|
2000
|
|
|
Telebistaren kontsumorako joera orokorrak aztertuko ditugu lehenengo; eta, gero, kanal bakoitzak eskuratzen duen audientziaren zatian zentratuko gara. Datu horiekirakurtzean, Euskal
|
Herri
penintsularra bere osotasunean hartu dugu lehenengo; eta, gero, herrialdekako irakurketa egin dugu. Azkenik, liburu honen 4 atalean EuskalTelebistaren albistegien eduki azterketa burutu dugunez, ETBren audientziarenosaketari buruzko zirriborroa egin dugu.
|
|
|
Ikusi dugunez, egunkaria erosteko zaletasun handia du Euskal
|
Herri
penintsularreko populazioak. Informazio orokorrekoak izan zein kiroletan edo ekonomianzentratzen diren guztien azterketa egin dugun arren, ondoko taulan informazioorokorrekoak deituriko eguneroko kazetak agertzen dira soilik.
|
|
2001
|
|
|
Euskal
|
Herri
penintsularrean gehiago jokatzen zen elizako arkupeetan, eta ohituraren poderioz ezkerreko pareta bat erabiltzeak jokoari ekartzen zizkion aukera guztietaz ohartzen hasi ziren, batez ere II. Karlistadaren ostean eraikitzen hasitako ezker paretako (eta erreboteko, palaren eta xisteraren kasuan) frontoien sorkuntzan emaitza izango zutenak.
|
|
2008
|
|
|
Batetik Euskal Herria bat eta bakarra dela sinesten dugunontzako edo, beste gabe, Europa Batuan nahi edo ez bizi garenontzako. Honekin batera mugaz iparraldeko edo hegoaldeko biztanle edo edukinak aipatzerakoan beste hainbeste esan genezake, bereiztekotan hor ditugu sei edo zazpi herrialde edo geografoak erabiltzen dituzten ikuspuntuetatik, Euskal
|
Herri
Penintsularra edo Euskal Herri kontinentala. Bien tartean, muga?
|
|
2009
|
|
|
Aurrean aurkitutako errealitatearen ondorioz, batasun kultural hori instituzionalizatzera jo zuten euskaldunek; horrekin batera bertan sortuko zen identitate berri horri bultzada emateko tresna bezala erabili ahal izateko. Hala ere, batasunerako joera hau ez zen berehala nagusitu; izan ere, Uruguain eratutako lehenengo euskal etxea, 1876 urtean hain zuzen ere, Laurak Bat izenarekin ezagutzen duguna izan zen (Jose de Umaran bizkaitarra lehendakari hautatu zutelarik), zeina Euskal
|
Herri
penintsularreko biztanleek soilik eratu baitzuten (Luzuriaga eta Alvarez, 2001; Irigoyen, 1999; Arin, 2000; Irigoyen, 2003b. Alvarez, 1996).
|
|
|
Immigrazioa ahalbidetzeko, 1834ko abuztuan gobernuko zenbait ministeriok erraztasunak eta diru-laguntza zabalak ematea erabaki zuten, Europatik etorkinen arreta lortu ahal izateko. Dei horri oso erantzun indartsua eman zioten hasiera batean Euskal Herri kontinentalean2 eta geroago Euskal
|
Herri
penintsularrean bizi ziren nekazariek eta abeltzainek ere.
|
|
|
zerk eragin zuen hainbeste euskal herritarrek beren lurraldea utzi behar edo nahi izatea? Euskal
|
Herri
penintsularrean izandako aldaketa ekonomiko eta politikoek ondorio izugarriak izan zituzten euskal gizarte tradizionalean. Besteak beste, migrazio korronte ezberdinen sorrera ekarri zuen XIX. mendean zehar.
|
|
|
Eta gertakari horrek txikitasunaren nolabaiteko kontzientzia berpiztu zuen subiranistengan. Lehenengoz, 2008ko Espainiako hauteskundeetan abertzaleak gutxiengo izatera pasatu ziren Euskal
|
Herri
penintsular osoan; Hegoaldeko lau probintzietan, alegia. Lau urte lehenagoko hauteskunde estataletan, Gasteizko gobernuko hirukoak (EAJ, EA eta EB) PSE PP multzoak baino 30.000 boto gehiago lortu zituen (Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan).
|
|
2012
|
|
|
Baina frantsesa desagertu egin da irakaskuntzatik Hegoaldean, eta horrek urrundu egin gaitu. Euskal
|
Herri
penintsularrean EH kontinentala ez da existitzen, edo aintzat hartzekotan, mitifikatuta dago. Arkadia gisako bat, benetako euskal esentziak gordetzen dituena.
|
|
|
Hormigoi armatuzko solairuak fatxadaren kanpo orrian bermatzen dira eta, ondorioz, aire ganbera zeharkatzen dute. Ohiko eraikuntza sistema da Euskal
|
Herri
penintsularrean, nahiz eta maiz zementu edo plaketen atzean gorde.
|
|
2013
|
|
|
. . Literatura eta mezenasgoa XVI eta XVII. mendeetako Euskal
|
Herri
Penintsularrean: Mikoletaren" Vuestra Merced" en aitzakiaz.?
|
|
|
Lan horren bitartez, aurreiritzi errotuak gezurtatuaz batera, sermoigile eta idazleentzako lanabes nahitaezkoak sortu zituen. Euskal
|
Herri
penintsularreko literaturen historiari dagokionez, ez da gehiegikeria esatea Larramendirekin epistemeberri bati hasiera eman zitzaiola, ustezko burdin arotik ateratzen hasteko aldia.
