|
2000
|
|
|
Zientzia aztertzen duen filosofoak edo, bestela esanda, zientziak sortzen dituen interes filosofikoko arazoak analizatzen duen filosofoak, ez du zientzi aurkikuntza baten sortze prozesuaz arduratu behar. Ez zaio ardura zientzialariak zer egiten duen aurkikuntza egin baino lehenago, baizik eta
|
bere
jardueraren azken emaitzak soilik. Eta hauek, oro har, zientzi esparru bakoitzaren aldizkarietan argitaratzen dira lehendabizi, eta liburuetan edo disko konpaktuetan geroago, batez ere zientzi komunitateak aurkikuntza berriak onartu eta bereganatu eta gero.
|
|
|
Alabaina, Vienako Zirkuluak bereganatuko duen joera eta jite enpiriokritizista argi eta garbi utzi zuten Machek eta Avenariusek: batetik, filosofiak
|
bere
jardueran zientziari begiratu behar ziola baieztatuz, hau da, lan serioan, zehatzean, zorrotzean, etab. Bestalde, filosofiaren zeregina zientziaren kontzeptu eta kategoriak argitzea zela esanez. Machek berak nahiko lukeen bezala lortu ez bazuen ere, hurrengo filosofoek ildo horretatik jarraitu zuten.
|
|
2003
|
|
|
— Inork ez du, Eriximako —esan omen zuen Sokratesek—, zure kontrako botorik emango. Nik behintzat, maitasun arazoez besterik ez dakidala diodanak, ez dizut ezetzik esango, ezta Agatonek ala e Pausaniasek ere, are gutxiago Aristofanesek,
|
bere
jarduera osoa Dioniso eta Afroditaren inguruan izanik, edota nire begi bistan dauden hauetako beste inork ere. Baina baldintzak ez dira berak azken etzanda gaudenontzat; hala ere, aurrekoek osotasunean eta ederki hitz egiten badute, nahikoa izango zaigu.
|
|
|
Popperren ustez, zientziari buruzko hausnarketa filosofikoaren abiapuntua ez dute enuntziatuek osatzen, zientzi teoriek baino. Hauek dira, eta hauek soilik, frogatu eta kontrastatu behar direnak zientzialariak
|
bere
jardueran erabiltzen dituen ebidentzien aurrean. Izan ere, zientzi teoriak, azken buruan, munduari buruzko aieruak dira, Popperren ustez, eta ez datu enpirikoetatik abiatuz lortzen diren orokortzeen antzeko zerbait, enpirista logikoek uste zuten moduan.
|
|
|
(i) Alde batetik, filosofiak
|
bere
jarduera esparru propioa du, nahikoa itxia eta konplexua, akademikoa esango genukeena, jendaurrean erakusten ez dena. Hots, zentzu horretan, filosofiaren ardura (zientziaren) filosofoari interesatzen zaizkion gaiei dago zuzenduta eta, neurri txikiago batean, ikuspegi zabaleko zientzialariei, horien kopurua txikia bada ere —baina izen handikoena— Hemen lan akademikoan sakontzen da.
|
|
2004
|
|
|
Gizakiaren bereizgarrien artean
|
bere
jarduera espezifikoa nabarmendu dugu lehenago. Jarduera hori ez da, ikusia dugunez, mekanikoa eta pasiboa, guztiz aktiboa eta sortzailea baizik.
|
|
2005
|
|
|
Hizkuntza asko ikasi dituenak, eta bere burua zeregin horretan behatu duenak, gogoratuko du nola ia horietako bakoitzean, bat batean, azalpen argi bat eskaintzen zioten hainbat oharrekin topo egiten zuen, lehenago aurkituz gero esfortzu asko aurreztu ahal izango ziotenak. Horrela, bada, hizkuntza bat bere kabuz eta irakaslerik gabe ikasteko adorea duenak, beti, hizkuntza horren gramatika osoa zehazki irakurriz eta beronen lexikoa gutxienez sarritan miatuz hasi du
|
bere
jarduera. Ikasle honek ahal bezain beste forma aurkeztuko dizkio bere irudimen gaitasunari, hain zuzen, hizkuntzatik bertan hartzen dituen formak; orduan, eta bere berezko hizkuntz formazio ahalmenaren besotan erortzen uzten delarik, berak bertan aterako du hizkuntzaren formaren tipo orokor bat forma partikular haietatik.
