|
2022
|
|
|
" Ga bonak etxerako eta kalerako", esaldi ezaguna dakar Labayru Hiztegiak.
|
Edo
: aurten ez goaz inora.
|
|
|
" BAI besterik ez da baietz".
|
Edo
baita, baino lokailutzat hartuta: " BAI baino ez da baietz".
|
|
|
" bellako, ozar, traidorea" (1609).
|
Edo
beste idatzizko pasarte zahar batean ageri den bezala: " Huna aingeruen ogia, ez bedi ozarrei izan arthikia".
|
|
|
‘Cada uno es atrevido, empero a la guerra pocos van’" (Refranes y Sentencias, 383).
|
Edo
Lazarraga arabarrak bere olerki batean: " –Ene jauna, zer diostazu?
|
|
|
" Berri dago hori horrelako kontuetan" esan ohi da orokorrean.
|
Edo
: " Oraindino berri da gazte hori edozein langintzetan ere".
|
|
|
" Verschiebung".
|
Edo
ingelesez," postponement".
|
|
|
· Iragan aditza ointzat hartuta, iragankortasuna izan daiteke bat.
|
Edo
hitzelkarketa eginez: iragate indarra edo iragate ahalmena.
|
|
|
Niri ikuturik ere ez egin, gero!"?
|
Edo
: " Ikutu bat egiten badidazu, ondo damutuko zaizu"?
|
|
|
aurrez aurreko irakaskuntza.
|
Edo
Iparraldeko lokuzioa hobetsi nahi izanez gero: aitzinez aitzineko ira kaskuntza.
|
|
|
" Ipar haizetxu bigun hozkirria ar nasatuten izan do dala" (Abarrak I).
|
Edo
Munita idazle finak: " [Londres eta Parisko biztanleak] zikin gabeko haize garbia arnastu dezaten" (Mendi ta oia nak).
|
|
|
· Arnasa bete egiten zaigula esan ohi da, neke neke eginda gaudenean.
|
Edo
ta arnasa berotuta ailegatu garela etxera.
|
|
|
edo kontuz!, zuhur!...
|
Edo
biak batera: Adi eta zu hur!
|
|
|
Adi edo erne ordain egokiak izan daitezke, baina adberbio modura.
|
Edo
bakarrean, dei hitz modura erabilita, edo egon aditzaz lagundurik: Gauden ernai.
|
|
|
Jainkoak aparta!
|
Edo
gure artean sarri entzuten den eran: Jainkoak libra gaitzala!
|
|
|
itsasoz harat joan ziren, itsasoaz haraindira, beste aldera joan zirela adierazteko.
|
Edo
, zuenganik haratago, zuengandik urrunago, esateko.
|
|
|
Jarri zaitez zu harago eta ni honago.
|
Edo
Iparraldeko erara: Zu ha ratago eta ni hunatago.
|
|
|
" Ezinbestean –edo ezinbestez– bozketak izatera deituko du Es tatua".
|
Edo
baita: " Ezinbesteak bultzatuta –edo ezinbesteak eraginda– deitu dira bozketak".
|
|
|
haragi guztiak erakusten ikusi direla.
|
Edo
batek, gorputzeko haragi guztiak minberatuta dituela. Edo:
|
|
|
itxura egin, eta batez ere pluralez, itxurak egin.
|
Edo
bide berekoak diren: antz egin, eta pluralez, antzak egin.
|
|
|
eskaturiko | es katutako geldialdia.
|
Edo
aukeran baita ere: eskatutako gelditzea, eskaripeko gelditzea, edo egitura ezberdinaz:
|
|
|
Zentzu markatuagoaz, eta ziurrik gaitzesgarri puntu batekin, erabil daitezke, handi hitzaren gainean eraikita, handinahia eta handigura.
|
Edo
gora hi tzare kin gainean eraikiak diren goragura edo goranahia.
|
|
|
Potrozorriori!
|
Edo
: Potozorria!
|
|
|
Potozorria!
|
Edo
: Potozorri garbia –edo pot rozorri galanta– zara zu!
|
|
|
Lupua baino txarragoa.
|
Edo
: Lupuak joko al hau!
|
|
|
Edo batek, gorputzeko haragi guztiak minberatuta dituela.
|
Edo
: Lodiaren lodiaz haragiak da riola dabilela urlia.
|
|
|
Neurez, gehiago joko nuke lagun izenaz baliatzera, eta oin horri tira eginez, lagunarte hautatzera.
|
Edo
nahi izanez gero, lagunartekotasun luzeagoa, baina ez dut azken honen beharrik ikusten.
|
|
|
Eskuak eta musua ondo garbitzeko eskatzen zaigu egunotan.
|
Edo
Anbotopeko plateruek kantatzen zuten bezala: " Txapela eskuan da pipia mosuan/ biderik topau ezinda dabiltzaz auzuan".
|
|
|
Hotz mina ere esaten da, hotz hori bizi sarkorra denean.
|
Edo
hotz mingorra leku batzuetan. Hozmin adjektibo modura ere erabiltzen dugu, batez ere haize hozmina dagoela esateko.
|
|
|
haize hotza.
|
Edo
ipar haizea izan ohi da hotza, herri hizkera batzuetan norte haizea ere deritzana. Haize gorriaren izena ere ematen zaio leku batzuetan.
|
|
|
Eguberri biharamuna edo bihara muna | biharamona aipa daitezke aldi honetan.
|
Edo
klasiko moderno baten hitze tan: " Egun hartan, Santiago biharamona, auzoerri bateko erromeria izaten da" (Eusebio Erkiaga, Arranegi).
|
|
|
ttapa ttapa, ttanpa ttanpa, ttuku ttuku edo ttoko ttoko.
|
Edo
bokal bikoitzaz jokatzen duten ttipi ttapa eta kidekoak.
|
|
|
arrastotik darraizkie andui edo ernamuin berriei.
|
Edo
, gaurko erara, birusaren ernamuin berriei jarraika ari direla. Edo bila, bilatu hitzez baliaturik, birus arrastoak bilatzen edo birus arrastoen bila.
|
|
|
Edo, gaurko erara, birusaren ernamuin berriei jarraika ari direla.
|
Edo
bila, bilatu hitzez baliaturik, birus arrastoak bilatzen edo birus arrastoen bila. Jo daiteke, Mogel klasikoak txit maite zuen aztarren [azterren] izenari bizi berria emanda:
|
|
|
Kasu honetarako balio al du?
|
Edo
berrogeialdia denbora tarte jakin bat adierazteko eta osasunari lotuta erabiltzen da soilik?
|
|
|
|
Edo
, San Blas eguna gainean dugula, trikiti soinuan lehenago kantatzen zen harako beste kopla ezaguna? " San Blas pasau dan urte bi,/ Abadiñora nintzan ni.
|