|
2009
|
|
|
Horrela atera zen Arantzazutik, 56an han sortu eta ordura arte hango ikasle teologoek kudeatu izaniko aldizkaria, J. M. Torrealdai, K. Santamaria eta Rikardo Arregiren esku Donostian paratzeko, birrantolatua, tinko tinkatua ildo inkarnazionistan. 1968 berekoa da X. Leteren
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean, Baroja eta Miranderen sokan neopaganismo bat iragarriz,, laster berpiztu/ behar/ duguna?: –guztiok jakin dezagun/ bidea nundik dijoan/ hor zaude zu,/ Alzateko Jaun?.
|
|
2010
|
|
|
1986an abiatu zuen bere ibilbide poetikoa Letek,
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean liburua kaleratu zuen eta, besteak beste, Xabier Lizardi ardatz zuten bi liburu argitaratu zituen. Hala nola, heriotza, Nafarroa, bizitza ulertzeko moduen inguruko hausnarketak, aberria, munduaren ikuspegi kristaua... hizpide zituen bere poema liburuetan.
|
|
|
Kolaborazio horretatik sorturiko obrak Oiartzungo Intxitxu antzerki taldeak antzeztu zituen.Besteak beste, poema liburu hauek idatzi ditu:
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean, Bigarren poema liburua, Urrats desbideratuak, Biziaren ikurrak, Zentzu antzaldatuen poemategia, Abestitzak eta poema kantatuak, Egunsentiaren esku izoztuak.Diskoen artean, hauek: Errota zahar maitea, Nafarroa arragoa, Kantatzera noazu, Lore bat, zauri ba, Eskeintza, Hurbil iragana.
|
|
|
Besteak beste, poema liburu hauek idatzi ditu:
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean, Bigarren poema liburua, Urrats desbideratuak, Biziaren ikurrak, Zentzu antzaldatuen poemategia, Abestitzak eta poema kantatuak, Egunsentiaren esku izoztuak, bere azken lana. Liburu honekin irabazi zituen Euskadi Literatur Saria eta Espainiako Kritikaren Saria.
|
|
2011
|
|
|
1968an argitaratu zuen Letek lehen poemategia:
|
Egunetik
egunera orduen guipillean. Gabriel Arestiren poesia sozialaren oihartzuna, Harri eta Herri liburuan bildutakoa batez ere, atzeman zitekeen aipatutako lanean, eta, ildo horretan, bidegabekeriak salatzeko erabili zuen Oiartzungoak hitza.
|
|
2017
|
|
|
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean ek badu bigarren zati bat, Poema Sentimentalak izendatua, Larresorori, Txillardegiri alegia, poesiaz arduratu zen testu bakarrean ez bada bakanean dioskunez hunkigarria egin zitzaiona. Poemok gai sozialeko poemak baino landuagoak dituela dio San Martinek bere aitzin solasean," Poemen muina eta azala hobeto egosiak".
|
|
|
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean poema bilduma. Cinsa.
|
|
|
Ibon Sarasolaren Euskal literaturaren historia, irizpide literariotan oinarritutako interpretazio soziala. " Arestiren espiritu herrikoiaren molde berriz aberasten du [Xabier Letek] hura, batez ere liburuaren lehen partean[
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean]. Haren Altzateko Jauna poeman hasten da euskal izate prekristauaren baloreen erreibindikazioa, zein bilakatzen baita Harzabalen poemagintzaren elementu inportanteenatatik bat".
|
|
|
Aldizkarietan argitaratutako lanekin osatua. Atal luze bat
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean, Bigarren poema liburua, Urrats desbideratuak, Zentzu antzaldatuen poemategia eta Biziaren ikurrak aztertuz.
|
|
|
Abesti hura etorri zitzaidan gogora Lete irakurriz: " Urtsuako etxean/ sei leiho/ hertsirik daude/ eta bat zabalik/ esperantzarena" (‘Altzateko jauna’
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean, 1968). Liburuak ez dira traste inerteak, eragiteko indarra daukate.