|
|
|
Gure inguruko literaturen historien antzeko euskal literaturaren historia bat izan nahi bagenu ere, goragoko orrialdeetan esandakoaren arabera zera onartu genuke: historia horiek posizio hegemonikoetatik idatziak izan direla, alegia, Euskal
|
Herri
penintsularreko euskal literaturak oso berandu (eta orduan ere ez oposiziorik gabe) ezagutu duen posizio batetik. Gure literaturak ezaugarri nabarmenik izatekotan posizio hegemoniko horretatik baztertua izana da, eta XVI XVIII. mendeen arteko aldiari dagokionez, subalternitate egoerara zokoratu izana ere, horixe baita burdin aroaren irudiak adierazten duena.
|
|
|
(Axular, 1643, 19). Liburuak sortu eta argitaratzeko beste hizkuntzetako erabiltzaileek betetzen zuten posizio bera euskaldunek (batez ere Euskal
|
Herri
penintsularrekoek) ere betetzeko modurik ote zuten da galdetu beharrekoa.
|
|
|
Bijuesca, K.J., 2010, «Literatura eta mezenasgoa XVI eta XVII. mendeetako Euskal
|
Herri
Penintsularrean: Mikoletaren. Vuestra Merced, en aitzakiaz», Oihenart, 25 (2010) 7
|
|
|
Bereziki interesgarri dira hizkuntza eta literaturaren egoera soziolinguistikoaren dependentziaz eta prestigioa nahiz legitimazioa eskuratzeari buruz, ondoko bi artikuluotan Josu Bijuesca irakasleak emaniko azalpenak: . Literatura eta mezenasgoa XVI. eta XVII. mendeetako Euskal
|
Herri
Penintsularrean: Mikoletaren" Vuestra Merced" en aitzakiaz?
|
|
|
Bijuesca, J., 2010a,. Literatura eta mezenasgoa XVI. eta XVII. mendeetako Euskal
|
Herri
Penintsularrean: Mikoletaren" Vuestra Merced" en aitzakiaz?, Oihenart, 2010, 25, 7 Online bertsioa http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/ literatura/ 25/ 25007040.pdf[]
|
|
2018
|
|
|
Napoleonek Espainia inbaditu zuen 1808an. Badirudi haren hastapeneko intentzioa zela Ebrotik iparralderako eremua kentzea Espainiari, gisa hartan Euskal
|
Herri
penintsularra eta kontinentala batzeko euskal federazio batean. Hori bide zen Garat diputatuaren xedea.218
|
|
|
" Euskal Herria independentizatu ala Frantzia handitu?". Alabaina, ordu hartan Napoleonek Euskal
|
Herri
penintsularra, Katalunia eta Aragoi gehituak zizkion Frantziari.
|
|
|
Gerora, beste batzuek ere aipatu zituzten" euskal nazioak". Haatik, Euskal
|
Herri
penintsularreko lau herrialdeak baizik ez zituzten aipatu Ernest Saint de Bois le Compte frantsesak, Wilhelm von Humboldt prusiarrak —" euskal nazioa" singularrean izendatu zuen—, Thomas Roscoe ingelesak edota Victor Hugo frantsesak. XIX. mendeko lehen erdialdeko idazle haiek guztiek aipatzen zuten probintzia haiek denek" nazio bat" osatzen zutela.225 Roscoek 1837an aipatu zuen" euskal nazionalitatea" eta Euskal Herriak bere independentziari dion atxikimendua.226
|
|
|
Espainiako erresuma anitz ahuldu zen Frantziako Iraultzaren ondotik gertatu ziren gerra eta inbasioen ondorioz. Hargatik, Espainiako sektore anitzen proiektu politikoa zen, Frantziako ereduari jarraiki, estatu moderno batu bat sortzea eta Euskal
|
Herri
penintsularraren askatasunak (foruak, muga edota armada) kentzea. Kezka haiek zeuden garai berean lehertu zen Espainian, lehen gerra karlista.
|
|
|
Zumalakarregi, sortzez gipuzkoarra, Nafarroako komandante karlista izan zen; ondotik, baita Bizkaikoa eta Gipuzkoakoa ere. Euskal
|
Herri
penintsularrak, Zumalakarregi buru, fronte bakarra osatu zuen Espainiako tropen aurka. Euskal Herri kontinentalekoek ere karlistak sostengatu zituzten, armak helaraziz edo errefuxiatuei harrera eginez.
|
|
|
Xahok borroka armatua aldarrikatu zuen. Segur zen Frantziako gobernuak Zumalakarregiren eta Euskal Herriaren independentziaren kontrako erasoa egitea galdegiten bazuen, Euskal Herri kontinentalekoak ez zirela borrokatuko Euskal
|
Herri
penintsularrekoen kontra. Xahoren apustua zen Euskal Herria askatzea bi estatuen aztaparretatik eta bi aldeak batzea nazio berean.
|
|
|
Hala ere, nahiz eta gero eta gehiago baldin baziren zazpi herrialdeak erakusten zituen mapak, 1866an, Nafarroa Garaiko Diputazioak bultzatutako mugimendu batek berriz ere" Laurak bat" aldarrikatu zuen. Nafarroa Garaiko diputatuek Euskal
|
Herri
penintsularreko lau herrialdeak erakunde berean batzea proposatu zuten 1866an. Araba, Bizkai eta Gipuzkoa Burgosko auzitegiaren administraziopean zeuden; nafarrek proposatu zuten Iruñeko auzitegiaren eskumenera iragan zitezen, beti aipatuz" haurrideak", mendebaldeko hiru herrialdeez ari zirenean.245 Arabak eta Gipuzkoak kezka zeukaten Burgosko auzitegiak ez ote zuen hori eraso gisa ikusiko.
