|
2010
|
|
|
Arabierazko izenetik, bai alhódiga eta bai fonda berbak iragan dira gaztelaniara. Euskaraz, aldiz, gure jendeak hitzaren amaiera euskaraz, tokia esan gura duen tegi atzizkiarekin elkartu (harategi, biltegi, usategi, ardandegi, okindegi...) eta alondegi sorrarazi zuen, arabierazko al baitar, euskarazko
|
ari
atzizkiarekin loturik, albaitari, animalien sendagilea' eratu zuen bezala. Hitz zaharrak dira biak, arabieratik euskarara heldu zaizkigun ale gutxietakoak, eta egokitze fenomeno interesgarrien erakusle.
|
|
|
• Lanbideak adierazteko
|
ari
atzizkia erabiltzen dugu. Atzizki honen jatorria Latinaren arius atzizkian bilatu behar da:
|
|
2019
|
|
|
Eta erabakiaren emaitza hementxe daukagu! Dudarik gabe, Azkueren
|
ari
atzizkiaren emaitzak bezain garrantzitsu eta txalogarriak.
|
|
|
Hizki honen jatorriaz aritzean gehien harritu gaituena Azkueren iritzia izan da, batez ere,
|
ari
atzizkiari buruz egin zuen alegatua irakurri ondoren: Azkuek, ARI atzizkia ikertzen ari zenean, harro, euskal atzizkia zela argudiatu zuen.
|
|
2021
|
|
|
7.2.7.2b Bestalde, ohikoena ez izan arren,
|
ari
atzizkia ere erants dakioke aditzonari (§ 4.2.2). Beraz, ez da harritzeko behor gidari, bulego zaindari, erbi ehiztari, film kritikari, ontzi gidari moduko elkartuak aurkitzea; horietan ere, barne argumentua adierazten du ezkerreko osagaiak.
|
|
|
Egia da behin baino gehiagotan morfema lexikoak ez duela kategoria lexikoa aldatzen, baina bai, behintzat, azpikategorizazioa: pilota izena da, eta baita pilotari ere;
|
ari
atzizkiak ez du kategoria aldatu. Baina pilota izen bizigabea da eta pilotari izen biziduna.
|
|
|
esku trabailari, hitz jokolari, tximeleta hegalari, zezen ibiltari, hegazti harrapatzaile, mutil emaile... Izen horiek, gainera, zenbaitetan bizigabeak dira; baina eskuen edo hitzen jarduera gaitasuna, zerbait egiteko gaitasuna nabarmentzen da
|
ari
atzizkia duen bigarren osagai bat ondoan emanaz. Eta bada adibideren bat adjektiboek bezalako jokabidea duena, kuantifikazioa onartzen duena:
|
|
|
Gudukariak multzoka dire geroztik hunat agertu (Oxobi); Ordea oztu ezkero, gogortzen da, ta mallukariak ezin du besterik, ezpada nekatu alperrik burua (Mogel); Laguntzat dituztela eiza zaunkariak billatu ta iltzeko eper ta erbiak (Mogel). Mota honetako eratorrietan adjektibo balioa ere har dezake
|
ari
atzizkiaz sortutako hitzak; izen baten ondoan aurkituko dugu, eta izen horrek adierazten duena ‘mokoka’, ‘muturka’, ‘zaunka (z) ’ aritzen dela ematen dugu aditzera: Batek asmatzen du formula mailukari bat eta denak formularekin mailuka gure buruon gainean (Azurmendi); Senar emazte mokokariek hainitz haur izaiten omen dituzte (Larzabal); Geldi ago zoro ori!
|
|
|
Goian aipaturiko 49 arauan, hauxe erabaki zuen Euskaltzaindiak: " erants bekio
|
ari
atzizkia izenari, eta le edo tzaile atzizkiak, berriz, aditzei. Hortaz, hezle, hezitzaile edo ikertzaile dira batasuneko formak, hezi eta iker (tu) aditzak baitira.
|