz. Eta Otañori ezagutzen zaizkion
|
azken
bertsoak Argentinaren independentzia ospatuz idatzitakoak ditu: «Euskaldunak Arjentinan, dierri onen lokabetasunaren lenengo eunki mugan».
|
|
2003
|
|
|
AZKEN ESKARIA. " Gernikako Arbolaren" bertso batzukaz,
|
azken
bertsoekin amaitu nahi neuke neure berbaldi hau, gure gaurko egoera honentzat be egokiak eta berebizikoak dira ta:
|
|
|
" Ez dezute inoiz, bertsolaria dan bertsolaria, bakarrik kantari topatuko; nai ta naiezkoa du bere inguruan erria. Eta erria ere, bertsolaria balitz bezelaxe, adi adi egongo zaio,
|
azken
bertsoa igartzen eta askotan berekin batean esaten edo kantatzen duela. Badaki ederki gure erriak, zeintzuk diran bertso egokiak, eta zeintzuk aldrebesak, zeintzuk baliosuak eta zeintzuk meritu gabekoak, alajaña.
|
|
|
Lehenik, haren Kantuiaren
|
azken
bertsoa:
|
|
|
Bertso haietan, aingeru eta deabruen arteko gerra izan zuten aipagai, baita don Paulino Urkidik Azpila ekarri zuen hondamena ere. Harik eta
|
azken
bertsoa kantatu zuten arte:
|
|
2004
|
|
|
Burlata eta Sarako saioena gogoan dugu oraino, Urepeleko Mixelek" gurea amaitu da" erratera behartu zuten saioak gogora ekartzen, tristezia ez den zerbait nabaritu dugu. Aldarte berean, Mendiburuk Nafarroakoan botatako
|
azken
bertsoa aditu genuen. Oilar zaharrak, »beste batzuk aurretik egin zuten legez», amore eman zuen, ez zegoen giro.
|
|
2005
|
|
|
Errepublikaren kontra jokatzen delarik 1891an zer gelditzen zaio
|
azken
bertsoan erraiteko?: otoitza.
|
|
|
lnteresgarriak dira 1894ko
|
azken
bertsoaren lehen bi neurtitzak:
|
|
|
Entzunik Dibarrarten 1894ko kantuaren
|
azken
bertsoa pentsa daiteke gustatu zaizkiola lehen bi neurtitzak eta baliatu dituela. Beraz, Dibarrarten ildotik doa ideología berarekin.
|
|
|
idatzi duen pertsona Baserri izan da. Zuk Txapelketan (1993) bota duzun
|
azken
bertsoa,
|
|
|
Hanka bakarraren gainean irakurri zuen
|
azken
bertsoa, bera ere zikoina.
|
|
2006
|
|
|
Otañok
|
azken
bertsoetan kezka interesgarri bat planteatzen du: Etorkizunarekiko kezka.
|
|
2008
|
|
|
Ez ziren lehenak, herri literaturan horrela agertzen zirenak, eta ez badut orain arte bederen gai horretaz aita Zabalaren pareko lanik, ez nihonek egin, ez ikasle bati, ez lagun bihi bati eginarazi ahal izan, baditut halere jadanik, gure ezin ahantzizko Jean Hiriart Urruty Abittu zenaren bidetik, P. Broussainen edo S. Lardapiden paperetan aurkiturik, Katxo, Otxalde, Xetre, Mendiague anai arrebak, Aña Debrua, Erramun Darraidou eta aspaldiko gure hazpandar galeriano famatuaren bertso paper asko eskuraturik. Iduritzen zait bizkitartean, Xarlex Etchegaray zenaren bertso hauek izan direla, gure eskualdean bederen, ene oroitean, egileak berak saldu dituen gisa horretako
|
azken
bertsoak.
|
|
|
«Nire lagunak dira/ zulatu dutenak». «Ba lagunak deukozuz/ lerdoak, kirtenak», argitu zion
|
azken
bertsoan Iturriagak. «Beittuzu lau tornillo/ gurpil zaharrarenak/ saioa amaituta/ jan behar dozuzenak».
|
|
|
Ostolazak euskalgintzari eskainiko zizkiola azaldu zuen. Ni laster baten hilgo naiz baina/ euskara bizi dadila, bota zuen
|
azken
bertsoaren azken puntuan. Aurreko bertsoan poto egin zuen.