|
|
|
1867ko ekainaren 24an Arabako diputazioak gonbidatu zituen lau probintzietako ordezkariak ospakizun batera. Ramon Ortiz de Zarate diputatuak Euskal
|
Herri
penintsularreko lau probintzien arteko proiektu komunak sortzearen beharra ikusi zuen, deitoratuz ordura arte ez zegoela ia batere harremanik mendebaldeko probintzien eta Nafarroa Garaiaren artean. Hainbat neurri proposatu zituen:
|
|
|
Urte berean, Nafarroako diputazioak Euskal
|
Herri
penintsular osorako banku bat sortzea proposatu zuen. Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako diputazioek ez zuten interes berezirik agertu eta, beraz, banku hura Nafarroa Garaira mugatu zen.
|
|
|
Euskal
|
Herri
penintsularraren eta Espainiaren arteko harremana anitz gaiztotu zen 1876ko porrotaren ondorioz. Garai berean, Euskal Herri kontinentalean bezala, penintsularrean ere zabaltzen ari zen gisa bateko aberri handiaren eta aberri txikiaren kontzeptua.
|
|
|
Garai berean, Euskal Herri kontinentalean bezala, penintsularrean ere zabaltzen ari zen gisa bateko aberri handiaren eta aberri txikiaren kontzeptua. Intelektual batzuek defendatu zuten" baskongadoa" izatea erabat bateragarria zela espainola izatearekin.247 1839ra arte, Euskal
|
Herri
penintsularrak Espainiarekiko zeukan atxikimendua bakarrik agertzen zen Koroarekiko leialtasun adierazpenetan. Lotura anitzez gehiago trinkotu zen 1839tik landa.248
|
|
|
Lehenik Urruñan (1851tik 1863ra) eta gero Saran (1864tik 1876ra) eta Donapaleun (1877an) antolatzen ziren Lore Jokoak Euskal
|
Herri
penintsularrera eraman zituzten, Arturo Campionen eraginez. Lore Jokoak antolatzen hasi zenean, Anton Abadiak amesten zuen biltzea Euskal Herriko alde guztietako olerkariak.252 Ekimen hura, lehen aldiz, Elizondon antolatu zuten 1879an.
|
|
|
Xabier Zabaltzaren ustez, XIX. mendean izan ziren gerlek eragina izan zuten" Laurak bat" etik" Zazpiak bat" erako jauzian. Izan ere, Frantziako iraultzaren garaian Euskal Herri kontinentaleko jende anitz joan zen babes bila mendiz bestaldera; eta 20 urte geroago Euskal
|
Herri
penintsularrekoek zeharkatu zuten mendia Lehen Gerra Karlista garaian; 20 urte geroago berriz, Bigarren
|
|
|
Hartan ez zen sartzen Nafarroa Beherea. Dena den, Euskal
|
Herri
penintsular osoa eta Errioxa autonomia erakunde bakarrean baturik ikusten zituzten.266
|
|
|
Azkenean, proiektu politikoetatik laster gelditu ziren bazterrean Euskal Herri kontinentala eta" Zazpiak bat" aldarria. Aldiz, Euskal
|
Herri
penintsularreko lau probintzien arteko sintoniaren adierazle izan zen 1895ean Gipuzkoako diputazioak Espainiako Gobernuari egin zion eskaera: Bizkaiko, Arabako eta Nafarroa Garaiko diputazioekin batera, eskatu zuen irakasle postuetarako euskara jakin behar zela.
|
|
|
Are gehiago, 1884an, Segismundo Moret liberalak Espainiaren agintepeko lurraldea hamabost eskualdetan antolatzeko xedea agertu zuen. Proiektu haren arabera, Euskal
|
Herri
penintsular osoa eskualde administratibo bakarrean bilduko zatekeen. 1891n ere antzeko proposamena egin zuten kontserbadoreek.
|
|
|
" Zazpiak bat" ideia ere histen hasi zen XX. mende hastapenean. Euskal
|
Herri
penintsularrean bazegoen sektore indartsu bat, prentsa batez ere, Espainiako batasunaren aldekoa. Euskal Herri kontinentalean, Zaldubi, Goihenetxe eta haien lagunek osatzen zuten Eskualduna astekaria ere ez zen ildo haren aldekoa.
|
|
|
Orduko giroak anitz ahuldu zuen" Zazpiak Bat" ikurra. Euskal Herri kontinentaleko idazle franko Frantziaren aldera lerratu ziren, Euskal
|
Herri
penintsularreko zenbaitengandik urrunduz.
|
|
|
EAJk Euskal Mankomunitatea sortzeko proposamena landu zuen, Espainiako legeaz baliatuz. Mankomunitate hura autonomia bat izanen zen Euskal
|
Herri
penintsular osorako.277 Gipuzkoa, Araba eta Bizkaiko diputatuak Gasteizen bildu ziren 1917ko uztailaren 16an, autonomiaren aldeko batzar batean. Nafarroa Garaiko agintariak ere gonbidatuta bazeuden ere, ordezkaritza bat baizik ez zen agertu, entzule gisa.