|
|
2007
|
|
|
Heztea giza errealitate batean esku hartzea den heinean —’hezkuntza’ funtsean ‘heztea’ da, alegia, ez hainbeste ‘izen’ bat baizik eta batez ere ‘aditz’ bat—, hezitzaileak derrigorrean aztertu behar du
|
bere
jardueraren zentzua edota bere ekintzen norabidea. Horrexegatik du hezkuntzak" etikaren" beharra, ze, finean, diziplina filosofiko horren" oinarrizko zeregina" —honela Camps—" justiziaren nozioari buruzko ideiak eskaintzea eta eztabaida sustatzea" da71 Hezkuntzaren dimentsio etikoak, azken batean, jada aipatutako hezkuntzaren izaera teleologikoaren ideia ekartzen digu gogora:
|
|
|
...egatik kokatzen du Humboldtek hezkuntzaren antropologia —ideiekin loturiko" arrazoimena" (Vernunft) eta enpiriarekin loturiko" adimena" (Verstand) bereizi ondoren— arrazoimen praktikoaren eremuko" zientzia teleologikoen" artean24 Hezkuntzak, bai teorian bai praktikan, gizakiaren errealitatea zehatz mehatz ezagutzetik abiatu behar du, nola ez, baina hezkuntza
|
bere
jardueraren zentzuak —bere ekintzekin lortu nahi duen helburuak— ezaugarritzen du bereziki. Jada iradoki bezala," gizakiaren bizitza ez da bakarrik biologikoa, baizik eta baita biografikoa, alegia, ex sistencia, proiektua", eta horregatik jarraitzen du Fullatek esanez," etorkizunak ematen dio zentzua gizakiari" 25 Gizaki horrek, modu kontzienteago edo inkontzienteago batean, norabide bat ematen dio —eta eman behar dio— bere humanizazio prozesuari, eta, hain justu horregatik, hezkuntzak ez du nahikoa zientzia enpirikoek eskaintzen diotenarekin.
|
|
|
Pedagogiak, bestela esanda, ez du nahikoa oinarrizko" etika orokor" edota ohiko" etika profesional" batekin; aldiz, berak —erabaki konkretuak hartzen diren esparru guztietan bezalaxe— nahitaez egin behar du giza ekintzaren inguruko gogoeta sakon eta zabal bat92 Hemen kokatzen da, hain zuzen, Lowischen" erantzukizunerako etika pedagogikoa", zeinak —pertsonen arteko komunikazio zintzoa eta jarrera adeitsua sustatuz—" hiritar aske, ireki, tolerante eta erantzuleak —bai eta gizarte aske, ireki, tolerante eta erantzulea ere— osatzen lagundu nahi duen" 93 Horrekin bukatzeko, ideia bat azpimarratu baino ez dugu egingo: baldin eta hezkuntza oro antropologikoa bada eta antropologia oro etikoa bada, orduan hezkuntzak ezinbestean du zerikusia etikarekin, alegia, nahitaez kontsideratu behar du
|
bere
jardueraren zentzua.
|
|
2008
|
|
|
Hala ere, bosgarren aporiaren garapena objektu haien existentzian zentratzen bada ere, Aristotelesek planteatzen duena ez da Ideien eta errealitate matematikoen existentzia, zentzumenez gaindiko substantzien existentzia baizik; eta galdera horri Aristotelesek baiezko erantzuna ematen dio XII 6 ataletan, non Motor geldiaren eta beste zenbait materiarik gabeko substantzien existentzia frogatzen duen. Seigarren atalean garatu dugunez, Motor geldia betierekoa, geldia, materiagabea eta egintza hutsa da,
|
bere
jarduera bakarra bere buruari buruzko pentsamendua da, eta bere existentzia beharrezkoa da, alde batetik, mugimendua eta aldaketa azaltzeko eta, beste aldetik, errealitatearen razionaltasuna eta, ondorioz, ezagutza bermatzeko.
|
|
2009
|
|
|
espezieak garaipena lortu ondoren kanpoko arriskuaren mehatxua deuseztatua izan denean," bata bestearen kontrako berekoikeriak eztanda egiten duenean, eguzkia eta argia lortzearren borrokan jartzen direnean" 27 Baina gerta daiteke ere indarrak bere buruaren kontra aritzea: eta ez bakarrik
|
bere
jarduera zatikatu dezakeen mozkorraldi baten gehiegikeriaren erdian, baizik eta baita ahuldade momentuan ere. Bere nagikeriaren aurka, haziz doan nagikeriatik beretik indarra atereaz erreakziona dezake, eta nagikeriari begira eta bera hondoratzeko asmoz, mugak, hildurak eta oinazegarriak ezarriko dizkio, balio moral goren batez mozorrotu eta horrela bizitasuna berreskuratuko du.