|
|
2009
|
|
|
“arrazoi pixka bat ere duzu/ oraingo aipamenean/ itxuraz ez dago odol garbirik/ Unai zure barrenean/ ni joango naiz ta emango det/ onena da azkenean/ jaso beharra izaten da eta/ gutxien uste denean”. Gainera,
|
azken
bertsoan horrela errematatu du Unairekiko elkarrizketa: “itxoin tabernan ardo botila beltz/ eder bat aterata/ hor ateratzen dedan guztia/ berreskuratu behar da ta”.
|
|
|
“berton dugu iragana/ eta hau da panorama/ nahiz egunero jasotzen dudana/ zuk daukazun dana/ bularrak dut eramana/ eta ez dakit laztana/ nola duzun neuk ere maite ezin dudana”. Ulerkor agertu da Unai
|
azken
bertsoan: “ni nauzu aldamenean/ ez azpian ez gainean/ eta barrutik biluzte zaite gura dozunean”, honako erantzuna jasotzeko:
|
|
|
Idazleak, baina, ez zuen hain era gordinean jarri nahi izan amaiera bere hitzaldiari, eta duela lau urte idatzitako sonetoarekin itxi zuen agerraldia. Hauek izan ziren
|
azken
bertsoak: ... belar zapaldua zu, goitik behera/ baina zu, halaber, goi mendiko haitza, zu gure gidari eta bidegilea.
|
|
|
Asteartea zen, jai nuen arratsaldean, aspaldi beharrez, eta asto artetik jende artera joateko baimena neukan, nagusiari abereak ondo gobernatuta utzirik. Xefek paperean eskuz jarri zizkidan
|
azken
bertsoekin joan nintzen moldiztegira, hamalauko sorta bat.
|
|
|
Pozik agindu zion. Baziren hamar bat urte Otañoren
|
azken
bertsoa entzutera joana zela moilara aurrenekoz, eta geroztik hilero azaltzen zen bizkar lanera.
|
|
2010
|
|
|
abestia52egitekoerabili zuena. Esteban Uriarteren abertzaletasun horren erakusgarri sorta horretako
|
azken
bertsoa dakargu lerrootara. Azken bertsoaren azken lerroak damaio izenburua Tapiaren abestiari53, eta, dakigunez, sorta berau dugu Utarre k argitaratutako azkena:
|
|
|
Aurreko atalean, Matxinek bere bertso bizitzan kantatutako
|
azken
bertsoetariko bi aipatu ditugu, bitzuak Lehenengo Bertsolari Egunekoak. Baliteke azkenak izatea, kontuan hartzen badugu, txapelketan parte hartu, eta handik lasterrera hil zela.
|
|
|
Matxinen bertsoetan, baina, ez dago holakorik. Matxinek, fededun zintzoa izanagatik, ez du erlijioa erabiliko bere arrazoiak indartzeko;
|
azken
bertsoan, hori bai, Jainkoa ipiniko du gerla egitada guztien juje: –Jainkoak jujaturen tik horiek denak?.
|
|
|
Lau puntuko
|
azken
bertsoa Trabukoz
|
|
|
Beste aldetik, kontu hau ongi argitu nahi izatera, Trabukok hildakoa nor zen jakiteak ere baluke bere grazia. Gogora dezagun kontu beltz hau gizaldiz gizaldi nabarien eta ugarien gorde duen
|
azken
bertsoa:
|
|
|
Nolanahi izanda ere, hangoren batek argitu jarraitu defendatu beharra behintzat. Hori,
|
azken
bertso horretatik ateratzen den ondorioa. Baina zinetan nor ote zen Trabukok Elaman hilda" errotapera"," beheko olara"," leize zulora"," txondarrera" edo auskalo nora ezkutatu zuen hura?
|
|
2011
|
|
|
Teknikoki sasoitsu iritsi da Gipuzkoako Bertsolari Txapelketara Beñat Gaztelumendi, eta teknikari eutsita eskuratu zuen Arrasateko aurreneko finalaurrekoan Illunbeko finalera sartzea. Orain lau urteko txapelketan txahala zenak teknikoki duen sasoiari esker lortu zuen finalera sailkatzea, bigarren kartzelan
|
azken
bertsoan egin zuen potoarekin teknikari zapalkada egin bazion ere. Lan dotorea egiten ziharduen bigarren kartzelan ordura arte.