|
|
|
Gipuzkoa izan zen sutsuena eta aldarrikatzaileena. 1918ko abenduaren lehenean batzarra antolatu zuten Tolosan, Euskal
|
Herri
penintsularreko beste herrialdeetako ordezkariak gonbidatuz. Helburua zen 1839ko urriaren 25eko legea bertan behera uzteko eskatzea.283
|
|
|
Nabarrismoa euskal abertzaletasunetik urrundu zen XX. mendeko 20ko hamarkadatik aitzina, eta espainiar nazionalismoaren estalki bihurtu. Euskararenganako atxikimendua gero eta txikiagoa izan zuen, eta Euskal
|
Herri
penintsularreko lau herrialdeak batzearen kontrako jarrera nagusitu zen bere baitan. XIX. mendean dauzka erroak ikuspegi horrek, 1867an eta 1873an ere hasi baitziren Arabarekin, Gipuzkoarekin eta Bizkaiarekin batzearen kontrako ahotsak.
|
|
|
Ez zegoen ados Aranak proposatzen zuen konfederazio ereduarekin, egokiago ikusten baitzuen denak gobernu bakarrean biltzea. Independentzia baino lehen, Euskal
|
Herri
penintsular osorako autonomia lortzea zen haien helburua; handik landa, euskal estatua integratuko zen Espainia federalean. Euskal Herri penintsularra kontinentalarekin batzeko helburuari ez zioten jarri eperik.
|
|
|
Independentzia baino lehen, Euskal Herri penintsular osorako autonomia lortzea zen haien helburua; handik landa, euskal estatua integratuko zen Espainia federalean. Euskal
|
Herri
penintsularra kontinentalarekin batzeko helburuari ez zioten jarri eperik. 1936ko batzarrean independentzia baizik ez zuten aipatu, baina ekintzetan, EAJk bezala eta EAJrekin batera, autonomiaren alde aritu zen.290
|
|
|
Lizarra izan zen euskal estatutu proiektu baten alde bozkatu zuen lehen herria, 1931ko apirilaren 20an, Espainiako Konstituzio berria oraino onartu gabe zegoela. Estatutu hura Eusko Ikaskuntzaren adierazpen batetik abiatu zen, Euskal
|
Herri
penintsularreko lau herrialdeen arteko autonomiaren alde. Testu hark zioen" Euskal Herria Araba, Gipuzkoa, Bizkaia eta Nafarroa probintziek osatzen" zutela," izaera naturala" zutela eta" Estatu autonomo bat" osatu behar zutela" espainiar Estatuaren barnean".
|
|
|
Euskal
|
Herri
penintsularreko 582 udaletan aztertu zuten lau herrialdeek batera osatuko zuten estatutuaren gaia. % 83,3 agertu ziren aukera haren alde.
|
|
|
Eusko Ikaskuntzaren gain ezarri zuten autonomia zehaztuko zuen testua idaztea. Nafarroa Garaiko espainiar errepublikanoek eta sozialistek, karlistek eta euskal abertzaleek bat egin zuten Euskal
|
Herri
penintsularreko lau herrialdeek estatutu bakarra osatzearen alde. Nafarroa Garaiko udalek bozketa batera deitu zuten Iruñean, 1931ko agorrilaren 10ean, jakiteko zein estatuturen alde zeuden.
|
|
|
Jimeno Juriok, 297 aukera galdutzat dauka 1931ko estatutuaren huts egitea. Garai hartan Euskal
|
Herri
penintsular osoarentzako autonomia lortzea baikorra baizik ez zitekeen izan Nafarroa Garaiarentzat. 1841ean galdutako askatasuna eta autogobernua berreskuratzeaz gain, industriaren garapena eta aberastasunaren sortzea bermatuko ziren eta 40ko hamarkadako emigrazio masiboa saihestu.
|
|
|
Paradoxikoki, Euskal Herria batzeko bideak ireki zituen gertakari hark. Aitzineko hamarkadetako urruntzeak arroila sakona ezarria zuen Euskal
|
Herri
penintsularraren eta kontinentalaren artean. Hori, anitz nabaritu zen 1936an.
|
|
|
1932tik hara zeukaten harremana EAJko jendearekin; haien ideologiatik hurbil zeuden. Aintzina hilabetekaria sortu zutenean, garbiki aldarrikatu zuten Euskal
|
Herri
penintsularrekoekin" lokarri sendoak" sortu behar zirela.300 Bestetik, Gure Herria aldizkaria ere bazegoen 1921etik, besteak beste Jules Moulier Oxobi, Jean Etxepare, Henry Dutournier edo Louis Dassance biltzen zituena. Aldizkari hark hastapenetik finkatu zituen harremanak mendiz bestaldeko euskaldunekin, hango idazleei orrialdeak eskainiz, Fermin Irigarai Larreko idazle nafarrari adibidez.
|
|
|
Euskal Herriko txistularien elkartea 1927an sortua zen. Hastapenean Euskal
|
Herri
penintsularreko txistulariak biltzen zituen; gerora, Euskal Herri kontinentalekoak ere juntatu zitzaizkion. 1969an, Euskal dantzarien biltzarra sortu zuten.
|
|
|
Frantzian kooperatibak sortzen ziren, maiz, galbidean zeuden enpresak salbatzeko; Euskal Herri kontinentalean, aldiz," ezerezetik" sortzen ziren kooperatibak.314 Bistan denez, mugimendu horrek erro sakonagoak zituen, auzolanerako tradizioa uztartu baitzuten industriarekin. Alde horretatik ere, Euskal Herri kontinentaleko mugimenduak antz eta lotura handiagoa zeukan Euskal
|
Herri
penintsularrekoarekin.
