|
2013
|
|
|
Mimex, Ani, Nini. Azkenean, modu
|
batean
ala bestean, izen propioa ezkutatuz ala izen propio deigarri batez hornituz eta abizena isilduz, emakumeon identitatea babesten du. Ez du berdin jokatzen Loli Menarekin:
|
|
|
alde batetik, bertsopaperen bidez zabaltzen ziren bertsoak zeuden, eta, bestetik, aldizkari edo bertso liburuetan agertzen zirenak. Juan Mari Lekuonak Ahozko euskal literatura lanean ematen dituen argibideak jarraituz, garrantzitsua da ohartzea ez zutela estatus berbera bide
|
batetik
ala bestetik hedatzen ziren bertsoek. Honela adierazten du Lekuonak:
|
|
2015
|
|
|
Arlo honetan, gainera, iritziak ez daude baitezpada alderdi bateko nahiz besteko saihetsean, franko jenderen ikuspegia mailaz maila bide erdi haratago edo honatago kokatu ohi da. Eman dezagun, hots
|
bataren
ala bestearen aldeko arautze hautua arrazoitzeko juzgu soziologiko edo demolinguistikoak egon litezke, esate batera/ j/ ahoskatzeko baldin [x] hotsa proposa baledi, baina hizkuntzan hauek ez dira arrazoi bakarrak. Hots baten kide den beste hotsaren alde arrazoi geografikoak edo euskalki arrazoiak ere aipa litezke, dakigun bezala [j] hotsa Ipar Euskal Herri eta Nafarroa gehienekoa eta Bizkaiko saihets handi batekoa baldin bada.
|
|
|
Pertsonak norbanako eta aldi berean taldekide ere bagaren aldetik, gizarte maila jakin batekin, jatorri geografiko
|
batekin
ala kultura erreferentzia berezi batzuekin identifika genezake fonema baten ahoskera jakin bat eta kasu batzuetan ez da txantxetako edo jolaserako gaia: norberaren baitako ziurtasuna, duintasuna, talde identifikazioa edo honako edo harako balioak... garrantzi handiko heldulekua baitira pertsonarentzat.
|
|
|
Etorkizuneko euskara jantzia ahoskera aldetik batu behar dela pentsatzeko eskubidea dute euskaltzaleek; berebat, azentuerari dagokionez erdal kutsuko doinu trokaiko berri horri aurre egiteko bide eragingarriena Beterriko azentuera proposatzea eta bultzatzea dela senti dezakete ere; bakoitzak daki bere berri. Era guztietako arrazoiak egon daitezke burubide
|
bat
ala beste, iritziak eta pentsamolde bereziak izateko eta hautu hau ala hura egiteko, baina auzia ez da jolasa. Erabakiak hartzen hasi baino lehen komenigarri da egin diren hautuen aldeko arrazoiak argitzea.
|
|
|
Ustez gure belarriak entzuten duena islatzen dugu testuan. Garbi dago hizkuntza atlas batean lanean ari bagintez eta bi datu biltzailek errealitate foniko bat eta bera desberdin entzun bageneza,
|
bataren
ala bestearen, ala bi transkribatzaileen, datuak faltsuak liratekeela eta mapan isoglosa faltsuak edo artefaktuak agertuko liratekeela.
|
|
|
Ahoskera eredu ona, heskuara huna, katiximan entzun dutela esan digute Arberoako Mehainen eta Amikuzeko Behauzen eta honek beste auzi batera garamatza: eskualde
|
bateko
ala besteko mintzoaren kalitatearenera. Mehaineko eta Behauzeko ene lekukoek maite zuten katiximako euskara, hori izan zen hein batez arauturik ezagutu zuketen bakarra, eta Baionako apezpikutegitik etorri ohi ziren liburuetan mintzamolde hori ageri da, Lapurdiko euskararen kutsua duten liburuetan.
|
|
|
Alta, hau ez da Euskal Herriko gertakaria soilik, auzi orokorra da hizkuntza atlasetan: transkribatzailea nor den, ezaugarri kritiko batzuen kasuan mapan aldaera
|
bata
ala bestea agertuko da, bandan grabatu dena hots bat eta bera izanik ere.
|
|
|
Egiazki, ikertzailearen entzumenaren bidez lekukoak hitza xuxen nola ahoskatu duen jakitea ez da beti aise izaten. Amikuzen hitz zaila gertatu zait benetan gehio, usu geiho ahoskera entzuten baitu ene belarriak eta adibide batzuetan ez dakit entzuten dudana gehioala geihoden, noiz nola, bata nahiz bestea entzuten dut, eta grabagailuan dagoen adibidea bat eta bera da, tresnari behin eta berriz errepikarazten diodana, baina
|
bata
ala bestea den ziurtatzeko eta lasaiago gelditzeko, guztizko bermerik ukan ezinik gelditzen naiz; gizakion belarriak ere mugak ditu.
|
|
|
7.4 Muga lektalen inguruneetan ahoskerak zenbateko garrantzia duen aise da ikusten, mugaren alde
|
batean
ala bestean gauden ahoskerak axola du, sistema bata ala bestea aktibatzen baita, nahiz honek ez duen esan nahi eskualde horietan elkarreragina, nahasketa eta delako interdialectgertakaririk ageri ez denik. Arüe Nafarroa Behereko Amikuzeko eta Zuberoako euskararen muga mugako herria da, alderdi bateko eta besteko ezaugarriak ageri dira arüetarren mintzoan.