|
|
|
«Ta urarena ziklo bat dela/ entzun dugu mila aldiz/ urak eraman ohi dun guztia/ urak ekartzen du berriz», erantzun zion Martinek jarraian. «Poesia da irtenbidea/ nunbait zure arabera», bota zion Agirrek Martini
|
azken
bertsoaren hasieran, eta poesiarik gabe, gordin erantzunez amaitu zuen bertsoa: «Hobe hipoteka eraman balu/ jantzi denekin batera».«Urte askoan aurreztutako diru guztia banketxetik ateratzera zoaz», bigarren kartzelako gaiarekin hartu zien aurrea gainontzekoei Apalategik.
|
|
2012
|
|
|
Haren gogo erne, beratx eta irrikor, bare eta aldartetsuak, iguzki eta laino, eta hodei nabarrak zeruan barrena lasterka? opa zuen bizi eta heriotza hortxe dago, hitz gutxitan emana,. Urte giro, n
|
azken
bertsotan, eta ez luke inork, burniz eta tupikiz ondu nahi balu ere, irudi sendoagorik sortuko. (LIB I:
|
|
|
Eta, oroz gain, gorroto ditu ongietorri behar luketen agurrak. Gorrotoari gailentzen zaio maitasuna, hala ere,
|
azken
bertso ederretan: Maite ditut hamaika betazpi koloretsu zeru iluna argitzen.
|
|
2013
|
|
|
Noiz bota duzu
|
azken
bertsoa?
|
|
|
Aingüriak buruan zihoazela, senideek Mendiaga eraman zuten paradisuzko ate zuri zabalerantz. Denek kantatzen zuten Mendiagak eginiko Kantuz liluragarriaren
|
azken
bertsoa, baita ikus entzuleetako aunitzek ere. Unea sentimendu handikoa izan zen, zirraragarria, magikoa.
|
|
|
Emanaldi honen jatorria Gurrutxaga eta Barandiaran bertsolariek
|
azken
Bertso Egunean egindako Ze krisi saio arrakastsua dago. Zenbait herrietatik eskaera ere iritsi zaie emanaldia errepikatzeko.
|
|
2014
|
|
|
Halere, liburuaren
|
azken
bertsoetan, bere lanari esker, euskara egoera tamalgarri horretatik irteteko ordua jada heldu dela dios ku argiro:
|
|
|
Suspensea, baina,
|
azken
bertsoan apurtu du: Ta hiltzen ari naiz ari/ hau denboraren morrontza/ lehen auto istripuak ziren/ alkohola eta izotza/ orain oso gutxi daude/ azpimarratzeak lotsa/ txikia da emaileen ta/ organo libreen poltsa/ baten batek atetik dator/(...)/ Aupa heriotz, zelan zabilz/ hau nire gela motza.
|
|
|
Ez dut antzerkian, eta ene oroitetik konbokatzen baditut Sauveur Falxatik Iñaki Etxelekura ikusi ditudan jokolari estilo handiko guziak, deskriba ezina zen Parza tarteko, ez dut deus ikusi joko doitu, soil, milimetratu hori baino azkarragorik. Erraten du keinuz uzten duela estrategia eta egia erranen duela, sinestarazten egiazko Egañak bere
|
azken
bertsoa kantatuko duela txapelketa utzi aitzin. Jada aipatu ditu xerak euskara berriari integratua etapoxia, iparraldeko kantatu du, euskal herri guzientzat ari izana da, oraingoan salako ari izan behar du, zeren Anoetan nola BECeko plazan ari izan behar dira bertsolariak urbi et orbi, sekulan ahantzi gabe nork duen entzuten.
|
|
|
Kazetariak Zubeldiaren bertsoa zentsuratu du, bertsolaritzaren promozioa egin nahi du, nahi du erdaldunak ohar daitezen zer huts egiten duten. Zubeldiak
|
azken
bertsoan erraten dio zuzentzaileari bere papera ipurditik sartzen ahal duela. Frantsesez bezain arrunta da, komuna erran nezake, hitz jokorik gabe" tu peux te le foutre au cul" bezain.
|
|
|
Ez da fedea eta Elizaren botere absolutua gauza bera inondik ere. Gombault hori dateke Larramendik
|
azken
bertsoetan aipatzen duen sostengua, erraten baitio joateko sekulan galde egina bazen karrusetan. " Gombault guarda seme zen eta ama Pagalzeta Bettirikoa zuen." Koblari etxekoa beraz.