|
|
|
Jatsuko (Lapurdi) Olaberria kooperatibak zailtasun ekonomikoak ukan zituen 1992an, pezetaren debaluazio handi baten garaian. Lehiakortasuna bat batean galdu zuen Euskal
|
Herri
penintsularreko merkatuan. Enpresak burua altxa zuen, hala ere, besteak beste 1998an Mondragon taldeko kooperatiba bat bihurtu baitzen haren bezero nagusi.315
|
|
|
Alabaina, besteak beste Mixel Labeguerieren bultzadarekin, 70eko hamarkada hastapenetik aritu ziren kantuz Ez Dok Amairukoak, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan. Etxamendi eta Larralde, Peio eta Pantxoa, Guk, Errobi eta abar maiz ibili ziren Euskal
|
Herri
penintsularrean. Euskal kantuak batu zuen Euskal Herria.
|
|
|
Ugutz Robles Arangiz, Iñaki Urtizberea, Xabier Lete, Patxika Erramuzpe, Lourdes Iriondo, Peio Ospital, Pantxoa Carrere, Benito Lertxundi eta Manex Pagola. sortu zen urte berean, Baionan. Euskal
|
Herri
penintsularreko Euskal Alderdi Sozialistarekin (EAS) bat eginez, 1975ean, EHAS alderdia osatu zuten.317 Ezker Abertzalearen sorlekua Euskal Herri kontinentalean kokatzen du Igor Ahedok, 318 hain zuzen, HASI mugimenduaren oinordekoa izan zelako EHAS alderdia. Ezkerreko alderdi nazional hura 1978an desagertu zen.
|
|
|
Ezkerreko alderdi nazional hura 1978an desagertu zen. HASIk hartu zuen segida, baina Euskal
|
Herri
penintsularrera mugatu zen, Frantziak eta Espainiak" martxa politiko eta ekonomiko ezberdinak" ezarri zizkielako" Hegoaldeko eta Iparraldeko Euskal Herriei". 319
|
|
|
1975eko azaroaren 20a zen. Berriz ere piztu zen itxaropena Euskal
|
Herri
penintsularraren egoera aldatzeko, independentzia ez bazen, gutxienez egitura autonomo bakarrean biltzeko lau probintziak. ETAk 1962an idatzi zuen" Euskadi" osatzen zuten" herrialde historikoak" zirela Araba, Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa, Bizkaia eta Zuberoa.
|
|
|
ETAk 1962an idatzi zuen" Euskadi" osatzen zuten" herrialde historikoak" zirela Araba, Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa, Bizkaia eta Zuberoa. 1975ean, KAS alternatibak berretsi zuen independentzia zazpi herrialdeentzat aurreikusten zuela, baina urrats taktiko gisa proposatzen zuen Euskal
|
Herri
penintsularreko lau probintzien batasuna.320 Franco hil ondoan, aldaketa instituzionalaren garaia zetorren. Abertzaleek argi zuten autonomia estatutua lortzekotan, Euskal Herri penintsular osorako izan behar zela.
|
|
|
1975ean, KAS alternatibak berretsi zuen independentzia zazpi herrialdeentzat aurreikusten zuela, baina urrats taktiko gisa proposatzen zuen Euskal Herri penintsularreko lau probintzien batasuna.320 Franco hil ondoan, aldaketa instituzionalaren garaia zetorren. Abertzaleek argi zuten autonomia estatutua lortzekotan, Euskal
|
Herri
penintsular osorako izan behar zela.
|
|
|
Eztabaida hura berriz azaleratu zen 1978ko Espainiako Konstituzioaren aitzineko hilabeteetan. Munichen zeuden gazte haiek irmoki adierazi zuten edozein urratsen aurrebaldintza zela berehala jartzea indarrean euskal autonomia (1936koa), Euskal
|
Herri
penintsular osoan. Eta ondotik onartuko zen Espainiako Konstituzioak ez zuela beste erremediorik izanen, hura onartzea baino.
|
|
|
Foruen berrezartzearen aldekoen eta foruen hobekuntzaren aldekoen eztabaida izan zen" trantsizioaren" garaian. Jokoan zegoena zen 1839ko legea bertan behera uztea eta berreskuratzea orduan galdu ziren foruak; gisa hartan, aiseago izan zitekeen Euskal
|
Herri
penintsularreko lau herrialdeen arteko ibilbide bateratua. PSOE alderdiak berak ere bat egin zuen EAJrekin, foruen berrezarkuntzaren alde.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoa sortzeari buruzko erreferenduma izan zen 1979ko urriaren 25an. HBk abstentzioa eskatu zuen, autonomia proiektu hark ez zuelako zerikusirik Euskal
|
Herri
penintsular osorako proiektuarekin.
|
|
|
Herri Batasunak aurreikusten zuen lehen urratsa zen Euskal
|
Herri
penintsular osoa batzea eta Euskal Herri kontinentalarekiko harremanak sendotzea. Herri Batasunaren sorrerako adierazpenak aldarrikatu zuen" Autonomi Estatutua Hego Euskadirentzat", 1978an.