|
|
|
Gabriel Celaya. ...t; dio ozenki, eta" kaletik pasa diran/ hamaika/ gizon/ eskas hoiek,/ ilun eta beltz,/ maleta zaharra,/ kaja sokaz lotua/ trenaren hotsa/ haizea hotza/ dardar bihotza/ kazkazka hortzak/ sombrero patria/ polaina beltzak/ eta hamasei eguneko gosea/ eta zu/ eta gu/ goikoak behekoak erdikoak/ eskubikoak ezkerrekoak/ sinisdunak sinisgabeak/ hor, haiei barrez" (‘Gaur, bihar eta beti’
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean. Xabier Lete.
|
|
|
Hala ere, ez ditu beti berdinak jaidurak eta estiloak, lau aro ikusten ditut nik Leteren poemagintzan, hurrenkera kronologiko honetan: kritiko sentimentala(
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean), gordin zinikoa (Bigarren poema liburua), etsi ukakorra (Urrats desbideratuak), mistiko tragikoa (Zentzu antzaldatuen poemategia, Biziaren ikurrak, Egunsentiaren esku izoztuak). Aro hauek beren ezaugarri formalak dauzkate, aro bakoitzak dauka bere hiztegia eta bere giroa, baina lauretan ageri dira, existentzialismoarekin batera, Leteren gainerako gaiak eta ezaugarriak:
|
|
|
Kaleak eta liburuak, poetak eta herritarrak, poemak eta goizeroko panorama ilunak bat egin zuten Xabier Leteren 1968ko estetika berri hartan. Berandu barik azalduko ziren Harzabalen eta Sarasolaren liburuak, eta hiru poeton
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean, Poemagintza eta Isturitzetik Tolosan barru ikono bana dira geroztik gure literaturaren modernitatean.
|
|
|
Baina arinegi amatatu zen, nik uste, arte plastikoen eta poesiaren arteko konplizitate emankor bat sortzeko inoiz egon zen gogoa. Honetaz ari, ez litzateke barkagarria izanen aipatzeke uztea
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean ekin bateratsu argitaratu zen Gabriel Arestiren Euskal Harria, Agustin Ibarrolaren grabatuekin, eta batez ere Joxan Artzek beti azaldu duen ardura estetikoa bere liburu guztietan. Gogoan edukiko ditugu beti Isturitzetik Tolosan barru bezala Eta sasi guztien gainetik eta Laino guztien azpitik ale izugarri haiek, Zumetak lumaztatutako piztiarioak, 1973koak.
|
|
|
Liburua platerak eta katiluak adinako objektu artistikoa izan zitekeela erakusteaz gainera, zainean hunkitu gintuen Xabier Leteren
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean ezusteko haren barnean irakurri genuenak. Egun bat etorko da.
|
|
|
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean zabaldu eta irakurriko duzun aurreneko poema deklarazio hauxe da: " Liburu hontako/ poemak eta bertsoak/ luzea behar duela iruditzen zaitan/ poesi ikaskintza zail eta kementsu baten/ lehen pausoak ditut".
|
|
2020
|
|
|
«Bitxia izan daiteke horrela esanda, baina kontraesanez betetako izaera aldakor horretan ere badago osotasun bat Leterengan». Dioenez, 1968an lehen lana argitaratu zuenetik, Letek izan zuen proposamen sendo, oso eta koherente bat eskaintzeko kezka, eta
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean izeneko lehen liburu haren lehen lehen testuan bertan igar daiteke hori. «Liburu hontako poemak eta bertsoak, luzea behar duela iruditzen zaitan poesi ikaskintza zaill eta kementsu baten lehen pausoak dira».
|
|
|
Bere poema liburuak:
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean, 1968, eta Arrastoa eta itzala izeneko liburuxka argitara gabe. Horrez gainera kanta diska baten egilea.
|
|
|
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean sariketa baten ondoren atera zen. Udazkenean liburuxka ere bai.
|
|
|
Liburuaren taxu orokorrean nabaria da oraindik esperimentalismoaren eragina: liburua ia karratua da eta Sara Sotoren ilustrazioak dauzka; hala ere, poemen disposizioa ez da
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean liburuan zen bezain hau  tsia, eta ez du hainbeste jokatzen kokapen espazialarekin.
|
|
|
Diskoa estuki lotua dago 70eko hamarkadaren hasierako Leteren poesiari: Alzateko Jaun abestia
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean liburuan ateratako poemaren moldaketa da; Nafarroa, arragoa poema gisa atera zen Bigarren poema liburuan, eta Sinesten dut, aurretik aipatu bezala, Udazkenean bildumatxoan argitaratua zen, baita Bigarren poema liburuan ere.