|
|
2015
|
|
|
latza, Damu latzaeta Senperen gertatuatitulu ezberdinez ezagutzen den lana Mixel Larralderen hilketaren inguruan dago taxutua, eta Senpereko Borotra erretoreak eskaturik aldatu zion izena. Mixel Larralderen kanta Pierre Hiriartek(+ 1920) moldatu zuen, zeinak dioen
|
azken
bertsoan:
|
|
|
Bide hori lehenengo bertsoa botatzen duenak markatzen du, Gaztelumendik beraz. Eta bigarrenak, Iturriagak, bide berari jarraitzen dio, nahiz eta
|
azken
bertsoan Strauss Khan aipatu arte ez den hori nabarmentzen. Lujanbiok (2012) azaldu bezala, bertsolaritzan sorkuntza ez da bakarkakoa, eta lagunaren diskurtsoak eragiten dio bertsolariari.
|
|
|
Hala, Elortzak gizonezkoaren paperetik kantatzen du. Lehenengo bi bertsoetan hori ez badakigu ere,
|
azken
bertsoan bere arrebari buruz hitz egitean ohartzen gara horretaz. Lujanbiok, berriz, ez du esplizituki esaten emakumea ala gizona den.
|
|
|
Lujanbiok, berriz, ez du esplizituki esaten emakumea ala gizona den. Aldiz, tratu txarrak eman dizkion bikotea gizona dela hitzez adierazten du,
|
azken
bertsoan «senarra» hitzarekin erreferentzia egitean. Halaber, Lujanbiok emakumea ala gizona den hitzez esan ez arren, Igorrek arrebari egindako erreferentziak, berak senarra aipatzeak eta berriro ere jendartean nagusi den bikote eredu heterosexualaren irudiak emakumearen paperetik ari dela pentsatzera garamatza.
|
|
|
Bigarren bertsoan itxaropena adierazten du Igorrek, egoera horretatik ateratzea posible dela eta bera testigu izan dela esanaz. Horrek nolabaiteko zalantza eragiten du; izan ere,
|
azken
bertsoan arrebaren indarkeriaren testigu izan dela esango ez balu, biktima bera izan dela uler dezakegu. Eta egia esan, Maialenen bigarren bertsoko lehenengo puntuak ere («zuk ere pasatuak/ egunik beltzenak») hori ulertarazten du, edo behintzat hori pentsatu zuen Lujanbiok berak.
|
|
|
Euren
|
azken
bertsoetan, berriz, gaiak aipatutako mugikorrari egiten diote erreferentzia, Igorrek arrebaren zenbakia emango diola esanaz, eta Maialenek telefonoz bestalde inor ez zegoela eta Igorrek entzun zezan ari zela hizketan aitortuz.
|
|
|
Bestetik, Iturriagaren
|
azken
bertsoan agertzen den beste ideia bat ere aipatu genuke, kondoiarena hain justu. «Kondoirik gabe propio/ nahiago zendun de dio», kantatzen du azken aurreko bi puntuetan.
|
|
|
Amaitzeko, gaizki ulertu moduko zerbait dago bi bertsolarien artean euren
|
azken
bertsoetan. Izan ere, Iturriagak biharamuneko pilula aipatzen du bere bigarren bertsoan, eta Sarriegik pilula hartu duela ulertzen du.
|
|
|
Izan ere, Iturriagak biharamuneko pilula aipatzen du bere bigarren bertsoan, eta Sarriegik pilula hartu duela ulertzen du. Ondorioz, lasaitasuna eta ardura gainetik kendutako sentsazioa agertzen du
|
azken
bertsoan. Aldiz, Iturriagak egoera horri buelta ematen dio pilula orduan hartu behar zuela eta orain beranduegi dela esanaz.
|
|
2016
|
|
|
41 urte zituela atxilotu zuten: Guardia Zibilaren kuartelera eraman zuten, eta, 80 urteren ostean, ez dakigu non dagoen».«Beste bake bat ereingo dugu/ oroimenaren lurrean», amaitu zuen
|
azken
bertsoan Arzallusek. Fusilatutakoak oroitzeko, Carlos Lopez de Ceballosen Argi horma eskultura jarri zuten hilerrian duela hamar urte.
