|
2021
|
|
|
Muturreko interpretazio bat aipatzeagatik, Ciprés en (2006: 95) irudiz filiazioa
|
adierazten
ez duen tria nomina baten aurrean gaude.
|
|
|
Inoiz izan daiteke beraz batek bere buruan duen eta hasieran
|
adierazten
ez duen argudioaren ondorio, beraz ek berak elkarrizketari abiada ematen diolarik, eta, hainbestez, zeren ondorio datekeen geroago arte agertzen ez delako. Adibidez:
|
|
|
Bi mota bereiz daitezke horrelako aditzen artean: (berezko) egoera aldaketa edo gertaera baten hasiera baino
|
adierazten
ez dutenak (erori, heldu, jaio, loratu) eta inkoatibo/ kausatibo oposizioa era dezaketenak, hau da, da eta du laguntzailearekin erabiltzen direnak (argaldu, bihurtu, bilakatu, garatu, gizendu, goibeldu, heldu ‘fruituez mintzatuz’, sortu, tristatu, umotu...). Adjektiboetatik eratorritako aditz gehienak mota honetakoak dira (ikus § 6.1c, § 6.1d).
|
|
|
Gipuzkera literarioan ageri da, batez ere, nahiz bizkaierazkoetan ere ezezaguna ez den. Benetako zehar galderetan erabil daiteke (joango al den galdegin diote), baina ez zehar galdera itxura izan arren, egiazko galdera bat
|
adierazten
ez dutenetan: * Ez dakit joan al den.
|
|
|
Hori gertatzen da, adibidez, Euria egiten badu errekak hazi egiten dira esaten denean; lehendabizi ‘euria egiten du’, eta ondorio modura ‘errekak haztea’ datorkigu. Aditzen aldiak besterik
|
adierazten
ez badu, interpretatzen da baldintzazko perpausean adierazia lehenago gertatzen dela ondore perpausekoa baino. Horrelakoei edukiaren baldintza edo kausa ondorio baldintza ere deitu izan zaie.
|
|
|
Aspektu inkoatiboa
|
adierazten
ez duten tzera joan perifrasiak ez dira hain naturalak, perifrasirik gabeak izaten baitira aukeran: –Ez noa esatera zer pentsatzen dudan [ez dut esango zer pentsatzen dudan];?. Goazen idaztera batuaren emaitzak [idatz ditzagun batuaren emaitzak];??. Ahoa zabaltzera joan/ joaten denean...
|
|
|
Superlatibo erlatibo deitzen dira horrelako sintagmak, multzo edo esparru jakin bateko elementuei erreferentzia egin eta haiekin alderatuz eratzen direlako, esan den bezala. Superlatibo absolutu deitu izan dira, berriz, oso, hagitz, izugarri, biziki eta horrelako mailakatzaileekin egindako adjektibo edo adberbio sintagmak, goi maila seinalatu bai, baina erreferentzia zehatzik ez dutelako, hau da, konparazio zehatzik
|
adierazten
ez dutelako (oso handia, hagitz ongi, izugarri zaila); gauza bera esan daiteke adjektiboa edo adberbioa errepikatuz egiten diren sintagmez ere (garbi garbia, urrun urrun). Erreferentziazko multzoa edo esparrua mugatzen duten sintagmak onartzen dituzte superlatibo erlatiboek (denetan handiena, aurtengo filmik politena); ez, ordea, absolutuek(* denetan oso handia,* aurtengo film oso polita) (§14.10.5.8a).
|
|
|
Ondokotasuna adierazten duen forma finkoa da hau, ohi bezala, testuinguruak besterik
|
adierazten
ez duenean. Hori esandakoan etxeko bidea hartu zuten perpausak, esate baterako, ‘hori esan ondoan’ adierazten du; Esandakoan gaude perpausean, berriz, esan aditzaren objektua da agerian ez dagoen izena.
|