|
|
|
Herri Batasunaren sorrerako adierazpenak aldarrikatu zuen" Autonomi Estatutua Hego Euskadirentzat", 1978an. Euskal
|
Herri
penintsularraren" osotasuna" bermatuko zuen erakunde horrek izanen zuen" Ipar Euskadirekiko harremanetarako eskubidea". 339
|
|
|
Euskal Herri kontinentaleko alderdi politikoek ez zuten begiratzen Bidasoaz bestaldera. Espainia oraindik Europako Batasunean ez zegoenean sartua," muga itxia zen interes faltaren lekuko", Izquierdoren arabera.344 Alderdi abertzaleek" errespetatzen" zuten Euskal
|
Herri
penintsularrean gertatzen zena, inondik ere sartu nahi izan gabe hango gaietan. Euskal Herri kontinentaleko eragile politikoek interes gutxi zeukaten Euskal Herri penintsularrarekiko, bizimodua hobetzeko bidea ez bazen.
|
|
|
Espainia oraindik Europako Batasunean ez zegoenean sartua," muga itxia zen interes faltaren lekuko", Izquierdoren arabera.344 Alderdi abertzaleek" errespetatzen" zuten Euskal Herri penintsularrean gertatzen zena, inondik ere sartu nahi izan gabe hango gaietan. Euskal Herri kontinentaleko eragile politikoek interes gutxi zeukaten Euskal
|
Herri
penintsularrarekiko, bizimodua hobetzeko bidea ez bazen.
|
|
|
EMA (Ezkerreko Mugimendu Abertzalea), Euskal Batasuna eta Herriaren Alde Euskal Herri kontinentaleko ezker abertzaleko taldeak Herri Batasunarekin hasi ziren zenbait kanpaina antolatzen, 1994tik goiti. Elkarlan hark balio izan zuen nazio ikuspegi bat garatzeko, bai Euskal
|
Herri
penintsularreko ezker abertzaleko jendearen baitan, bai Euskal Herriko kontinentaleko militanteen baitan. Ezker abertzaleko alderdien arteko elkarlanaren testuinguruan," HBk etorkizuneko batasunerako oinarriak jarri zituen:
|
|
|
Bigarren mailako zatiketa da estatu beraren menpe dauden zatien arteko zatiketa. Hori nabarmena da Euskal
|
Herri
penintsularrean, EAE eta Nafarroa Garaia elkarrengandik bereizita daudelako. Paradoxikoki, EAE sortzea" euskal nortasunaren aitortza" izan bada ere, nortasun horren" osagai historiko bat errotik" ateratzea ere bada.
|
|
|
Euskara da hizkuntza" komunena", baina gutxiengoak dakienez, ez du errazten komunikazio sistematikoa. Espainola dakien lapurtar erdaldunak Euskal
|
Herri
penintsular guztietako biztanleekin hitz egin lezake, ez, ordea, espainolik ez dakien euskaldunak.
|
|
|
Euskal
|
Herri
penintsularreko euskaldunak ulertzeko espainola jakin behar dela zioen Goizalde Landabasoren lagun batek, 373 aditzera emanez" Hegoaldeko" euskaldunek erdarakada anitz erabiltzen zutela, baina" Iparraldekoek" ez zutela hainbeste erabiltzen frantsesaren eragineko hitz edo esaerarik. Hori ez da horrela, Euskal Herri kontinentaleko euskaldunek gero eta gehiago erabiltzen dituzte frantses hitzak edo frantses esaeren euskal egokitzapenak.
|
|
|
Euskara Batuari hainbat alde on ikusi dizkio, aldiz: euskaldun guztiek beren artean hitz egiteko aukera, frantsesera edo espainolera lerratu beharrik izan gabe, euskararen normalizazioa erraztea, erdaldunei euskara ikasteko aukera ematea, Euskal
|
Herri
penintsularreko eta kontinentalekoak elkartzea eta euskarari ospea ematea.376
|
|
|
Azken urteetan, nahikoa da batxilergoko azterketako nota. Haatik, Seaskako ikasleentzat kontuan hartzen zen nota bakarra azterketakoa zen; Euskal
|
Herri
penintsularreko ikasleentzat, selektibitateko notak balioaren% 40 zuen eta ikasturteko notek% 60koa. Gainera, Seaskako irakasleak ohartzen dira ebaluazio irizpideak desberdinak direla hezkuntza sistema batean eta bestean.
|
|
|
Garbi dagoena da anitzez errazagoa dela espainol batentzat Euskal
|
Herri
penintsularreko unibertsitatean ikastea, Euskal Herri kontinentaleko euskaldunentzat baino. Gisa horretan, askok, unibertsitateko lekua bermatu nahiz, Euskal Herritik kanpora joateko hautua egiten dute; EHUn tokirik gabe gelditu direnek ere kanpora joan behar izaten dute.
|
|
|
Ikasleei matrikula eta egonaldi gastuak ordaintzeaz gain, aholkularitza eskaintzen zien. Azkenean bidea eten zuen, ikasle gutxik erakutsi zutelako lanbide heziketa Euskal
|
Herri
penintsularrean egiteko interesa.
|
|
|
El Diario Vasco k, 2007ra arte, Euskal
|
Herri
penintsular osoa jartzen zuen bere eguraldi iragarpenean. Geroztik Gipuzkoako mapa jartzen du, hastapenean zentratuta baina inguruko eremuak agertuz, eta aski laster markatuago.
|
|
|
EiTBko albistegietako tituluetan, berrien% 53 ziren EAEri buruzkoak 2010ean, %6, 2 Nafarroa Garaiari buruzkoak eta% 1,2 bakarrik Euskal Herri kontinentalari buruzkoak, Aztikerrek382 egin zuen ikerketaren arabera. Euskal
|
Herri
penintsular osoari buruzkoak% 7,6 ziren eta Euskal Herriari buruzkoak %2, 9 Beste gisan errateko, Euskal Herri kontinentalak ez zeukan ia tokirik. Espainiako berriak berri guztien% 16,8 ziren, Nafarroa Garaikoak baino ia hiru aldiz gehiago.