|
|
|
–Kontzezirentzat? bertso sortari
|
azken
bertsoa gehitu, zeinetan Kontzezik erantzungo dion irudi bat
|
|
|
–Ikusten duzu goizean? bertso sortari bertso berri bat gehitu dakioke, eta
|
azken
bertso horretan
|
|
|
Hainbeste maite zinuen kantua, nun elgarrekin eman behar dugun azken hori. Xalbadorrek idatzi zituen
|
azken
pertsuetatik abiatu niz hoien moldatzeko. " Odolaren mintzoan" atxemanen dituzu azken orrialdean.
|
|
2017
|
|
|
Kattalin´”. Zazpi puntuko hiru bertso eder kantatu zituen Andonik, egoera zehazki zein zen
|
azken
bertsoaren amaiera arte deskubritu gabe: “Ene bihotzeko Kattalin,/ nik jokatu nahi nuen fin (bis);/ IHESA duzu, eta goxatzen/ egin dut hainbat ahalegin,/ arantza artean bizi den hori/ lore artean hil dedin (bis).
|
|
|
Ez da txapelerako daukadan izen bakarra, baina busti egingo naiz. Apustua onartzen didanari afaria jokatuko diot txahala izandakoak finaleko
|
azken
bertsoa bota baietz (ez aurpegi arrarorik jarri; bertsotan, azkena beti botatzen du irabazten duenak).
|
|
|
|
azken
bertso bat buruan
|
|
|
deliberatiboak, deskriptiboak eta narratiboak. ...ua adibide); deskriptiboak mende hasierako bertsogintza bisualak ekarri zituen (gogoratu Lujanbioren 2003ko Irungo itxaron-gelaren koadroa), bertsolariari ilustratzaile edo itsuaurreko lana eginaraziz; eta narratiboek kontakizun bat osarazten zioten bertsolariari (Sarriegiren 2017ko Iruñeako bakarkakoa aipagai), nahiz eta askotan lehen eta bigarren bertsoetan azken puntu erkin samarrak eragin eta
|
azken
bertsoan istorioaren bukaerak txaloaldi handiak pilatu). Zaila da esaten zein izan zen lehenengo, oiloa edo arrautza, hau da, gaigintzak ekarri zituen bertsogintza mota horiek edo alderantziz.Kanpoko eztabaidei helduta, debateetako bat abeslari versus errezitatzaile dikotomiak sortu zuen.
|
|
|
" Kontzezirentzat" bertso sortari
|
azken
bertsoa gehitu, zeinetan Kontzezik erantzungo dion irudi bat baino gehiago dela esanaz.
|
|
|
" Ikusten duzu goizean" bertso sortari bertso berri bat gehitu dakioke, eta
|
azken
bertso horretan adierazi etxea galdu duela eta harekin batera
|
|
|
Pedro Mari Otaño zizurkildar bertsolaria hil zen tokira. Zazpiak Bat euskal etxeak besoak zabalik hartu zuten taldea eta bertan izan zen
|
azken
Bertso pilota saioa. Ezker pareteko frontoi bakanetako batean, ordurarteko pilota partida guztiak trinketetan izan baitziren.Bitxikieria gehiago ere izan zen:
|
|
2018
|
|
|
|
azken
bertso lerro horren aliterazioari ez diot
|
|
|
Karlista zein liberal izan (Xenpelar liberala zen baina Iya guriak egin du sortako
|
azken
bertsoan foruak gordezale ageri da) euskara, Euskal Herria eta Jaungoikoa dira euskaldun egiten gaituztenak. Foruak dira ezaugarri guztiok biltzen, gordetzen eta iraunarazten dituztenak.
|
|
2019
|
|
|
Aingüriak buruan zihoazela, senideek Mendiaga eraman zuten paradisuzko ate zuri zabalerantz. Denek kantatzen zuten Mendiagak eginiko Kantuz liluragarriaren
|
azken
bertsoa, baita ikus entzuleetako aunitzek ere. Unea sentimendu handikoa izan zen, zirraragarria, magikoa.
|
|
|
Burua ahapaldietan txertatzeko modu bat baino gehiago zeuden:
|
azken
bertso lerroa ahapaldiaren amaieran jarriz, bai eta azken biak edota buru osoa ere34.
|
|
|
Redondillabat izaten zen (zortzi silabako lau bertso lerro); oro har, bi errimaduna (ababedo abba), baina errima bakarrekorik ere bazen (abcb). Bigarren multzoan, enlaceizeneko bertso lerroa ageri zen, mudanzaren
|
azken
bertso lerroko errimarekin bat egin ohi zuena. Ondoren, vueltabertso lerroa, leloaren errimari jarraitzen ziona, eta, azkenik, represa, konposizioaren leloa izango zena, poemaren buruak edo haren zati batek osatua (ohikoena, bertso lerro bakarra; baina bi, hiru edo lau ere izan zitezkeen).