|
|
|
" Lana banatzen hasten den momentutik, bakoitzak badu ezarri egiten zaion eta utzi ezin duen jarduera esparru propioa: ehiztari, arrantzale edo kritikari da, eta horrela jarraitu du ez baditu bere bizitzeko bitartekoak galdu nahi; baina gizarte komunistan, aldiz, ez du bakoitzak
|
bere
jarduera esparru esklusiboa, bere desioaren arabera ekin baitiezaioke edozein lan motari, gizarteak produkzio orokorra arautzen baitu eta egingarria bihurtzen da horrela niretzat gaur honako hau, bihar beste hura, goizean ehizara joatea, bazkalostean arrantzan ibiltzea eta ilunabarrean ganadua biltzea, afal ostean kritikan aritzeko, justu gogoaren arabera, inoiz ehiztari, arrantzale edo kritikari... Komunitate aske bat, ezeren aurretik, norbanakoen" asoziazio askea" da!
|
|
|
Bere besarkada estuan egia erlatibo bat lerratzen da, erlatiboa baina zorrotza. Inongo jainkoren eta inolako zientzia hutsezinen laguntzarik gabe, ezein purgatoriorik kontuan hartu gabe, politikak bere gain hartzen du erantzukizun erabat autonomo eta
|
bere
jardueraren kontu emailea.
|
|
|
ezin da egiaren metodoa egia baino lehen eduki. Kanten arrazoimena baldintza batzuen gatibu dago
|
bere
jardueran. Hegelek, ordea, arrazoimena aske eta bere buruaren jabe osoa dela suposatzen du; izan ere, zerk mugatu edo lotuko luke, arrazoimena bera denean lotzen eta mugatzen duena?
|
|
2010
|
|
|
Horregatik dio Schlieben Langek: " Komunikazioaren etnografiak, seguruenik, sozio-linguistikaren eta hizkuntza pragmatikaren arteko lotura egiteko balio du" 190 Kontua da, bada, horri esker hizkuntzaren pedagogiak oraindik ere garbiago ikusten duela
|
bere
jarduera, beti, testuinguru sozio-kultural ezberdinetara egokitu behar duela, eta baita ere jarduera hori, hasieratik eta bukaeraraino, komunikatiboki burutu behar duela. Horren haritik hitz egiten du Schlieben Langek, berriz ere," hizkuntzaren irakaskuntza emantzipatzaileaz" 191 Komunikazioaren etnografiak, horrenbestez, bere egiten du hizkuntz irakaskuntzaren inguruko kezka; eta —aipatutako testuinguruaren ikuspuntutik— helburu den konpetentzia komunikatiboa, egiaz, interakzio komunikatiboaren bidez soilik eskura daitekeela azpimarratzen du.
|
|
|
Kontua da, beraz, pedagogia linguistikoak serio hartu behar duela kontuan hizkuntzaren berezko funtzionaltasun soziala, eta, horren haritik,
|
bere
jarduera glotodidaktikoa ezinbestean oinarritu behar duela interakzioan, alegia, testuinguru bati loturiko giza interakzioan.
|
|
2021
|
|
|
Hala ere, Patemanek azaltzen duen eran, ez zuen baldintza berdinetan egiten: hasteko, soldata familiarraren osagarri gisa ulertzen ziren bere irabaziak; bestetik, soldatapeko lanak
|
bere
jarduera erreproduktibo ‘naturalen’ jarraipen gisa ulertzen ziren, bere lanaren balioa gutxietsiz; hirugarrenik, lantoki eta sindikatuetan ere anaidia zen nagusi, emakumearen aldarri eta beharrak bazter uzten zirelarik; laugarrenik, berak irabazitako ordaina etxeko eta seme alaben beharrak asetzeko erabiltzen zen nagusiki; azkenik, soldatapeko enplegua izanagatik, lan erreproduktiboak e... Beraz, enplegua izanda ere, enplegutik bertatik hasita, ‘etxekoandre, emazte, ama’ izaten jarraitzen zuten oroz gain:
|