|
2003
|
|
|
1972an, Deustuko Euskal Kultur Mintegiaren inguruko ikasle batzuek bultzaturik, Loiolan, Udako Unibertsitari Ikastaroa antolatu zen. Hurrengo urtean Oñatin errepikatu zen,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartearen, Deustuko Unibertsitatearen eta Euskaltzaindiaren babespean, Gonzalo Duo zelarik antolatzaile nagusia28 Ikastaroaren «xedea unibertsitariei euskararen bidez kultur formazioa eskaintzea da dugun euskal unibertsitaterik eza, nolabait, oso oso nolabait, arintzeko»29 Bi saio egin ziren, bata uztailaren 9tik 25era, «kazetaritza, zuzentasuna, kondaira, legeak, politika... Biga
|
|
|
Euskal Ilustrazioa:
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartea
|
|
|
XVIII. mende bukaeran Erregimen Zaharrak Euskal Herrian bi aurkari edo berritzaile mota zituen (Otazu, 1982). Batetik," entziklopedistak" zeuden, Bergarako Mintegiaren eta
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartearen (RSBAP) inguruan sortuak. oligarkiako kideek eta Mintegiko irakasle eta ikasle ohiek osatutako taldea zen ia erabat.
|
|
2008
|
|
|
Larramendiren hiztegia agertu (1745) eta berrogei urte geroago, Aizpitarte lexi kografo euskaldunak euskararen hiztegia osatzeko argibideak azaldu zituen
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartearen barruan(). Bazuen hark euskal zuzenbi dea jasotzeko asmoa eta gogoa, hiztegi berrian ez baitzituen zokoratzeko honako hauek:
|
|
|
Zeregin horretan eman zituen ia hamar urte, harik eta 1802an Mutrikura itzuli eta bertako alkate izendatu zuten arte. Euskal Herrian egon zen denboran,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartearekin lotura estua izan zuen, eta herriko alkatetza armadako karguekin uztartu zuen. Egoera horretan egokitu zen Trafalgarko batailaren bezperan, 1805eko abuztuan.
|
|
2009
|
|
|
Esan gabe doa, praktika hau ezin zezakeela edonork obratu; oinarria denborarekin hedatuz joan bazen ere, batez ere goi mailako eta maila ertaineko gizarte taldeetako familiei erreserbaturik geratzen zelako. Joera honen lehen aztarnak
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteak 1776an Bergaran sortu zuen mintegiarekin ikusi ziren, bertara hiru probintzietako kaparedunen semeekin batera, kanpoko beste familia euskaldun batzuek ere ikasleak bidali zituztelako (Totoricaguena, 2003b: 79).
|
|
2010
|
|
|
Euskal Herrian,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteak (1763) sortutako Bergarako Erret Seminarioak gorpuztu zuen Euskal Ilustrazioa deritzona. Berau izan zen liberalismoaren gune garrantzitsuena, baina Altunaren (2000:
|
|
2011
|
|
|
Azkenik, Xabier Muniberen eraginez 1764an
|
Euskal
Herriko adiskideen elkartea sortu zen. Araba, Bizkaia eta Gipuzkoakoen bilkura izan zen, baina Nafarroako eta Ameriketakoak ere bazkide ziren.
|
|
2012
|
|
|
Abuztu osoan izango dira bisita egunak, eta herriko txoko desberdinak ezagutzeko aukera izango dute. Aurten, gainera, hainbat berrikuntza izango dira, Azkoitiko bisitak Juan Bautista Mendizabal herriko kronista ofizialak eta
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteko kideak eskainiko baititu. Honek herriko historia azalduko du; izan ere, dorretxe, jauregi, etxe eta eliza artean ibiliko dira bisitariak; hala nola, Idiakez dorretxearen, Amabisjinaren jasokundeko Parrokiaren, Intsausti Jauregiaren eta Balda Dorretxearen inguruko historia eta pertsonaia esanguratsuenei buruz hitz egingo du Mendizabalek.
|
|
|
Abuztu osoan izango dira bisita egunak, eta herriko txoko desberdinak ezagutzeko aukera izango dute. Aurten, gainera, hainbat berrikuntza izango dira, Azkoitiko bisitak Juan Bautista Mendizabal herriko kronista ofizialak eta
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteko kideak eskainiko baititu. Honek herriko historia azalduko du; izan ere, dorretxe, jauregi, etxe eta eliza artean ibiliko dira bisitariak; hala nola, Idiakez dorretxearen, Amabisjinaren jasokundeko Parrokiaren, Intsausti Jauregiaren eta Balda Dorretxearen inguruko historia eta pertsonaia esanguratsuenei buruz hitz egingo du Mendizabalek.