|
|
|
Lazarragaren poema dugu horren erakusle: I eta II ahapaldietan, mudanzako errima egitura ababda, eta enlaceko errima, askea; gainerako ahapaldietan, ordea, abba da errima egitura, eta enlaceak mudanzako
|
azken
bertso lerroko errima bera hartzen du. Beheko taulan A, B, C, D, E eta F poemen errimak ikus ditzakegu.
|
|
|
Zalantza barik, gaurko aurkezpenaren unerik hunkigarriena Enbeitak eta Maiak
|
azken
bertsoa iaz hil zen Ekai Ondarroako gaztearen omenez bota dutenean bizi izan da. Gaztearen gurasoak, Ana eta Elaxar, oholtzara igo dituzte eta NAIZENeko familien izenean Bea Severrek eta Ederne Belamendiak bertsoa inprimatuta eta lore sorta oparitu dizkiete.
|
|
|
4. Karlos Agirrek ditu txaloak merezi, —inoiz ez du etsi—; bere saio eztiak neuk nola berezi? Nire nahia zen Karlos eskertuarazi; nire
|
azken
bertsoan hau adierazi: betiko bukatzen dut...
|
|
|
Eta atzekoz aurrera doala jakiteko bide bi ditugu, lehena kronologikoa: lehen bertsoa 1999koa da eta egutegian azken orrietan agertzen da;
|
azken
bertsoa, aldiz, 2003koa da; bigarrena, aldakien ordena: onartu ez zituen bertsioak agertzen dira lehenik, eta azkenean, betiere atzekoz aurrera, ontzat emandakoak.
|
|
|
1051 A edizioan desberdina da ahapaldiaren
|
azken
bertso lerro parea: Damuz nago, urriqui dut/ zu orrela ecustea.
|
|
2020
|
|
|
ostiralero bertso saio bat egin zuten on line. Argazkian, Ane Labaka kantuan," Etxetik Etxera" ko
|
azken
bertso saioan, maiatzaren 24an.
|
|
|
Ez genuen hainbeste tarrapata igurikatzen. Adelitarekin ez genuen eskapatzerik eduki, baina aldaketa zerbait kantatu zuten, in cauda venenum,
|
azken
bertso baten buztanean kritika zintzilikatu:
|
|
|
Eta bere ondoan mila puskatan eginda, bere poemen
|
azken
bertsoak zeuden.
|
|
2021
|
|
|
408 Honela kontatzen du berak: "[...] Garai hartan jokatzera bortxatua sentitu nintzen (ez pertsonek bortxatua, baizik egoerak eta nire irtenbiderik ezak) eta
|
azken
bertsoa protesta hutsa izan zen, garrasia, lekukotasuna. Ez nekien txapeletik gertu ibiliko nintzenik, nire ardura bakarra aurretik oso gaizki ez egitea zen, protesta hura purrustadatzat har ez zedin.
|
|
|
Bertsolariak kantuan esandakoak jasotzen dira jarraian, bakarrizketa bat balitz bezala: gerrako zauriak, gudu zelaitik itzuli zenerako hila zen aita agurtu ezin izana, egindako sakrifizioaren neurrigabea eta jasotako sariaren ezdeusa, joandako gaztetasuna… Kantua da bertsolariaren kontsolamendua,
|
azken
bertsoan azaltzen duenez kantuak malkoek baino hobeto adierazten baitute arimaren herstura: “—Abes dezagun!
|
|
|
Bertsolariek ez omen zuten jarraitzerik izan, jendea lurrean zilipurdika botata baitzebilen algara izugarrian. Horrela amaitu zen desafioa, garailerik ere ez eta
|
azken
bertsorik ere ez”. (2003:
|
|
|
(…) Bata da koblaren
|
azken
pertsuari zirtoaren eratchikitzea. Aditzalea dilindan daukazu ondar ponduraino.
|
|
|
Kantu horretan, gainera, Modus Operandiko Iñaki Ortiz de Villalbak abestu du, eta bideoklipa aurkeztu berri dute. Ez da aldamenean izan duten lagun bakarra, Saioa Venturak Su legado abestiaren
|
azken
bertsoa idatzi baitu.
