|
2010
|
|
|
Zerua ere urdin ilun zegoen egunsentiko une hartan, mantxa laranja eta horiekin.
|
Etxe
baten tximiniatik, hirugarrenetik, kea erne zen. Eta kea poliki poliki zabaldu zen airean.
|
|
|
" Zergatik?", errepikatu zuen Lubisek begiak zabalduta.
|
Etxe
bat erretzeak oso barruraino hunkitzen zuen. " Aseguru on baten babesik ez zeukalako.
|
|
|
Ondarea ezin zehaztuz dabil herri hori oraindik.
|
Etxe
bat utzi zigutela esan zuen Gabriel Arestik, eta hura defenditu beharra zegoela. Baina sinbolikoki esango zuen, zeren nor joango zen gero bizitzera aittitteren baserri zaharrera.
|
|
|
Etxe barruan ez zegoen altzari asko, aulkirik ere ez.
|
Etxe
batetik bestera laurehunen bat metro, eta tartean indipikondoak, sasi hesiak edo metro bateko harresiak, harri troko solteak pilatuz eginak.
|
|
2011
|
|
|
hontzak berekin omen dakarke herioa.
|
Etxe
baten aldean, eta guztiz etxearen beraren gainetik uhuriz hasten denean, norbaitek laster etxe hartarik atera behar du zangoak hotzik. Nork daki hontzak ez duenez berak ematen herioa edo bederen gaitza?
|
|
|
|
Etxe
bat estaltzen zuen olana suak hartu zuen, eta Nafarroako Diputaziotik ere sugarren argia ere hauteman zitekeela erraten zen. Erabat gautu zuen.
|
|
|
—Zer uste duzu?
|
Etxe
baten eskriturak hain erraz uzten zaizkiola ezezagun bati. Ez jauna.
|
|
|
Ezin ditut jasan altuera handiko balkoiak edota leihoak.
|
Etxe
batean, ni ez nintzateke igoko teilatura ezerengatik, halako beldurra edo bertigoa pasatzen baitut behera begira jartzen naizenean.
|
|
2014
|
|
|
|
Etxe
bat zure eskuekin eraikitzen ari zarela etxe bat zure eskuekin eraikitzen ari zarela esatea edo esan gabe etxea zure eskuekin eraikitzen ari zarela ikusgarri egitea
|
|
|
Gauza da 1950 urtean familia osoa Egia auzora joan ginela.
|
Etxe
batetik besterako bidea kamioiez egin genuen, haurrak motorraren gainean, epel epel. Eta Egiara heldu ginenean ogi puska bat eskatu genion amari.
|
|
2016
|
|
|
Gauza da azken bileran hogeita hamar emakume bildu ginela, lehen irtenaldian hogeita sei izan baginen ere.
|
Etxe
batean egin genuen bilera hura, klandestinitatean. Proposatu nuen buru bat behar genuela, kapitain bat, eta proposamenarekin batera izena bota nuen:
|
|
2017
|
|
|
|
Etxe
baten jabe zena hidalgo, eta maizterra ez, non eta bere aitonen semetza exekutoria bidez erakutsia ez zuen. Horra zeinen errexa zen hidalgo izan edo ez izaten.
|
|
2018
|
|
|
Egun haietatik, sozialisten eta katoliko libreen elkarteak atera ziren indartuta, eta gainera, nola halako lankidetzan jardun zuten halako abagune zehatz batean. Langile federatuen artean Herriko
|
Etxe
bat sortzeko beharra zabaldu zen, haien iritziz egoitza egokirik ez izatea baitzen sindikatuaren gainbeheraren arrazoietako bat. Egoitza berrian, Federazioa, laguntza elkartea eta kontsumoen kooperatiba batu ziren; hura" langileari harrera egiteko leku bat" izanen zen, langileak prestakuntza eta kultura jasotzeko.
|
|
|
|
Etxe
batetik bertzera egoera guziz desberdina zen. Ugaritan ez zen kasik Euskara mintzatu izanaren oroitzapenik gelditzen ere, ez eta etxeko inor behiala euskalduna izan zitekeenik ere.