|
|
|
%62tan, EAE% 18tan, Euskal
|
Herri
penintsularra% 13tan eta kontinentala %7tan. Patxi Lopezen garaian, Euskal Herria %8tan baizik ez zen agertzen eta EAE %86tan.
|
|
|
Patxi Lopezen garaian, mapa hori guztiz desagertu zen. Baita Euskal
|
Herri
penintsularra ere; Nafarroa Garaia agertzekotan ere, ez zen agertzen EAEko maparekin batera. Horiek horrela, Pastorrek ohartarazten du EAJren garaian Euskal Herri osoko mapa agertzen bazen ere, datuak beti Euskal Herri penintsularrari buruzkoak zirela.
|
|
|
Baita Euskal Herri penintsularra ere; Nafarroa Garaia agertzekotan ere, ez zen agertzen EAEko maparekin batera. Horiek horrela, Pastorrek ohartarazten du EAJren garaian Euskal Herri osoko mapa agertzen bazen ere, datuak beti Euskal
|
Herri
penintsularrari buruzkoak zirela.
|
|
|
EITBn Euskal Herria hitza lotzen da" folklorikoak, abertzaleak eta gatazkatsuak diren testuinguru edo gertaerekin". 385 Pays Basque hitza ez da erabiltzen Euskal
|
Herri
penintsularrean, bai ordea Basque Country. Uxua Anduagak386 ez du uste horrek zerikusirik daukanik Pays Basque frantsesez izatearekin.
|
|
|
Hango herritarren" kultura arkaiko eta folklorikoa" azpimarratzen dira. Euskal
|
Herri
penintsularrekoak, ordea," orojakile eta aurreratu gisa" agertzen dira," kultura aberats eta joriaz gozatzeko aukera" dutenak. Gisa horretan, Euskal Herri kontinentaleko herritarrak dira" normaltasunetik at" daudenak.
|
|
|
Gisa horretan, Euskal Herri kontinentaleko herritarrak dira" normaltasunetik at" daudenak. Euskal
|
Herri
penintsularreko hiritarren eta barnealdekoen artean ere egiten dute bereizketa hori Anduagak aztertu dituen umore saioek. Bitxi dena da, Euskal Herri penintsularreko baserritarrak Euskal Herri kontinentalekoetatik urrun kokatu nahi dituztela, aditzera emanez besteak frantsesak direla.
|
|
|
Euskal Herri penintsularreko hiritarren eta barnealdekoen artean ere egiten dute bereizketa hori Anduagak aztertu dituen umore saioek. Bitxi dena da, Euskal
|
Herri
penintsularreko baserritarrak Euskal Herri kontinentalekoetatik urrun kokatu nahi dituztela, aditzera emanez besteak frantsesak direla.
|
|
|
Hots, Euskal
|
Herri
penintsularrekoak lirateke" zinezko euskaldunak" (‘vasco de verdad’). Gogoeta zorrotza da Anduagak egiten duena:
|
|
|
euskaldunen bereizte lerroa frantsesa eta espainola izatea da, umore saioetan. Alabaina, Euskal Herri kontinentalekoei" leporatzen" zaie frantsesak izatea, baina ez diete leporatzen Euskal
|
Herri
penintsularrekoei espainolak izatea. " Hala, Hego Euskal Herriko baserritarrak ez badira espainiar (tu) gisa hautematen, espainiar estatuarekiko loturarik dagoenik ere uste (edo ikusten) ez delako da.
|
|
|
Irulegiko Irratiak kezkaturik deitu zien, beren kantu programazioaren zati handiena euskal kantuekin betetzen dutelako, eta frantses kantuak ez daukalako tokirik. Erantzun zieten lasai egoteko, euskal kantua ere frantses kantuaren ondarean kokatzen zutela, nahiz eta kantariak Euskal
|
Herri
penintsularrekoak izan.
|
|
|
Luhusoko polizia operazioa. Jose Mari Pastor Berria ko kazetari ohi eta EHUko irakasleak, aldiz, ohartarazi zuen Euskal
|
Herri
penintsularreko hainbat komunikabidek zehaztu zutela Luhuso Lapurdin zegoela, baina ez dutela zehazten non dauden Arizkun edo Amoroto. Ezta Segovia ere.
|
|
|
Euskarazko komunikabideek edo prentsa abertzaleak ikuspegi nazionalagoa dute, baina" mugak" filtro lana egiten du: Euskal Herri kontinentalekoek gutxi aipatzen dute Euskal
|
Herri
penintsularra, eta alderantziz.
|
|
|
Indarkeria matxistak Euskal Herrian eragindako hilketa bati buruz," Estatuko bosgarren hilketa kasua da" idazteak zer iradokitzen du? Batetik, Euskal
|
Herri
penintsularreko datuak ere hor sartu dituela, Espainiako estatuaren parte izatea de facto ontzat emanez. Behin eta berriz Espainiako datuak emanez, entzuleen artean barneratzen da Estatu horretakoa izatearen naturaltasuna.
|
|
|
Alternatiba ez da, bistan denez, idaztea" Espainiako bosgarren hilketa", horrek adieraziko lukeelako Euskal
|
Herri
penintsularra Espainiaren barnean kokatzen duela kazetariak. Zergatik da informazio interesgarria Espainiarekiko konparaketa hori?