|
|
|
«Bidean segi dezagun aitzinera, irribarretsu eta euskaraz», bota zuen
|
azken
bertsoan Eneko Lazkoz bertsolariak, eta txalo zaparrada luze batekin bukatu zen lehen funtzioa. Iluntzean egin zuten bigarrena.
|
|
|
Izan ere, bertso saioa izatea bera ospatu zuten bertaratutako ikus entzuleek eta Internetik ikusi zutenek. Julio Sotok bere lehen bertsoan adierazi bezala, gogo bizia baitzuten zaleek, eta, amaierako
|
azken
bertsoan, horri egin zion gorazarre Amurizak: «Garai hauetan nola/ bizi eta ikasten gabiltza/ eta hara non berton aurkitu dugun/ gaur bertsolaritza/ garai batean bezain gardena/ zuzena eta anitza/ ea noiz bizi ahal ditugun/ hemen baldintzak baldintza/ berriz doinutan neurri librean/ bertsotan eta bizitzan».
|
|
|
Gaiak hala eskatuta, bikotea osatzen zuten, Amuriza boliviarra zen eta Ibarzabal, berriz, lehen aldiz zihoan Boliviara Amurizaren familia ezagutzera. Mirenek bollerak zirela aipatu zuen bertsoaldiaren une batean eta Ibarzabalek
|
azken
bertsoan “asko maite zaitut ta/ gora Bollivia! ” kantatuz borobildu zuen saioa:
|
|
2022
|
|
|
Poemak, beti, bi egileren artean sortzen dituzte, koplak tartekatuz. Elkarrizketa poetikoak, bere emulazioak eta zenbait arauk (adibidez, lehen bertsoan bestearen
|
azken
bertsoa erabiltzeko betebeharra, horrek aurreikusi ezin daitekeen errima planteatzen duela kontuan hartuta), denek bermatzen dute inprobisazioaren benetakotasuna. Balio funtsezkoa da, jarraian datozen beste irizpide formalek baldintzatua.
|
|
|
«Zorionekoak Jaunarekin bat eginik hiltzen direnak», dio
|
azken
bertsoak. XIX. mendean ernetzen hasi zen existentzialismoak erakutsi zigun heriotzaren kontzientzia dela ziurtasun gizatiarrena, denak berdintzen gaituena.
|
|
|
Eta, azkenik, urteotan herritarrek senideei erakutsitako gertutasunari kantatu zion hirugarren eta
|
azken
bertsoa Estiballesek. «Manu eta Fina jaso/ guztion besarkada./ Gaurtik aurrera, ongi etorri/ Iñigoren plazara./ Nahiz eta bidean izan/ oztopo eta traba,/ seme bat galtzea beti/ ordezkaezina da,/ baina hor zaudeten artean,/ hemen egongo gara./ Orain dauzkazue mila/ seme eta alaba».
|
|
|
«Nahiz garbi garbia ezten/ ekintza honen ostea/ beltzean eman didate/ lur zati baten kostea/ opari bat egin diet/ beraiek niri bestea». Horrela amaitu du, publikoaren txalo artean, hirugarren eta
|
azken
bertsoa:
|
|
|
«Baina osasun mentala/ ezta gero gai axala/ talde hontan bilatzen dut/ norbaitek uler nazala/ ta konplizitate keinu/ bat egin diezadala». Horrela amaitu du, publikoaren txalo artean, hirugarren eta
|
azken
bertsoa:
|
|
|
Ez nuen asmatu nahi behar ez zuen amaierarik. Indarra jarri nahi nion
|
azken
bertsoaren azken puntuan Lujanbiok azpimarratzen duen Utzi azalari ikusten horri. Hark ere ez du kontatzen, eta ez nuen nik sartu nahi horretan.
|
|
|
«Sarri adarra jotzen digute/ gorputz ona dugulako/ baina bizitza ezta erraza/ egutegitatik kanpo». Soldata ona izanagatik ere, suhiltzailearen lana gogorra dela azaldu zuen
|
azken
bertsoan Martinek: «Nahiz ta soldata ta jai egunak/ ederrak diren argi da/ istriputako flashback ilunak/ betiko geratzen dira».