|
|
|
(1968)
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean. Bilbo:
|
|
|
1966an saria jaso zuen. Urtebete geroago beste lan bat aurkeztu zuen sariketa berera,
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean, eta baita berriz irabazi ere. Bien baturatik sortu zen Xabier Leteren lehen poema liburua, Cinsak argitaratua, 1968an.
|
|
|
Pixkanaka aletuko dugun arren, eman dezagun labur eta segidan emaitza musikal eta poetiko horren berri:
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean (1968) poemategia; bi disko txiki (1968an eta 1969an); Udazkenean poema bilduma txikia (hiru poemarekin, 1971n); lehen disko handia (Xabier Lete, 1974); Bigarren poema liburua (1974); Bertso zaharrak, Julen Lekuona eta Antton Valverderekin (1974); Txirritaren bertsoak, Antton Valverderekin (1976); 60ko hamarkada amaierako kantuekin osaturiko errekopilazio LP bat, Lourdes... Horri guztiari Ez dok Amairu taldearen baitan bizitako jarduna gehitu behar zaio âehunka jaialdi, Baga Biga Higa sentikaria, eta abarâ, baita Iparraldean eginiko Zazpiribai kantu ikuskizuna ere.
|
|
|
Xabier Leteren lehen poema liburu argitaratua 1968koa da. Gorago esan bezala, Agorak antolaturiko saria irabazi zuten bi bilduma uztartuz osatu zuen
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean (Cinsa, 1968). Saria irabazi zuen lehen poemategiak Pekatu zaharrak eta sinismen berria zuen izena, eta hango poema bateko ideia da tituluak jasotzen duena; hain zuzen ere, Alzateko Jauna poeman agertzen da urrezko dukaten truke bazter batera apartatutako lehengo sinesmen zaharraren ideia.
|
|
|
Bigarren poemategi sarituak liburuari emango zioten izena zeukan:
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean, alegia.
|
|
|
(1968)
|
Egunetik
egunera orduen gurpillean. Bilbo:
|
|
|
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean liburuaren hitzaurrea Juan San Martinek egin zuen. 60ko hamarkadaren amaieran, poesia garaikidearen bultzatzaile nabarmena izan zen San Martin:
|
|
|
Alzateko Jaun abesti gisa ezagutzen du jende gehienak, 1974ko diskoan atera zen bezala. Poema gisa, ordea,
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean liburuan irakur zitekeen lehendik. Kantu sentimentalak atalean dago, ironiaren gauzak?, eta eskaintza bat dauka hasieran:
|
|
|
Poema honek lotura egiten du
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean liburuko beste poema batekin. Hango bigarren zatiko xv. poemak ere Bidasoa aldera garamatza.
|
|
|
Lehenengoan, hiru abestik zeuzkaten Leteren beraren hitzak eta musika: Euskalerri nerea, Poeta hoiek eta Lore gorrien balada, azken bi horiek
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean liburuko poemetan oinarrituak ziren?. Laugarren abestia, Bihotza, Federiko Krutwigen poema baten moldaketa zen, Leteren musikarekin.
|
|
|
Halaxe Leteren hasierako obran. Halaxe, bereziki,
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean liburuan.
|
|
|
Gizarte gaiez idazten nuen, nire inguruko gizarteaz.
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean nire lehenbiziko liburuan, lehen atala egunerokotasunari eginiko kritika zen, familietako bizimoduaren tristurak, Elizara bere burua asko emandako pertsona batzuen jokaerak...
|
|
|
Xabier Letek Bigarren poema liburua 1974an argitaratu zuen,
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean plazaratu eta sei urtera.
|
|
|
Xabier Leteren obra guztia dago heriotzaren inguruko aipamenez zipriztinduta.
|
Egunetik
egunera orduen gurpilean
|
|
2022
|
|
|
" Jainkoagana/ jaso dezagun pentsamendua/ eta jeiki/ eta berdiñ/ beti jeiki/ beti berdiñ, honek ez du arrazoirik/[...] egunen batez/ nire burua hilko det". (
|
Egunetik
egunera orduen kurpilean).
|