|
|
|
Atlasaren aurkezpenaren ondoren, Andres Urrutia euskaltzainburuak hartu zuen hitza, Pedro de Yrizarrek egindako lanak gogoan hartuz eta Akademian egindako ibilbidea azpimarratuz. Era berean, Iñigo de Yrizar, Pedro de Yrizarren semeak,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteko ordezkaria ere badenak, esker oneko hitzak izan zituen. Ekitaldian, Henrike Knörr euskaltzain osoaren alargunak eta semeak ere parte hartu zuten.
|
|
|
Biak dira Juan de la Cierva Patronatukoak eta bietan erredaktore lanak burutu zituen. Euskaltzaindiko agerkari ofiziala den Euskera n,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteko aldizkarian, Julio de Urkixo Euskal Filologia Mintegiaren Urtekarian (ASJU Anuario del Seminario de Filología Vasca Julio de Urquijo), Deban, ELEn eta Hispanica Posnaniensian ere bere ikerketak argitaratu zituen Yrizarrek.
|
|
|
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteko kidea zen, bai eta Eusko Ikaskuntzakoa ere.
|
|
|
Historia interesatzen zitzaion bereziki eta, esan bezala, Jose Antonio Arana izan zuen kultura bidelagun, informazioa trukatuz eta ikerketa bideak zabalduz. Horrela,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteko Buletinean 1969an argitartutako. Bachem, G.A.: Kelto Romanisch im Gau Köln Aachen?
|
|
|
Honako erakunde hauek proposa ditzakete EiTBko azken lau Administrazio Kontseiluko kide horiek: Euskaltzaindiak, Eusko Ikaskuntzak,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteak, Euskal Herriko Unibertsitateak, EAEn ordezkari gehien duten sindikatuek eta EAEko kontsumitzaile elkarteen federazioak. Legebiltzarkideek emandako bi herenen gehiengoak babestutako EiTBko Administrazio Kontseilurako kideen proposamena aukeratuko da.
|
|
|
Alaba bakarra izan zuten, 1801ean jaioa, Maria Nieves Amalia. Heziketa, Gasteizen jaso zuen,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartean hain zuzen ere. Bere aita elkarteko bigarren zuzendari nagusia izan zen.
|
|
|
Ahaldun Nagusia izan zen. Horrezaz gainera,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteko buruzagia izan zen. garaian, Soraluzeko errege armategiko arduradun nagusia izan zen.
|
|
|
Gogoratu behar dugu, garaiko beste esperientzia bat, 1765etik aurrera egiten zena:
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteak garaiko arazo zientifiko, ekonomiko edo politikoak aztertzeko, bilkurak deitzen zituzten, eta bazkideen arteko urteroko bilkurak bihurtu ziren. Eta bilkura horiek garaiko buruzagien topaleku ere izan ziren.
|
|
|
1764an
|
Euskal
Herriko Adiskideen Batzarra elkartea eratzean, euskal kultura eta nortasuna landu, nabarmendu eta goratu asmoz sortu zen. 1765ean Gasteizeko batzarrean onartutako estatutuetan, IX. atalean honako hau adierazten zuen:
|
|
|
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartea (Real Sociedad Bascongada de Amigos del Pais) Bergarako egoitzan hasi zen, 1775ean, Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako euskal agintarien arteko batzarrak berriz indarberritzen. Conferencias izenarekin ezagunagoak ziren, eta aurrerantzean, 1936 urtera arte batzar horiek ohiko izan ziren.
|
|
|
|
Euskal
Herriko Adiskideen elkartearen baitan (RSBAP) aldiz, bestelako ikuspegi ekonomikoak nagusituz zihoazen. Adibidez, F. Elhuyarrek Somorrostroko meategietako erauzketa prozesuaren antolaketa soziala eta ekonomikoa aztertu eta alternatibak argitaratu zituenean, 1788ko Batzarrean, argi eta garbi egin zuen sistema kapitalistaren azalpena bertako ekonomia aurrerabidean eta garapenean sartzeko:
|
|
|
Argien Garaia eraginkorra izan zen. Euskal Herriko buruzagi politiko eta ekonomikoek argien indarra zabaldu eta zientzia erabilgarriak ezagutu eta hedatzeko
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartea 1764an sortu zutenean, P. Astarloa, fraide sartu zen, filosofia eta teologian aditua izateko.97 Bergaran goi mailako ikastegi tekniko berria antolatzen zen garaian, ondoan, Oñatin 1775ean legelari eta eliztarrentzat goi mailako Unibertsitatea berrindartzen hasi zen. Baina argien garaiaren ostean, Frantzian 1789 urtean, iraultza liberal bortitza azaldu zen.