|
|
2019
|
|
|
Dena dela, ez dira falta 1977 eta 1978 urteetan sinaturiko testuak. Eta azken testuaren bukaeran,"
|
Etxe
bat erretzen Putxux errekan" deiturikoan, hauxe irakurtzen da:
|
|
|
Aipatu litzateke, baina, forma tradizionalekiko agertu duen lotura maizago gertatzen dela hasierako bertsoetan, eta aldatuz joan dela denborarekin batera. Dena dela, Xenpelarren eragina oso nabaria da bere bertsorik zaharrenean,"
|
Etxe
bat erretzen Putxux Errekan" deiturikoan:
|
|
|
" Jaungoiko ona" eta" Jauna, otoitzean gaude", biak izenbururik gabe baina 1972 eta 1982an argitaratuak. Eta gorago aipaturiko"
|
Etxe
bat erretzen Putxux errekan" bertsoekin bukatzen da eskuizkribu hori.
|
|
|
Juan Mari Lekuona saiatu zen bertso berriak egiten, bertso umoretsuak, gertaera irrigarri baten ingurukoak. Dataz lehena, nahiz eta Nere poemak eta kantak bilduman azkena izan,"
|
Etxe
bat erretzen Putxux errekan" dugu, Oiartzungo su-hiltzaileen gertaera barregarria: sua amatatzera joan eta bonbak eztanda egin eta surik itzali ezinik geratu.
|
|
|
Oso estrofismo landua darabil Juan Mari Lekuonak. Ez dira falta koplak(" Legez Marixa gaur"," Egun da Santimamiña" bezala) edo zortzikoak("
|
Etxe
bat erretzen Putxux errekan", edo" urte Don Jazinto Argaya gotzai sagaratu zutela"), baina joera tradizionalak erabiltzen dituenean ere, estrofismoa aldatu egiten du Juan Mari Lekuonak. Begira ditzagun adibide hauek:
|
|
|
" Legez Marixa gaur" testuan erabilitako kopletan, errima ez da soilik jartzen 2/ 4 lerroetan, espero zitekeen bezala, baizik eta 1/ 2/ 4 lerroetan berak" Kopla klasiko" gisa definitu zuen moduan, (Lekuona, 1982, 156) eta horrela errima eta estrofa aberastu egin dira. Eta"
|
Etxe
bat erretzen Putxux errekan" deiturikoan, zortzikoaren errimak gehitu egiten dira. Lerro pareek gain, 5 lerroak ere errima darama:
|
|
|
Hainbat eginkizunentzat, lehen auzo bakoitzaren zer eginak oso araututa zeuden.
|
Etxe
batek, arto biltzeko sasoian, bere hiru lehen auzoak gonbidatzen zituen; etxekoek beren haur txikiak inorenean utzi behar bazituzten, orobat, hiru lehen auzo horietako batenean utziko zituzten. Txerri hiltzeko, ordea, bigarren eta hirugarren lehen auzoek, etxeko nagusiarekin batera, txerria atxikiko zuten; hil, berriz, lehen lehen auzoak hilko zuen.
|
|
|
Erditu beharrean zen emakumeari, bigarren lehen auzoak lagunduko zion.
|
Etxe
batean norbait hiltzen zenean, azkenik, hil ondoko errituetan, lehen lehen auzoari zen lagun egitea.
|
|
2020
|
|
|
Esan dezadan etorkizun bihurgune batean zain zegoela poemaren jasotzailea.
|
Etxe
bat non ezin aurkitu poema liburu zahar bat, Betiereko Sorospenaren Amabirjinari laudorioz beterik.
|
|
2021
|
|
|
Ama edo aita baten semea.
|
Etxe
bateko semea.
|
|
|
Honelaxe dator Baztango Mintzoa liburuan: "
|
Etxe
batera bisita egiten denean eramaten den oparia (‘bisita sari’ ere deitua)". " Lehenagoko denboretan ohitura handia zen ikusaria ematea:
|
|
2023
|
|
|
|
Etxe
batera iritsirik, etxekoandrea haurdun ikusterakoan, eskaleak bere burua eskaintzen bazion aitabitxi ala amabitxi izateko (ikus 1), ez zitzaiola ukatu behar pentsatzen zuten Araitzen (N), Aezkoan (N)
|