|
|
|
«Ama adi adi daukat/ nigan bere begirada/ eskutan suma nezake/ bere bero ta taupada/ eskuak batuta sortzen/ da arima besarkada». Behin eskolara bidean jarrita bere burua, hala amaitu zuen hirugarren eta
|
azken
bertsoa: «Ta eskua askatu dit/ nik hartu dut ziur pinta/ pentsatu dut gaurkoa/ dugula egun polita/ noizbaiten erortzen banaiz/ eskua helduko dit ta».
|
|
|
«Keinua egin dezu/ egoskor maldur han/ elea nahiz ta jantzi/ nuen lehen sekula/ orain jota daramat/ ta ez matrikulan». Publikoa barrez leherrarazi zuen Martinek botatako
|
azken
bertsoak: «Barka hola sartzea/ zure bizitzara/ ertzain jubilatuak/ holakoak gara».
|
|
2023
|
|
|
Gai horiek plazaz plaza dabiltzan bertsolariei jarri dizkiete
|
azken
bertso saioan. Ikasleak bat bateko saio batean parte hartzaile izan eta entzule esperientzia garrantzi berezia izan du.
|
|
|
Esker onez, Euskaltzaleen Biltzarreko kide egin naiz, bertan nagoela geroztik. Liburuko
|
azken
bertsoak:
|
|
|
Bertsolarien bidelagun izango da saioan zehar eta puntutako saioan gai jartzailea bilakatuko da bertsoen kontatzaile. Akatserako tarterik gabe altxa du
|
azken
bertsoa hasterako, kantuan daudenak konturatu daitezen horixe dela bota behar duten azkena. Oholtzako figura garrantzitsua, mahaiak gehiegitxo tapatzen digulakoan nago.
|
|
|
Imajinaezintzat zeukan askatasunak sortzen dizkion beldurrak mahaigaineratu ditu Intxaustik, eta babesa adierazi dio Bartrak une oro. «Nire zalantza denak/ oin ezin ezkuta/ baina seguru nago/ banago galduta/ eramango nauzula/ eskutik helduta» kantatu du
|
azken
bertsoa Intxaustik eta «zuretzako ez al da/ azkenik summuma/ zuk erabakitzea/ egiten duzuna?» amaitu du ariketa Bartrak.
|
|
|
Zorioneko sentitzen naiz". Hala, Xabier Munibek 1764an El borracho burlado lanerako idatziriko
|
azken
bertsoekin agurtu du publikoa.
|
|
|
Hurrengo momentuak, han, Martuteneko kartzelan, paretei eta lurreko baldosei zerien iluntasuna inguru osoan, sabaiaren zama eta fluoreszentearen keinuak gainean, Mario Beltxa, Amy, Andoni eta Lorenzo aurrean, eta harago, atze atzean, errugbi partida jokatu ondoren erdi etzanda deskantsatzen zuten ekipo mistoko kideak. .; hurrengo momentuak, diot, hunkigarriak izan ziren, zeren denek, txalo eta deiadar, bat egin baitzuten Kaskazuriren
|
azken
bertsoarekin: " Kartzelan sartu naute kulpa dedalako, erraz ematen zaio pobriari topo; aberatsa izan banitz ez niñuten joko, gaixtua banaiz ere pagatzen det bapo".
|
|
|
Eta Flaubertek, bere Dictionnaire des idees reçues edo Catalogue des opinions chics delakoan(" Jasotako ideien hiztegia" edo" Iritzi dotoreen katalogoa"), ironiaz betetako atsekabe biziz, poesia" erabat alferrikakotzat" definitzen du" modatik pasatua" dagoelako, eta poeta, berriz," inozoaren" eta" ameslariaren" sinonimotzat hartzen du. Badirudi ez duela ezertarako balio izan Holderlinen poema haren
|
azken
bertso bikainak, poetaren sortzaile eginkizuna gogorarazten duenak: " Baina irauten duena poetek sortua da" (Was bleibet aber, stften die Dichter).
|
|
|
Azken egunean Oreka TX eta Jon Maia bertsolaria ere etorri ziren. Alamedatik hurbil, Calatrava zubiaren ondoan dagoen zabaldegian, honela kantatu zuen Jonek
|
azken
bertsoa: “Mundua okerra da/ plaza borobila”.
|
|
|
Mezan, abadeak egoki ikusi zuen mementoan deitu gintuen lau bertsolariak. Juanjok, Aitorrek eta hirurok abestu ondoren
|
azken
bertsoa botatzea Iboni tokatu zitzaion. Urduri zegoen baina patxadaz hasi zen.
|