|
|
|
Adibidez, euskal ordezkarien biografiak eta proposamen zehatzak aurkezten dizkigularik, hona Arabako ordezkari zen Ortuño Maria Agirre() Montehermosoko markesaren profila: Arabako handiki familia bateko kide,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkarteko giroan hazia eta hezia, euskal ilustratu prototipikoa izan zen; era berean, elite politikoaren kide nabarmena, Arabako Ahaldun Nagusi izan zen() eta Arabaren legezko ordezkari Baionan, non aurkeztu zuen txostenean, ondorio orokor gisa, hauxe aldarrikatzen zuen:
|
|
2016
|
|
|
Sari asko jaso ditu, besteak beste, hauek: Ibañez Martin Ikerketa Sari Nazionala, 1972an;
|
Euskal
Herriko Adiskideen Elkartearen eta Eusko Legebiltzarraren humanitate arloko Xabier Maria de Munibe Saria, 1996an; Eusko Ikaskuntzaren eta Euskadiko Kutxaren Humanitate eta Gizarte Zientzien Saria, 1998an; Eusko Jaurlaritzaren Lan Onari Saria, 2002an; eta Euskadi Ikerketa Saria, 2004an.
|
|
2020
|
|
|
Horretarako Elhuyar anaien gaineko errealitateak fikzionatu nituen. Izan ere, Elhuyar anaia ospetsuei La Bascongadan,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Errege Elkartearen itzalean sortutako Bergarako Errege Mintegian, XVIII. mendean, bizitzea egokitu zitzaien gorabeheretan oinarrituta dago. La Bascongada, antza denez, Espainiako Koroaren aginduz helburu militar sekretuekin lan egin zuen erakundea baino ez ei zen, eta Joan Jose Elhuyar sekretu horien zerbitzuan lan egin zuen zientzialaria.
|
|
|
Elhuyar anaia zientzialariei buruz egin nuen ikerketa batean oinarritu nuen Faustoren itzalaren kontakizunaren haria, Utriusque Vasconiae argitaletxeak Egunero irakurtzen delako Sailean argitaraturik. Elhuyar anaiei buruz orain artean zabaldu denaren oso bestelako ikuspegia eman nuen nobelan,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Erret Elkartea (RSBAP) bitarteko zela, Carlos III.aren aldeko ezkutuko lanean erakusten bainituen. Dan Brownen bestseller ezagunek bezala The Da Vinci code eta beste, Faustoren itzalak ere hargin beltzak edo masoiak eta beren elkarte sekretuak ditu argumentuaren ardatz.
|
|
|
Fikzio lana izanik ere, nireak jorratutako oso oinarri sendoko hipotesia du abiapuntu, eta Martin Anso lagunak eta kazetariak liburuari ezarri zion hitzaurrean azaldu zuenaren arabera, gauza bera uste zuen berak ere. Hipotesi horren baitan,
|
Euskal
Herriko Adiskideen Erret Elkarteak Carlos III.arentzat helburu militar sekretuekin lan egin zuen, eta Fausto eta Juan Jose Elhuyar anaiak, laborategian wolframa isolatu zuten lehen zientzialariak, helburu militar horien zerbitzuan aritu ziren lanean. Hortik abiatuta, bi plano nagusi txirikordatzen dituen nobela epistolarra osatu nuen:
|
|
2021
|
|
|
Batzuetan, izen bizigabea (edo bizigabetzat ere har daitekeena) oinarri duten sintagmetan, biak dira zilegi modu desberdinean interpretatu arren: Elizaren isiltasuna vs elizako isiltasuna; Euskal Herriaren adiskideak vs
|
Euskal
Herriko adiskideak. Berez, ez dira gauza bera.
|
|
|
Euskal Herriak dituen adiskideak). Aldiz,
|
Euskal
HerriKO adiskideak lekuzko gisa interpretatzen da: ‘Euskal Herrian{ diren/ ditudan...} adiskideak’.
|