|
|
|
7.4 Muga lektalen inguruneetan ahoskerak zenbateko garrantzia duen aise da ikusten, mugaren alde batean ala bestean gauden ahoskerak axola du, sistema
|
bata
ala bestea aktibatzen baita, nahiz honek ez duen esan nahi eskualde horietan elkarreragina, nahasketa eta delako interdialectgertakaririk ageri ez denik. Arüe Nafarroa Behereko Amikuzeko eta Zuberoako euskararen muga mugako herria da, alderdi bateko eta besteko ezaugarriak ageri dira arüetarren mintzoan.
|
|
|
Etsenplu bat eman dezagun: badira adinetako euskal hiztun ipartarrak egun ere dardarkari hobikaria ahoskatzen dutenak, Hegoaldekoak balira bezala eta badira bestalde, haur denboran euskal dardarkari hobikaria ongi ematen zuten hiztunak, ondotik frantsesaren dardarkari ubularra ahoskatzen ikasi dutenak; egungo egunean adinetako euskaldun ipartar horiek euskaraz dihardutenean,
|
bata
ala bestea ahoskatzeko gai dira, baina ez da sakon aztertu zinez zer gertatzen den eta nola jokatzen duten. Soziolinguistikaren alderditik ez da auzi makala, baina aldagai hau euskaraz aztertu gabe dago.
|
|
|
8.2 Joanaditzaren aldaera trinkoetako txandaketak ere, bokal
|
bata
ala bestea agertzeak, ahoskera auzi bat sortzen digu: diazu, doa?
|
|
|
liteke monoptongazioa bestetik.
|
Batera
ala bestera gertatu, morfologiaren eraikuntzatik abiatzen den egitura batean monoptongazio fonikoak emaitza desberdinak eragin ditu euskal geografian eta auzia ahoskeraren jokalekura ekarri du; ez dakigu historikoki bilakabide bakoitza zein garaitakoa den, baina letekeerako aldaerak ez dira testuetan ageri; berrixkoak direlako ote da?
|
|
|
Ardibasoko bizilagunak eta hauekin harremanetan daudenak aberatsak ez direnez, asko estimatzen dute ongizate ekonomikoa. Azken finean, modu
|
batera
ala bestera, guztien kezka da bizimodua erraztuko duten baliabideak edukitzea. Jule eta Sabas ez ditu arduratzen, baina hauen nahia betetzeko ere nahitaezko izango da.
|
|
2016
|
|
|
Ez ezker, ez eskuineko; ez fededun, ez fedegabe; ez ekologista, sozialista, kapitalista, feminista? Gutako bakoitza zernahi izan gaitezke,
|
bat
ala beste, askatasun osoz. Baina adjektibo orokortzaile guztiak dira euskaldunon komunitatearentzat murriztaile eta diskriminatzaile, diren politenak direla ere.
|
|
2018
|
|
|
Korsikarrez ere," Aprili Desfa purcili" atzeman daiteke ahozko usaietan. Azkenean, apirilean gerta daitekeen hotzaren ondorio latzak azpimarratzen ditu erran molde zahar horrek, mintzaira
|
batean
ala bestean izaki. honelako sailkapena proposatzen du: 43 izen eratorri(% 38), 53 izen elkartu(% 53) eta 14 izen soil(% 13).
|
|
2019
|
|
|
Hitz bardintsuak dirala eta, erradikal batzuk tarteko izanik, badabil eretxien burruka, honako semantika edo esangura bardina daben hitz bardintsuak euskalkien berezitasunak tarteko diralaalternatiba bezala," aut aut",
|
bata
ala bestea aukeratu beharra balego lez, honako batak besteak iruntsi behar balitu lez. Gauzok huskeria bat dira Mikelentzat.
|
|
|
Gauzok huskeria bat dira Mikelentzat. Euskera osoaren barruan aztertuz, eta zabaltasun osoz onartu behar litzatekezala uste dau,
|
bata
ala bestea barik, bata zein bestea erabiltzeko aukerea eskeiniz, aberastasun horrek inori kalterik ez dakartsolako. Hara:
|
|
2020
|
|
|
Dena zen gerra. Dena zen lubakiaren alde
|
bat
ala bestea. Dena odola eta izerdia" (100).
|
|
2022
|
|
|
Bidezkoa dirudi. Huts en kontranimotasun ustez ontologikoak, hasteko, logika aristotelikoa goitik behera apurtzen du, alegia, ezer ezin dela bera ez den zerbait izan (identitatearen legea); ezer ezin dela bere kontrakoa izan (kontraesan gabeziaren legea); eta edozer gauza jakin
|
bat
ala gauza hori ez den gauza jakin bat dela (baztertutako erdiaren legea). Hori edozein kontranimotan gertatzen da eremu txiki batean, hau da, kontranimotasunik gabeko lehen esanahiaren eremuan, eta hori dela eta aurki daiteke kontranimotasunaren jatorrian zubi kognitiboren bat (goiko lumatu edo feriado kasuetan bezala).
|
|
|
eztabaidak jarrai dezakeela, balorazio orokorra eskuratu ahal izateko hizkuntzalaritza ariketa diziplinartekotuz, eta ekarpen berriek hemengo edukiak kolokan jar ditzaten saihestu gabe. Azken balorazioa
|
bata
ala bestea izan, ez da makala Huts adigaiaren kontranimotasun ahalmena, euskal intelektualentzat hainbat esparrutan eztabaidagai bera ekarriz. Batek daki euskal kultura modernoaren bizitasunerako froga harritzat ere har litekeen.
|