|
2019
|
|
|
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala – Andras Kornai
|
|
|
Andras Kornai –
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala dira. gainera, wikipediak, antzeko ideiak dituzten erabiltzaileekin topo egiteko ingurune erakargarri bat eskaintzen du, eta baita denon artean ezagutzarekin lotutako helburu bat lortzeko ere. erakargarria eta instrumentala da, eremu digitalean hizkuntza eta kultura garatzeko tresna baita. Ikerketa honen emaitza bat aurreratuz, horrela laburbil daiteke ondorioa; wikipedia gabe igoera digitalik ez. wikipedia sortzeko beharra oso argi antzematen da digitalki igotzen ari diren hizkuntza guztietan. hori argi geratzen da ondoko datuan:
|
|
|
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala – Andras Kornai
|
|
|
Andras Kornai –
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala ala ez) begira daude: erabilera komunikabideetan baina barne mugak gainditu gabe (3), erabilera hezkuntzan, lan munduan, komunikabideetan eta administrazioan eta ezagutza ofiziala lurralderen batean (2), aurrekoa baina ezagutza ofizial nazionala (1), eta nazioarteko erabilera merkataritzarako, ezagutza trukerako eta nazioarteko politikagintzarako (0) (Quakenbush JS, Simons gF, 2012). alfabetizazio digitala ere ardatza da esparru digitalean, eta alfabetizazio hori nola eskuratzen den azalduz hasiko dugu atal hau.
|
|
|
Batetik, alfabetoaren arabera karaktere bakoitzean informazio kopuru desberdina metatzen denez gero, karaktere kopurua normalizatu da hizkuntzaren karaktereen entropiaren bidez. adibidez, txinerako karaktere bati nederlanderaren lau karaktere dagozkio. Bestetik, wikipedian makinaz sortutako artikuluen eragina minimizatzeko, alemaneko 450 karaktereren baliokidea den kopurua gainditzen dituzten artikuluak baino ez dira kontuan hartu. doikuntza horiekin wikipedia gehienen luzera heren bat laburrago geratzen da, Andras Kornai –
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala baina kasu batzuetan handitu egiten da, txekieraren kasuan esaterako. Volapük hizkuntzarena muturreko adibidea da, sailkapen ofizialean duen 37 postutik 163.era iragan baita.
|
|
|
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala – Andras Kornai
|
|
|
Andras Kornai –
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala
|
|
|
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala – Andras Kornai teko da interesgarri, eta gure helburu nagusia beste bat da, bigarren, eta hirugarren kategoriak bereiztea, hain zuzen. ondorengo lerrootan, sailkapena egiteko arazoa nola ebatzi dugun azalduko dugu. gIdSen 8 kategoriak edo egIdSen 13 kategoriak erabili ordez, hizkuntzek mundu digitalean duten aktibitate digitala mailakatzeko lau kategoria baliatu dira, digi... ea esparru digitalean hizkuntza hori aktiboki erabiltzen den edo ez; eta, ondoren bi datu gehigarri. datu nagusi hori kontuan izateak domeinu digitalari begira hila/ bizia egoera bereiztea dakar, eta datu xeheagoek igoeraren bi graduen artean bereiztea (bizia:
|
|
|
Andras Kornai –
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala egon daitezke adiera tradizionaleko egoera oparoan baina digitalki txiro diren beste hizkuntza batzuk baino. artxibo digitaletan egonik ere hiztunik ez duten hizkuntzak h kategorian (heritage ondare) kokatzen ditugu. aspaldian egoera horretan dauden halako hizkuntza batzuk wikipediara heldu dira, baina soilik dokumentatzeko asmoa duten kasu berriak" wikia" izeneko proi... Baina mugimendu hori ez da biziberritze moduan ikusi behar, bi norabideetako komunikazioaren ikuspuntutik behintzat, bi kategoria horietako hizkuntzak digitalki hilda baitaude. hizkuntzen heriotzaren inguruko azterketa guztiek apurtu ezina den oinarri bera dute:
|
|
|
Andras Kornai –
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala
|
|
|
7 8b arteko hizkuntzak galzorian sailkatzen ditu unescok (mosley C., 2010), eta 9 taldekoak desagertutzat ematen ditu. Sailkapen horren arabera munduko hizkuntzen artean soilik %17 desagertuta daude, eta %20a arriskuan (6b kategoria); beraz, geratzen den %63a osatzen duten hizkuntzak egoera onean daude, ziur asko goAndras Kornai –
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala rabeherekin (zenbaki hauek Simons gF, Lewis mp, 2013, erreferentziatik hartuak dira). datu horiek ohiko adieran zuzenak izan badaiteke ere (tradiziozko bizindar linguistikoa), gure ikerketaren aurkikuntza nagusiak ezeztatzen ditu, hizkuntzen gehiengo zabalak (%95etik gora) igoera digitala lortzeko ahalmena galdua baitu. azken hiztuna hil ondoren ere datu digital (izatu) ek iraut... Bere hezurdura gordetzeak edota museotan bere fosilak gordetzeak dodoaren desagerpena moteltzen ez duen moduan, tribuetako adinekoen herri poesiaren errezitazioko ahots fitxategiak online jartzeak ez du hizkuntza jakin horren igoera digitala suspertuko; motel zein ondare egoerako hizkuntzak digitalki hilda daudela esan daiteke, ez baitute hizkuntza komunitatearen komunikazio beharretarako balio.
|
|
|
Andras Kornai –
|
Hizkuntzen
Heriotza digitala ospe txikiko zyryan aldaera atzean uztea ekarriko du seguruena. gainera, komierarako azaldutako jokalekua optimista dela hartu behar dugu kontuan; ehunka mila hiztun ditu, oraindik populazioaren laurdena, eta unibertsitatea ere badago. horrez gain, eskualdea garatzeko pizgarri ekonomikoak ere badira (petrolioa, zura). Baina munduko hizkuntzen %95ean ez dute aldeko faktore horietako bat edo gehiago, eta eten digitala saihesteko esperantza txikia da.
|