|
|
|
Maiztasuna da ondoko desberdintasuna. Lau urteko zikloak dira Euskal
|
Herri
penintsularrean, izan Espainiako Kongresurako, izan erakunde autonomikoetarako edo udaletarako. Bost edo sei urteko zikloak dira Euskal Herri kontinentalean.
|
|
|
Hautetsiak hautatzeko moduak ere desberdinak dira. Ulertzeko errazena da Euskal
|
Herri
penintsularreko sistema, sistema proportzionala delako eta aurkezten diren zerrendak aise identifikatzen direlako, alderdiak baitira aurkezten direnak. Eusko Legebiltzarreko ordezkariak hautatzerakoan herrialde bakoitzak ordezkari kopuru bera edukitzeak sor ditzake duda batzuk edo ez.
|
|
|
Horrek politika egiteko modua erabat aldatzen du, Euskal
|
Herri
penintsularrarekin konparatuz gero. Apur bat irabazteko aukera izatekotan, alderdien arteko koalizioak edo zerrenda irekiak egitea funtsezkoa da; Euskal Herriko gainerako lekuetan alderdiak aurkezten dira beren programarekin, eta hauteskundeen ondoren egiten dituzte gobernu itunak.
|
|
|
Bigarren menpekotasuna linguistikoa da, euskara ez ofiziala izanez euskaldunek ez baitaukate eskubiderik euskaldun gisa. Hirugarrena da Euskal
|
Herri
penintsularrak ahantzia bezala duela, ez daukala ahots propiorik Euskal Herrian.
|
|
|
2007an, Batasuna alderdiak autonomiaren aldarrikapena atera zuen berriz, Loiolako elkarrizketa prozesuan mahai gainean zegoenarekin loturik. Orduan, xedea zen autonomia erakunde bakarrean biltzea Euskal
|
Herri
penintsularreko lau probintziak. Loiolako bidea moztu zenean, dena gelditu zen.
|
|
|
Euskal Herri kontinentaleko jendearentzat ere ez ziren gauzak argi; Euskal
|
Herri
penintsularrekoentzat are gutxiago. Haiei aurkezten zitzaien garaipen historiko bat zetorrela.
|
|
|
Botere eta eskumen desoreka ezin argiago ageri da aurrekontu horietan. Alabaina, Euskal Elkargoaz espantu egiterakoan, kontuan hartu beharreko datua da hori, biziki urrun dagoelako Euskal
|
Herri
penintsularreko erakundeen mailatik. Bilakaera aukerak ikusten dizkiote batzuek; eszeptikoak dira beste batzuk.
|
|
|
Frantziaren erritmoa eta zentralismoa ikusirik, duda handiak izan daitezke. Eskumen batzuk gehiago helduko dira menturaz; baina urrun, biziki urrun, geldituko da Euskal
|
Herri
penintsularreko foru aldundietatik edo autonomia erakundeetatik. Kontuan hartuta erakunde horien boterea ere ez dela herriak nahi eta behar lukeena, nola bozkariatu Euskal Elkargo ñimiño batekin?
|
|
|
Euskal Herri kontinentaleko politika egiteko modua eredu gisa aurkeztu da azken urteetan, Euskal
|
Herri
penintsularrean, hango modua beste muturrekoa baitzen, eta jendea erreta baitzegoen. EAEko eta Nafarroa Garaiko erakundetze moduak alderdi politikoei ematen die garrantzia.
|
|
|
Euskal
|
Herri
penintsularreko politika karrika itsu batean zegoen bitartean, bazirudien Bidasoaz bestaldean aitzinatzen ari zirela. Garapen Kontseilua, Hautetsien Kontseilua, Euskararen Erakunde Publikoa, lurralde kolektibitatearen aldeko adostasun zabala.
|
|
|
Hein batez ahalegindu dira adostasun batera, Euskal
|
Herri
penintsularrean ere. Adostasun zabalak lortzeko, ordea, diskurtsoak eta helburuak leuntzen dira.
|
|
|
Espainolak Euskal
|
Herri
penintsularrean eta frantsesak Euskal Herri kontinentalean duten eragin gero eta handiagoa euskaldunen arteko urruntze faktore bat da. Hizkeretan berean daukate eragina estatu hizkuntza horiek.
|
|
|
Hizkeretan berean daukate eragina estatu hizkuntza horiek. Maiz, espainola jakin behar da Euskal
|
Herri
penintsularreko euskaldunen hainbat erramolde (baita umorea ere) ulertzeko, eta hizkuntzaz harago, Espainiako hainbat erreferentzia ezagutu behar dira. Erdal hizkuntza erreferentea frantsesa dutenentzat, espainolaren eragina kaltegarria da, Euskal Herri penintsularreko euskaldunak" erdi espainol" gisa ikusten direlako, garbi aitortuta edo aitortu gabe ere.
|
|
|
Maiz, espainola jakin behar da Euskal Herri penintsularreko euskaldunen hainbat erramolde (baita umorea ere) ulertzeko, eta hizkuntzaz harago, Espainiako hainbat erreferentzia ezagutu behar dira. Erdal hizkuntza erreferentea frantsesa dutenentzat, espainolaren eragina kaltegarria da, Euskal
|
Herri
penintsularreko euskaldunak" erdi espainol" gisa ikusten direlako, garbi aitortuta edo aitortu gabe ere. Alderantzizkoa are nabarmenagoa da.
|